Τα απολυτίκια «Ο ευσχήμων … (έως) απέθετο» και «Ταις μυροφόροις … (έως) αλλότριος» στον Εσπερινό της Αποκαθηλώσεως και στην Ακολουθία του Επιταφίου

[petrosgrc]

[Σημ. συντ. (π.Μ.)] Μεταφορά μηνυμάτων από το θέμα: Απολυτίκια ψαλλόμενα κατά την εβδομάδα των Μυροφόρων.

Απορία που την είχα από παλιά και δεν ήξερα και πού να την βάλω... Κατανοώ απολύτως ότι το Απολυτίκιο «Ὁ εὐσχήμων Ἰωσήφ...» όταν ψάλλεται την περίοδο του Πεντηκοσταρίου χρειάζεται τη συμπλήρωση για να έχει πανηγυρικό περιεχόμενο «ἀλλὰ τριήμερος ἀνέστης Κύριε...» Το Απολυτίκιο όμως «Ταῖς μυροφόροις γυναιξί...» ούτως ή άλλως έχει αναστάσιμο χαρακτήρα, γιατί να συμπληρωθεί; Για να ακουσθεί η λέξη «ἀνέστης»; Κατ' αναλογίαν με το προηγούμενο; Αφού στον Όρθρο του Μ. Σαββάτου ψάλλουμε και το Αναστάσιμο Απολυτίκιο «Ὅτε κατῆλθες...» όπως ακριβώς ψάλλεται σε όλες τις Κυριακές του Β΄ ήχου καθώς και την Κυριακή των Μυροφόρων. Δεν ξέρω αν θα λυθεί βέβαια η απορία μου αλλά ήθελα κάπου να το πώ...

 

[π. Μάξιμος]

Απορία που την είχα από παλιά και δεν ήξερα και πού να την βάλω... Κατανοώ απολύτως ότι το Απολυτίκιο «Ὁ εὐσχήμων Ἰωσήφ...» όταν ψάλλεται την περίοδο του Πεντηκοσταρίου χρειάζεται τη συμπλήρωση για να έχει πανηγυρικό περιεχόμενο «ἀλλὰ τριήμερος ἀνέστης Κύριε...» Το Απολυτίκιο όμως «Ταῖς μυροφόροις γυναιξί...» ούτως ή άλλως έχει αναστάσιμο χαρακτήρα, γιατί να συμπληρωθεί; Για να ακουσθεί η λέξη «ἀνέστης»; Κατ' αναλογίαν με το προηγούμενο; Αφού στον Όρθρο του Μ. Σαββάτου ψάλλουμε και το Αναστάσιμο Απολυτίκιο «Ὅτε κατῆλθες...» όπως ακριβώς ψάλλεται σε όλες τις Κυριακές του Β΄ ήχου καθώς και την Κυριακή των Μυροφόρων. Δεν ξέρω αν θα λυθεί βέβαια η απορία μου αλλά ήθελα κάπου να το πώ...

Δέν πρόκειται περί συμπληρώσεως ἀλλά περί περικοπῆς στόν ἑσπερινό τῆς Ἀποκαθηλώσεως καί στόν ὄρθρο τοῦ Μ. Σαββάτου (βλ. Παρακλητική Κυριακή πρωί β΄ ἦχος).
Βέβαια αὐτό τό ἐρώτημα ἴσως ἀποτελεῖ νέο θέμα στά Ιστορικά-Ερμηνευτικά Υμνολογίας.
Ἴσως μάθουμε περί αὐτῆς τῆς περικοπῆς, πού στό ΤΑΣ δέν φαίνεται (δέν εἶδα ἄλλα ἀρχαῖα τυπικά).
Περισσότερα ὑπό τῶν εἰδημόνων... καί τῆς μετέπειται μεταφορᾶς σέ νεό θέμα στή Μ. Ἑβδομάδα.

 

[π. Μάξιμος]

Τελικά δημιούργησα νέο θέμα.
Ὑπάρχει ἔνα παλαιό θέμα στήν ἴδια ὐποενότητα σχετικά μέ τά ψαλλόμενα ἀπολυτίκια καί ὄχι τῆς περικοπῆς τους (μικρή ἀναφορά μόνον) Απολυτίκια Εσπερινού & Όρθρου Μ. Σαββάτου (Αποκαθήλωση - Επιτάφιος Θρήνος).
Αὐτή ἡ περικοπή συναντᾶται ἀπό τήν α΄ ἔκδοση τῶν Πατριαρχικῶν Τυπικῶν (ΤΚΠ 1838) καί δέν φαίνεται στό ΤΑΣ.
Στό ΤΑΣ2010 ὁ μακαριστός π. Δοσίθεος σέ ὑποσημειώσεις ἀναφέρεται στήν κολόβωση, ὡς ἑρμηνεία τυπικῆς διάταξης, ἀλλά γιά τό τέλος τοῦ ὄρθρου - ἀκολουθίας Ἐπιταφίου σημειώνει ὅτι ψάλλεται ὁλόκληρον (τό μόνον προβλεπόμενον).
Τό ΤΜ τά προβλέπει ὅπως ΤΚΠ καί ΤΜΕ.

 

[MTheodorakis]

«Ὁ εὐσχήμων Ἰωσὴφ ἀπὸ τοῦ ξύλου καθελὼν τὸ ἄχραντόν σου σῶµα, σινδόνι καθαρᾷ εἰλήσας καὶ ἀρώµασιν, ἐν µνήµατι καινῷ κηδεύσας ἀπέθετο· ἀλλὰ τριήμερος»

(χφ. Σινὰ 735 τριῴδιο ι’ αἰ. φ. 191v).


«Ὁ εὐσχήμων Ἰωσὴφ ἀπὸ τοῦ ξύλου καθελὼν τὸ ἄχραντόν σου σῶµα, σινδόνι καθαρᾷ εἰλήσας καὶ ἀρώµασιν, ἐν µνήµατι καινῷ κηδεύσας ἀπέθετο· ἀλλὰ τριήμερος ἀνέστη ὁ Κύριος, παρέχων τῷ κόσµῳ τὸ µέγα ἔλεος»

(τυπικὸ ναοῦ Ἀναστάσεως τοῦ ἔτους 1122 σ. 162).


«Ὁ εὐσχήµων Ἰωσὴφ ἀπὸ τοῦ ξύλου καθελὼν τὸ ἄχραντόν σου σῶµα, σινδόνι καθαρᾷ εἰλήσας καὶ ἀρώµασιν, ἐν µνήµατι καινῷ κηδεύσας ἀπέθετο· ἀλλὰ τριήµερος ἀνέστης ὁ Κύριος, παρέχων τῷ κόσµῳ τὸ µέγα ἔλεος»

(χφφ. τριῴδια Σινὰ 736 τοῦ ἔτους 1028 φ. 237v, Σινὰ 760 ια’ αἰ. φ. 52v, Σινὰ 758 ιβ’ αἰ. φ. 74r). Τὸ ἴδιο ἀρχικὸ κείμενο παρέχουν οἱ χφφ. παρακλητικὲς Σινὰ 779 ι’ αἰ. φ. 30r, Σινὰ 781 ι’-ια’ αἰ. φ. 6r, Σινὰ 790 ια’ αἰ. φ. 27r, Σινὰ 792 ια’ αἰ. φ. 37r-v, Σινὰ 784 ιβ’ αἰ. φ. 12v καὶ Vat. gr. 1827 ιγ’ αἰ. φ. 7r-v.


«Ταῖς μυροφόροις γυναιξὶ παρὰ τὸ μνῆμα ἐπιστὰς ὁ ἄγγελος»

(χφ. Vat. gr. 2118 τριῴδιο ια’ αἰ. φ. 116r).


«Ταῖς μυροφόροις»

(χφφ. τριῴδια Μ. Λαύρας Δ-45 ια’-ιβ’ αἰ. φ. 310r, Τ. Σταυροῦ 15 ιβ’ αἰ. φ. 153v, Πρωτάτου 58 ιδ’ αἰ. φ. 57r).


«Ταῖς μυροφόροις γυναιξὶ παρὰ τὸ μνῆμα ἐπιστὰς»

(χφφ. τριῴδια Κιτίου 9 ιβ’ αἰ. φ. 160r, RGB 173.Ι 369.1 ιδ’ αἰ. φ. 246v).


«Ταῖς μυροφόροις γυναιξὶ»

(χφφ. τριῴδια Σινὰ 756 τοῦ ἔτους 1205 φ. 240r, Σταυρονικήτα 47 ιγ’ αἰ. φ. 226r, RGB 270.I 22 ιγ’-ιδ’ αἰ. φ. 84r, Paris. gr. 263 ιδ’ αἰ. φ. 100r).


«Ταῖς μυροφόροις γυναιξὶ παρὰ τὸ μνῆμα ἐπιστὰς ὁ ἄγγελος ἐβόα· τὰ μύρα τοῖς θνητοῖς ὑπάρχει ἁρμόδια, Χριστὸς δὲ διαφθορᾶς ἐδείχθη ἀλλότριος, ἀλλὰ κραυγάσατε· ἀνέστη ὁ Κύριος, παρέχων τῷ κόσμῳ τὸ μέγα ἔλεος»

(χφφ. τριῴδια ἁγ. Σάβα 362 ἀρχὲς ιγ’ αἰ. φ. 31r).


«Ταῖς μυροφόροις γυναιξὶ παρὰ τὸ μνῆμα ἐπιστὰς ὁ ἄγγελος ἐβόα· τὰ μύρα τοῖς θνητοῖς ὑπάρχει ἁρμόδια, Χριστὸς δὲ διαφθορᾶς ἐδείχθη ἀλλότριος. Ἕως ὧδε»

(χφφ. τριῴδια Paris. Coislin. gr. 38 τοῦ ἔτους 1431 φ. 317v, Σινὰ 753 ιε’ αἰ. φ. 366v, ΑΠΘ 48 β’ ἥμισυ ιε’ αἰ. φ. 66v, Σινὰ 746 τοῦ ἔτους 1519 φ. 375r, Σινὰ 757 ιστ’ αἰ. φ. 302r).


Ἄρα τὰ τροπάρια ἦταν πλήρη, ἀλλὰ τὸ ἄσχετο «Ταῖς μυροφόροις γυναιξὶ...» εἶναι προσθήκη τοῦ ιβ’ αἰῶνα.

 

[ΠΑΝΑΓΗΣ]

... ἀλλὰ τὸ ἄσχετο «Ταῖς μυροφόροις γυναιξὶ...» εἶναι προσθήκη τοῦ ιβ’ αἰῶνα.

Χριστός Ανέστη!
Ερώτημα, γιατί το θεωρείτε <<άσχετο>>;
Ευχαριστώ.

 

[MTheodorakis]

Διότι ἀναφέρεται σαφῶς στὴν ἀνάσταση καὶ ὄχι στὴν ταφὴ τοῦ Κυρίου.

 

[π. Μάξιμος]

Διότι ἀναφέρεται σαφῶς στὴν ἀνάσταση καὶ ὄχι στὴν ταφὴ τοῦ Κυρίου.

Ἐντάξει, ἀναφέρεται καί στά μῦρα τῆς ταφῆς.
Ὁπωσδήποτε στόν Ἑσπερινό τῆς Ἀποκαθηλώσεως δέν ἔχουμε καμμιά ἀναφορά στίς Μυροφόρες.
Στόν Ὄρθρο μόνον σέ ἔνα κάθισμα, ἄν ἐξαιρέσουμε τά Ἐγκώμια καί τά Εὐλογητάρια.
Τά γεγονότα τῆς Ταφῆς καί τῆς εἰς ᾌδου Καθόδου συνδέονται, καί ὅπως γράφαμε κι ἐδῶ (ὅπου παρέπεμψα καί προηγουμένως) « ... καί προστέθηκε μᾶλλον μεταγενέστερα καί τό «Ταῖς μυροφόροις γυναιξίν... ἐδείχθη ἀλλότριος», πού βέβαια παραπέμπει στό «Διαγενομένου τοῦ Σαββάτου» καί «λίαν πρωῒ τῇ μιᾷ τῶν σαββάτων», ἀλλ΄ ὁ ρόλος τῶν Μυροφόρων συνδέεται μέ τήν Ταφή».