Λειτουργικά Γ. Ραιδεστηνού - «Άξιον εστίν» αρχαίον εξηγηθέν υπ' αυτού

ybulbu

Μπουλμπουτζής Ιωάννης
Σε μια προσπάθεια συγκέντρωσης και καθαρισμού των πηγών των έργων του Γεωργίου Ραιδεστηνού, κάτι που με απασχολεί το τελευταίο διάστημα, έφτιαξα και τα Λειτουργικά του σε ήχο β' που εξέδωσε ο Δημήτριος Κυφιώτης στο β' τόμο του Απανθίσματός του και ανέβηκε εδώ.

Τα συγκεκριμένα Λειτουργικά έχουν μία σημασία καθώς, κατά τον Βοδούρη, είναι η πρώτη μελοποίηση Λειτουργικών μετά τα χύμα. Για να δούμε τι λέει ακριβώς (ή, μάλλον, με κάποια ερωτηματικά σε λέξεις που δεν αποκωδικοποιώ, ιδίως στο δεύτερο απόσπασμα) στις παραγράφους 111 και 431 του έργου του «Πρωτοψαλτικά» (1940), στο οποίο καταγράφει προφορικές διηγήσεις του Ιακώβου Ναυπλιώτου:

§111. Γεώργιος ὁ Ραιδεστηνὸς μετὰ τὴν ἀποχώρησιν ἐκ τοῦ πατριαρχικοῦ ναοῦ, ψάλλων ἐν τῷ ναῷ τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τῶν Χίων προέβη εἰς μελοποίησιν λειτουργικῶν εἰς ἤχον δεύτερον. Ἕως τότε ὅλοι οἱ ψάλται τοῦ Γαλατᾶ ἔψαλλον τὰ κατὰ χύμα Λειτουργικἀ ὅπως τοῦτο ἐγίνετο καὶ εἰς τὸν πατριαρχικὸν ναόν. Τὸ παράδειγμα τοῦ Ραιδεστηνοῦ ἐμιμήθησαν κατόπιν καὶ οἱ λοιποὶ ψάλται τῶν ἱερῶν ναῶν τοῦ Γαλατᾶ μελοποιήσαντες ἴδια λειτουργικά καὶ Ἄξιον ἐστὶν εἰς διαφόρους ἤχους· ἔκτοτε ἤρχισεν ἡ κατάπτωσις τοῦ ἀρχαίου ἐκκλ. Μέλους.

§431. Ὁ πρωτοψάλτης Γεώργιος ὁ Ραιδεστηνὸς μετὰ τὴν ἀποχώρησὶν του ἐκ τοῦ πατριαρχικοῦ ναοῦ, παρακινούμενος παρὰ τοῦ δημοσιογράφου καὶ ἐκδότου τῆς ἐφημερίδος «Νεολόγου» Σταύρου Βουτυρᾶ καὶ τοῦ δικηγόρου Βασιλείου Πανοικίδου, ἀμφοτέρων θερμῶν θιασωτῶν τοῦ πρωτοψάλτου τούτου, διὰ να τους εὐχαριστήσῃ καὶ διὰ να τους περιποιηθῇ προέβαινε καὶ ἐμελοποίει Λειτουργικἀ εἰς διαφόρους ἤχους ψαλλόμενα ἐν οἷς οὗτοι τὰ ἔψαλλον ναοῖς· ἐν τούτοις οὐδέποτε ὁ ἴδιος ἔψαλλε τὰ καινοφανὴ ταῦτα λειτουργικά· ἔδιδε καὶ τὰ ἔψαλλον μόνοι των οἱ δομέστικοι ἐν συνοδείᾳ τῶν κανοναρχῶν τοῦ ναοῦ· ἐκείνος ἔμεινεν ἐν τῷ στασιδίῳ αὐτοῦ ἔχων τὸ στόμα κλειστὸν· καὶ τοῦτο ἔπραττε, ἐπειδὴ ἠκολούθη τὴν ἀρχαίαν τάξιν τοῦ πατριαρχικοῦ ναοῦ ὡς καὶ τῶν λοιπῶν ναών τῆς αρχιεπισκοπῆς καθ’ ἣν δὲν εψάλλοντο Λειτουργικὰ παρὰ τὰ κατὰ χύμα λεγόμενα τοιαῦτα· τὸ αὐτὸ συνέβαινε καὶ κατὰ τὰ αργὰ Κύριε ἐλέησον.

Και τα πρωτότυπα:
111.png

431.png

Μαζί ανεβάζω και το «Ἄξιον ἐστίν», «μέλος ἀρχαίον, ὅνπερ ἐψάλλετο παρὰ τῶν ἀρχαίων εἰς τὸ «Ἐξαιρέτως». Μετηνέχθη δ' εἰς τὴν νέαν παρὰ Γ. Ραιδεστηνοῦ». Προέρχεται από το βιβλίο του Αγαθαγγέλου Κυριαζίδου «Εν Άνθος της καθ' ημάς Εκκλησιαστικής Μουσικής» (1896).
 

Attachments

  • Λειτουργικά, Γεωργίου Ραιδεστηνού, Ήχ. β'.pdf
    2.3 MB · Views: 960
  • «Άξιον εστίν», Αρχαίον, Γ. Ραιδεστηνού.pdf
    1.4 MB · Views: 742
Last edited:

haris1963

παλαιότατο μέλος
...με κάποια ερωτηματικά σε λέξεις που δεν αποκωδικοποιώ...
"...ἐπειδὴ ἠκολούθη τὴν ἀρχαίαν τάξιν τοῦ πατριαρχικοῦ ναοῦ (;) καὶ τῶν λοιπῶν ναών τῆς αρχιεπισκοπῆς..."

(;) = ὡς
 

ybulbu

Μπουλμπουτζής Ιωάννης
Εξ' αγνοίας παρέλλειψα στην παλαιότερη ανάρτησή μου του «Άξιον εστίν» σε β' εκ του Βου που ταιριάζει στα παραπάνω Λειτουργικά, το οποίο δημοσίευσε ο Χαράλαμπος Παπανικολάου στο έργο του «Ανθοδέσμη Εκκησιαστικής Μουσικής» (1905). Το σάρωσα, το καθάρισα και το επισυνάπτω. Βέβαια, Ως γνωστόν, ο Ραιδεστηνός, βάσει μιας θεωρίας που αναπτύσσει στον Πρόλογο της Μεγάλης Εβδομάδος του, γράφει το β' ήχο με το Κε ως Δι, οπότε κι εδώ το αναγραφόμενο Γα είναι στη θέση του Βου στην κλίμακα που χρησιμοποιούμε. Μακάρι κάποιος από τους καλλιτέχνες στην τυπογραφεία φίλους μας να περάσει όλα τα παραπάνω έργα προς καλαίσθητη παρουσίασή τους στο αναλόγιο!
 

Attachments

  • Άξιον εστίν, Γεωργίου Ραιδεστηνού, Ήχος β' εκ του Βου (Γα).pdf
    818.8 KB · Views: 309

ybulbu

Μπουλμπουτζής Ιωάννης
Τα Λειτουργικά του πρώτου μηνύματος προέρχονται από το «Μουσικόν Απάνθισμα» του Δημητρίου Κυφιώτου, τεύχος β', 1901.

Στην προηγούμενη έκδοση του ιδίου έργου, το 1894, πολλά μέλη είχαν διαφορετική γραφή, όπως για παράδειγμα το «Άξιον εστίν» σε πλ. α' του Σαρανταεκκλησιώτου. Και τα Λειτουργικά αυτά έχουν ψιλοδιαφορές, κυρίως ως προς την προσθαφαίρεση γοργών. Βέβαια, η έκδοση του 1901 φαίνεται πιο στρωτή στις χρονικές αξίες, αλλά δε γνωρίζω ποια είναι η αυθεντική γραφή του Ραιδεστηνού. Γνωρίζετε μήπως κάποια άλλη πηγή της εποχής, που να μην τα πήρε δηλαδή από αυτές τις εκδόσεις;

Ακολούθως παραθέτω καθαρισμένα και οργανωμένα προς αυτόνομη εκτύπωση τα Λειτουργικά της εκδόσεως του 1894.
 

Attachments

  • Λειτουργικά Γ. Ραιδεστηνού Ήχος β' (Απάνθισμα Κυφιώτου 1894).pdf
    70.7 KB · Views: 199

phokaeus

Παλαιό Μέλος
Έχει καμία σχέση αυτό το «άξιον εστίν» με το πιό γνωστό «αρχαίο» σε ήχο β; Μοιάζουν αρεκτά οι θέσεις, ίσως πρόκεται για πίο «αργή» εξήγηση.
 

ybulbu

Μπουλμπουτζής Ιωάννης
Έχει καμία σχέση αυτό το «άξιον εστίν» με το πιό γνωστό «αρχαίο» σε ήχο β; Μοιάζουν αρεκτά οι θέσεις, ίσως πρόκεται για πίο «αργή» εξήγηση.
Αυτό που επισυνέπτεται στο 1ο μήνυμα αποτελεί όντως αργή εξήγηση του αρχαίου. Αυτό στο 4ο μήνυμα είναι διαφορετικό, εκ του Βου.
 

phokaeus

Παλαιό Μέλος
Ωχ.. δημιουργεί πολλές ερωτήσεις ... ποιά άραγε είναι η πιό πιστή εξήγηση; ποιά ήταν η γνώμη του Ραιδεστηνού για το έργο των τριών διδασκάλων; είναι γνωστό ότι ο Ραιδεστηνός έκανε εξήγησεις μέλων του Κωνσταντίνου, όμως φαίνεται με την μέθοδο των τρίων διδασκάλων ... πιστεύω θα δείξει πολύ ενδιαφέρον το θεωρητικό του Ρ. ...

και ενα ακόμα λίγο πιό ... κερδοσκοπικό .. αποτελεί το προτότυπο «φως ιλαρών» του Σακελλαριδη μια διασκεύη συντομ(οτατη!!!)ης (έστω και λαθασμένη η με στύλ προς το Ευρωπαικό) εξήγησης του αρχαίου;
 
Last edited:
  • Like
Reactions: tzo
Top