Περί κριτικής

[Δημήτρης Μαούνης]

[Σημ. συντ. (π.Μ.)] Μετακίνηση μηνύματος από εδώ.

Αγαπητοί φίλοι,
Επιτρέψτε μου, επ' αυκαιρία, να εκφράσω, δι' ολίγων, την άποψή μου, σχετικά με το θέμα της κριτικής θέσης μας σε οποιοδήποτε εν γένει πόνημα.
Η κριτική σε κάθε έργο πρέπει να είναι ευπρόσδεκτη και αποδεκτή, υπό τρεις βασικές, αναγκαίες και αδιαπραγμάτευτες προϋποθέσεις: ότι θα είναι αντικειμενική, με όλη την έννοια τού όρου, ότι θα είναι επαρκώς τεκμηριωμένη και ότι δεν θα γίνεται με επιθετικό πνεύμα και διάθεση. Διαφορετικά δεν θα πρόκειται για κριτική, αλλά στην καλύτερη των περιπτώσεων για προσωπική και επομένως υποκειμενική άποψη, είτε ανάλογα με το γούστο και τις επιλογές του καθενός, είτε για φανεί αρεστός στον δημιουργό, είτε (το και χειρότερο) για να τον πλήξει. Το αν κάτι αρέσει σε κάποιον ή όχι δεν είναι αυτό και μόνο κριτική, αλλά ζήτημα προσωπικών επιθυμιών και διαθέσεων, ή, ακόμα, και καταβολών, τις οποίες ο καθένας μας "κουβαλάει" μέσα του.
Και ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι "και οι κρίνοντες κρίνονται".

 

[Γιώργος Μ.]

1. Έχει συζητηθεί πολύ κατά καιρούς το θέμα της κριτικής, αλλά καλό είναι που επανέρχεται - και γι' αυτό καλώς αυτονομήθηκε. Είναι πολύ σημαντικά (και μάλλον κοινώς αποδεκτά) τα κριτήρια που έθεσε ο κ. Μαούνης:

α) αντικειμενικότητα
β) τεκμηρίωση
γ) αποφυγή επιθετικής διάθεσης

(Σε αυτά ίσως θα πρέπει να προστεθεί σιωπηρά η εξής υποσημείωση. Αντικειμενικότητα δεν σημαίνει απαγκίστρωση από προσωπικά αισθητικά κριτήρια. Αυτό είναι αδύνατο για οποιονδήποτε κριτή, διότι ο τρόπος με τον οποίο προσλαμβάνουμε τον κόσμο, πόσο μάλλον την τέχνη, είναι κατ’ εξοχήν προσωπικός. Σημαίνει όμως κάτι άλλο, πιο σημαντικό: απουσία προκατάληψης και φανατισμού και επίγνωση της μερικότητας και επισφάλειας της κρίσης μας. Είναι περισσότερο ηθική και λιγότερο γνωστική παράμετρος.
Χάρη στο προηγούμενο μήνυμα μου δίνεται η ευκαιρία να το τονίσω αυτό, διότι πολλές φορές μιλάμε και γράφουμε (εδώ και αλλού) σαν να μην αισθανόμαστε ότι η γνώμη μας, όσο σημαντική κι αν είναι για την ατομική μας συγκρότηση, όμως στο δημόσιο διάλογο δεν είναι παρά μια επιμέρους οπτική, χρήσιμη για τη συζήτηση - τίποτε άλλο).

2. Μιλώντας για μουσική, θα ήθελα να προσθέσω και ορισμένα ακόμη κριτήρια που έχω σκεφθεί κατά καιρούς, αλλά δεν μπορώ να τα αναπτύξω με λεπτομέρειες.

Η κριτική πρέπει:
α) να έχει αμιγώς μουσικά κριτήρια και να διατυπώνεται με μουσικούς όρους (να μην επηρεάζεται π.χ. από θέματα όψεως, κίνησης, «σκευής» και από οτιδήποτε άλλο εξωμουσικό. Ας μην ξεχνάμε ότι η μουσική είναι ακουστικό γεγονός - το youtube ήλθε πολύ μετά...).
β) να λαμβάνει υπόψη της την ιδιαίτερη ταυτότητα του κρινόμενου έργου (να μην κρίνει π.χ. τον Περιστέρη, με κύριο γνώμονα τη σχέση του με το πατριαρχικό ύφος, αλλά προσπαθώντας να ανακαλύψει το ιδιαίτερο στοιχείο της τέχνης και της παράδοσής του).
γ) να διακρίνει πάντα το έργο από τον φορέα του (π.χ. να μην επηρεάζεται ούτε θετικά, ούτε αρνητικά από το ήθος, τη βιογραφία, την ιστορία, τις πράξεις του προσώπου, ούτε, πολύ περισσότερο να στρέφεται προς αυτό - αυτό περιλαμβάνεται εν μέρει στο γ΄ κριτήριο του κ. Μαούνη)

3. Ειδικά όμως για την ψαλτική, πρέπει να μην αγνοείται και το εξής: πρόκειται για τέχνη λειτουργική, άρα έχει μεγάλη σημασία το κριτήριο του εκκλησιαστικού ήθους των ψαλλομένων (που είναι άσχετο από το ήθος των ψαλλόντων - άσχετο εννοώ για τον κρίνοντα, όχι πάντως και για τον κρινόμενο).
Καταλήγω λέγοντας πως όσο περνούν τα χρόνια, αυτό το τελευταίο (εκκλησιαστικό ήθος των ψαλλομένων) γίνεται για μένα το βασικότερο κριτήριο αισθητικής αποτίμησης της ψαλτικής. Και μην υπονοήσετε κάποιου είδους αντίφαση ανάμεσα στους όρους «εκκλησιαστικό» και «αμιγώς μουσικό», ωσάν το πρώτο να είναι κάτι άυλο και πνευματικό, ενώ το δεύτερο υλικό και τεχνικό, δηλαδή ότι τα δύο δεν συνταιριάζονται.
Για μένα το εντελώς ιδιαίτερο και αξιόλογο χαρακτηριστικό της τέχνης αυτής είναι η «αισθητικοποίηση» του εκκλησιαστικού, με άλλα λόγια ότι το εκκλησιαστικό στοιχείο εκφράζεται με συγκεκριμένες αρχές, που καθορίζουν και με τη σειρά τους αποτυπώνονται αισθητικά και τεχνικά στο ψάλσιμο (όπως είναι π.χ. ο ρυθμός, η σωστή αποτύπωση των αναλύσεων, η φυσικότητα, η ορθή τοποθέτηση της φωνής, η αποφυγή της κακώς εννοούμενης προσωπικής έκφρασης μέσα στην ερμηνεία κ.ο.κ. και όλα αυτά με μόνιμο "βάθος εικόνας" τη στοίχηση με τα παραδεδομένα).

 

[Μανώλης Παπαδάκης]

Η άποψη μου είναι ό,τι οιαδήποτε κριτική δεκτή αρκεί να πηγάζει από αγάπη!!! Ακόμα και λάθος να ναι είτε αρνητική να ναι την ακούς μόνο και μόνο γιατί καταλαβαίνεις ό,τι ο άλλος την ασκεί με καλή προαίρεση. Από κει και πέρα είτε την ενστερνίζεσαι είτε ακολουθείς αυτό που λέει η λογική και η καρδιά σου!

 

[EIRYK EMNOSHELE]

Πιστεύω πως πρόκειται για ένα καθαρά πνευματικό θέμα. Δε ξέρω αν αποσυρθεί όμως δεν είναι αναγκαστικά άσχετο με το Ψαλτολόγιον διότι μόνο πνευματικά εξηγείται γιατί κάποια μηνύματα μας δίνουν χαρά κάποια μας στεναχωρούν άλλα μας εξοργίζουν κ.ο.κ. Επειδή είμαστε άνθρωποι, αλλά και επειδή υπάρχει ο διάβολος και δεν είναι κάτι το θεωρητικό, όσο και να προσπαθήσουμε, ποτέ δε πρόκειται να ασκήσουμε πραγματικά ειλικρινή κριτική με αγάπη. Κάποιες φορές θα την πλησιάζουμε, άλλες θα απομακρυνόμαστε από αυτήν.