Μετά το «Στερεώσαι...» ακολουθεί «Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς»;

[Dimitri]

Στο Συλλειτουργικόν της Σιμωνόπετρας, στην απόλυση του όρθρου (για παράδειγμα) μετά το «Στερεώσαι» έχει «Αμήν» και αμέσως «Την τιμιωτέραν» αλλά στην πράξη ο ιερέας λέει «Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς» ενδιάμεσα. Όπως το έχει γραμμένο στο βιβλίο ο αναγνώστης μας λέει

Αμήν, Στερεώσαι ... , Υπεραγία Θεοτόκε..., Αμήν, Την Τιμιωτέρα...

Το δεύτερο αμήν πηγαίνει στο Στερεώσαι μάλλον όμως. Τί ακριβώς είναι το πρακτέο εδώ; Ευχαριστώ.

 

[π. Μάξιμος]

Δέν ξέρω γιατί τό Συλλειτουργικόν της Σιμωνόπετρας δέν ἔχει τό «Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς». Τό (νέον) Ἐγκόλπιον Ἀναγνώστου καί Ψάλτου τῆς Ἀ. Δ. (ἐπιμελείᾳ π. Κων. Παπαγιάννη) τό ἔχει, ὅπως καί ὁ μακαριστός Φουντούλης στίς Ἀκολουθίες τοῦ Νυχθημέρου, πού βέβαια αὐτά εἶναι ἁγιορείτικης ἐπιρροῆς, καθ᾿ ὅσον δέν προβλέπεται ἀπό τό ΤΜΕ, οὔτε ἀπό τό παλαιό Ἐγκόλπιον Ἀναγνώστου.
Ἐμεῖς τό λέμε, ἀλλά ὅταν βρέθηκα στήν Κρήτη πρόσφατα καί εἶπα «Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς» οἱ ψάλτες μοῦ ἔκαναν νόημα, πού σήμαινε —Προχώρα παρακάτω...

Στήν πράξη, λοιπόν, δέν λέγεται κανένα Αμήν. Προβλέπεται ὅμως μόνον μετά τό Στερεώσαι ... καί ὄχι μετά τό (ὑπό τοῦ ἱερέως) «Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς».

 

[tsak77]

Από που προέρχεται η αναφορά στο πρόσωπο της Θεοτόκου την στιγμή της απολύσεως; Το έχω προσέξει και εγώ στα νεώτερα εγκόλπια, αλλά η αλήθεια είναι ότι στις Εκκλησίες που διακονώ και σε άλλες παρόμοιες που έχω επισκευθεί δεν το αναφέρουν (εξ ου και η προτροπή μου κατά την επίσκεψη του π. Μάξιμου να συνεχίσει στην απόλυση). Πέρα από την πιθανότητα να προέρχεται από την γνωστή και ξεχωριστή ευλάβεια του Αγίου Όρους προς την Θεοτόκο, υπάρχουν παλαιότερες τυπικές διατάξεις από το ΤΜΕ που να προβλέπουν ή να αναφέρουν κάτι τέτοιο; Ο π. Κ. Παπαγιάννης στο σύστημα Τυπικού εξηγεί για ποιο λόγο γίνεται αυτό;

 

[π. Μάξιμος]

Πέρα από την πιθανότητα να προέρχεται από την γνωστή και ξεχωριστή ευλάβεια του Αγίου Όρους προς την Θεοτόκο, υπάρχουν παλαιότερες τυπικές διατάξεις από το ΤΜΕ που να προβλέπουν ή να αναφέρουν κάτι τέτοιο; Ο π. Κ. Παπαγιάννης στο σύστημα Τυπικού εξηγεί για ποιο λόγο γίνεται αυτό;

Ὁ π. Κωνσταντῖνος ἁπλῶς γράφει ὅτι «ἡ ἀπόλυσις ἀρχικῶς ἦτο παράγγελμα τοῦ διακόνου (πρβλ. ἐδῶ) ... Ἐν εἰρήνῃ προέλθωμεν» κ.τ.ὅ. (σ. 40). Μετά τήν παραθέτει ὅπως συνηθίστηκε, χωρίς σχόλια (σ. 56).
Δέν ὑπάρχουν αὐτά σέ παλαιά τυπικά, οὔτε σέ αὐτό τό ΤΓΡ.
Ἐκτός τοῦ πόσα ἄλλα προστίθενται στήν ἁγιορείτικη/μοναστική πράξη (πρβλ. ἐδῶ), νομίζω ὅτι τό Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡμᾶς προέρχεται ἀπό τήν ἀκολουθία τῆς Τραπέζης, ὅπου· Μέγα τό ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος - Παναγία Θεοτόκε, βοήθει ἡμῖν - Ταῖς αὐτῆς πρεσβείαις, ὁ Θεός, ἐλέησον καὶ σῶσον ἡμᾶς. Κάπου πρόσφατα εἶδα στήν ἀπόλυση ἀντί τοῦ Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡμᾶς, ὁ ἱερεύς· Ὑπεραγία Θεοτόκε, βοήθει ἡμῖν.

 

[dkalpakidis]

Ὁ π. Κωνσταντῖνος ἁπλῶς γράφει ὅτι «ἡ ἀπόλυσις ἀρχικῶς ἦτο παράγγελμα τοῦ διακόνου (πρβλ. ἐδῶ) ... Ἐν εἰρήνῃ προέλθωμεν» κ.τ.ὅ. (σ. 40). Μετά τήν παραθέτει ὅπως συνηθίστηκε, χωρίς σχόλια (σ. 56).
Δέν ὑπάρχουν αὐτά σέ παλαιά τυπικά, οὔτε σέ αὐτό τό ΤΓΡ.
Ἐκτός τοῦ πόσα ἄλλα προστίθενται στήν ἁγιορείτικη/μοναστική πράξη (πρβλ. ἐδῶ), νομίζω ὅτι τό Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡμᾶς προέρχεται ἀπό τήν ἀκολουθία τῆς Τραπέζης, ὅπου· Μέγα τό ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος - Παναγία Θεοτόκε, βοήθει ἡμῖν - Ταῖς αὐτῆς πρεσβείαις, ὁ Θεός, ἐλέησον καὶ σῶσον ἡμᾶς. Κάπου πρόσφατα εἶδα στήν ἀπόλυση ἀντί τοῦ Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡμᾶς, ὁ ἱερεύς· Ὑπεραγία Θεοτόκε, βοήθει ἡμῖν.

Να κάνω και ένα σχετικό - άσχετο σχολιασμό;
"Προτιμώ" αυτήν την νεώτερη πράξη παρεμβολής του "Υπεραγία Θεοτόκε, σώσον ημάς" από τον Ιερέα και της απαντήσεως "Την τιμιωτέραν των Χερουβίμ" από τον ψάλτη στην απόλυση προς τιμήν της Υπεραγίας Θεοτόκου παρά την διακοπή της Διακονικής αιτήσεως στο "Της Παναγίας Αχράντου".

 

[MTheodorakis]

Τὸ συναντῶ γιὰ πρώτη φορὰ στὴ Διάταξη ἱεροδιακονίας Φιλοθέου Κοκκίνου (1342-1347) ἔκδ. Εὐχολόγιο Goar σσ. 5, 8, ἀλλὰ νομίζω ὅτι πρόκειται γιὰ περιτὴ ἁγιορειτικὴ προσθήκη.

 

[π. Μάξιμος]

Τὸ συναντῶ γιὰ πρώτη φορὰ στὴ Διάταξη ἱεροδιακονίας Φιλοθέου Κοκκίνου (1342-1347) ἔκδ. Εὐχολόγιο Goar σσ. 5, 8, ἀλλὰ νομίζω ὅτι πρόκειται γιὰ περιτὴ ἁγιορειτικὴ προσθήκη.

Ναί, καί στό Μέγα Εὐχολόγιον, Διάταξις τῆς ἱεροδιακονίας (ὑπό Φιλοθέου Κοκκίνου) στόν ἑσπερινό καί στόν ὄρθρο.