Καθίσματα και ψαλμικοί στίχοι

[dkalpakidis]

εἰς τὰ καθίσματα τοῦ ὄρθρου τῆς παρακλητικῆς, πρέπει νὰ προστεθοῦν οἱ στίχοι αὐτῶν κατὰ τὴν μαρτυρίαν τοῦ Τριῳδίου (διὰ τὶς κυριακὲς σύμφωνα μὲ τὸ συλλειτουργικὸν τῆς Σίμωνος Πέτρας).

Ο κ. Ανατολικιώτης στα πολλά και σημαντικά που ανέφερε σε άλλο θέμα περί των Απολυτικίων αναφέρθηκε στους στίχους των Καθισμάτων.

Στέκομαι λίγο στα Αναστάσιμα Καθίσματα και την περίεργη διάταξη που έχει το Συλλειτουργικόν.

Τις Καθημερινές έχουμε στίχους Ψαλμικούς για τα καθίσματα μετά από το πρώτο κάθισμα

Στην συγκεκριμένη περίπτωση το Συλλειτουργικόν μας προτείνει να ψάλλουμε ευθύς ( ; ) τον Στίχο προ των Καθισμάτων;

 

[π. Δαβίδ]

Δεν σε κατάλαβα σειρούλα .....

 

[dkalpakidis]

Τις Καθημερινές έχουμε στίχους Ψαλμικούς για τα καθίσματα μετά από το πρώτο κάθισμα

παράδειγμα

Θεός Κύριος...
Απολυτίκια
[Α' Στιχολογία]
Αίτηση
Εκφώνηση
Αμήν.
Κάθισμα α'
Ψαλμικός στίχος
Κάθισμα β'
Δόξα...
Και νυν...
Θεοτοκίον
[Β' Στιχολογία]
Αίτηση
Εκφώνηση
Αμήν.
Κάθισμα α'
Ψαλμικός στίχος
Κάθισμα β'
Δόξα...
Και νυν...
Θεοτοκίον
Ν' Ψαλμός κλπ...

Στην συγκεκριμένη περίπτωση το Συλλειτουργικόν μας προτείνει να ψάλλουμε ευθύς ( ; ) τον Στίχο προ των Καθισμάτων;

παράδειγμα

Θεός Κύριος...
Απολυτίκια
[Α' Στιχολογία]
Αίτηση
Εκφώνηση
Αμήν.
Ψαλμικός στίχος
Κάθισμα α'
Δόξα...
Κάθισμα β'
Και νυν...
Θεοτοκίον
[Β' Στιχολογία]
Αίτηση
Εκφώνηση
Αμήν.
Ψαλμικός στίχος
Κάθισμα α'
Δόξα...
Κάθισμα β'
Και νυν...
Θεοτοκίον
[Άμωμος]
Ευλογητάρια.
Αίτηση
Εκφώνηση
Υπακοή κλπ...

 

[π. Δαβίδ]

Οκ Τώρα κατάλαβα.
Η Σλαβονική οκτώηχος προβλέπει την τάξη που καταγράφεις για καθημερινές και τις Κυριακές. Νομίζω αυτό εννοεί και το Συλλειτουργικό (αν και εγώ χρησιμοποιώ ακόμη παλαιά έκδοση εγκολπίου αναγνώστη-είπαμε είμαι παιδί των 80's)

 

[dkalpakidis]

Οκ Τώρα κατάλαβα.
Η Σλαβονική οκτώηχος προβλέπει την τάξη που καταγράφεις για καθημερινές και τις Κυριακές. Νομίζω αυτό εννοεί και το Συλλειτουργικό (αν και εγώ χρησιμοποιώ ακόμη παλαιά έκδοση εγκολπίου αναγνώστη-είπαμε είμαι παιδί των 80's)

Θα σε απογοητεύσω!!!
Δεν εννοεί αυτό.

"Μεθ' εκάστην δε συναπτήν του Ψαλτηρίου ψάλλονται τα αναστάσιμα Καθίσματα του τυχόντος ήχου ή τα της εορτής, το μεν πρώτον μετά των οικείων στίχων ως κάτωθι, τα δέ έτερα μετά του Δόξα, και νυν"

 

[π. Δαβίδ]

Κι εγώ απογοητεύτηκα
Παράξενο αυτό που λένε δεν το έχω συναντήσει αλλού...

 

[π. Μάξιμος]

[Ποῦ νά σᾶς προλάβω ! Ἔλεγα, ἔχει πέσει νέκρα στά θέματα τυπικοῦ, ἀλλά ὁ Δημήτριος ὅλο καί σοφίζεται... Καλό...]​

Δημήτριε, ἐννοεῖ ὅτι δύο φορές τό α΄ Κάθισμα, ἀφοῦ ἔχουμε ἕνα καί ὄχι δύο. Αὐτά γιά τίς Μονές.
Δέν τό ὑπεννόησα πρίν στό θέμα "Δίχορο..." ; πού ἔγραψα: "Τελικά οἱ ἐναλλαγές τῶν χορῶν καί ὁ ἀριθμός πού ἐπαναλαμβάνονται κάποια τροπάρια/προκείμενα/ἀναβαθμοί κλπ. εἶναι θέμα τάξεως πού ἔχει διαφοροποιηθεῖ κατά τήν ἐξέλιξή του ἀπό τή Μονή στήν Ἐνορία. Στά ἔντυπα γίνεται, ὄχι πάντα ἐπιτυχής, προσπάθεια συμβιβασμοῦ, ἀκριβοῦς ἤ οἰκονομικῆς τηρήσεως τῆς Τάξεως."

Υ.Γ. Ἔχει δίκιο ὁ Παναγιώτης. Τώρα τό εἶδα, ἐπειδή ὅσο ἔγραφα, τά ἀνεβάσατε.

 

[dkalpakidis]

Δημήτριε, ἐννοεῖ ὅτι δύο φορές τό α΄ Κάθισμα, ἀφοῦ ἔχουμε ἕνα καί ὄχι δύο. Αὐτά γιά τίς Μονές.

Το α' αναστάσιμο Κάθισμα δίς;

 

[π. Μάξιμος]

Το α' αναστάσιμο Κάθισμα δίς;

Ναί, τώρα ἀνέβασα συμπλήρωση στό προηγούμενο, δές.

 

[MTheodorakis]

«Λέγομεν κάθισμα ἀναστάσιμον τοῦ ἤχου τὸ α', καὶ εἰ εἰσὶν καθίσματα πλείονα λέγει στίχον Ἀνάστα Κύριε βοήθησον ἡμῖν καὶ ψάλλομεν καὶ ἕτερον, εἰ δ' οὗν Δόξα καὶ νῦν , θεοτοκίον» (Τ.Α.Σ. κεφ. β'), «καθημένων καὶ ἀνυμνούντων» (Συμεὼν Θεσσαλονίκης P.G. τ. 155 στ. 569D, ὁμοίως: α' κάθισμα Μ. Παρασκευῆς στὸ Τριῴδιον καὶ στὸ Τ.Α.Σ. κεφ. μγ', Π.Τρεμπέλα Ἐκλογὴ Ἑλληνικῆς Όρθοδόξου Ὑμνογραφίας ἔκδ. δ' 2007 σ. 38, καὶ Ἰ. Φουντούλη Λογικὴ λατρεία σ. 235).

 

[π. Μάξιμος]

«Λέγομεν κάθισμα ἀναστάσιμον τοῦ ἤχου τὸ α', καὶ εἰ εἰσὶν καθίσματα πλείονα λέγει στίχον Ἀνάστα Κύριε βοήθησον ἡμῖν καὶ ψάλλομεν καὶ ἕτερον, εἰ δ' οὗν Δόξα καὶ νῦν , θεοτοκίον» (Τ.Α.Σ. κεφ. β'), «καθημένων καὶ ἀνυμνούντων» (Συμεὼν Θεσσαλονίκης P.G. τ. 155 στ. 569D, ὁμοίως: α' κάθισμα Μ. Παρασκευῆς στὸ Τριῴδιον καὶ στὸ Τ.Α.Σ. κεφ. μγ', καὶ Ἰ. Φουντούλη Λογικὴ λατρεία σ. 235).

Δηλαδή ἔτσι ;

Καθίσματα. Ἦχος α'.​

Τὸν τάφον σου Σωτήρ, στρατιῶται τηροῦντες, νεκροὶ τῇ ἀστραπῇ, τοῦ ὀφθέντος Ἀγγέλου, ἐγένοντο κηρύττοντος, Γυναιξὶ τὴν Ἀνάστασιν, σὲ δοξάζομεν, τὸν τῆς φθορᾶς καθαιρέτην, σοὶ προσπίπτομεν, τῷ ἀναστάντι ἐκ τάφου, καὶ μόνῳ Θεῷ ἡμῶν.

Στίχ. Ἀνάστηθι, Κύριε, ὁ Θεός μου, ὑψωθήτω ἡ χείρ σου, μὴ ἐπιλάθῃ τῶν πενήτων σου εἰς τέλος.

Σταυρῷ προσηλωθείς, ἑκουσίως Οἰκτίρμον, ἐν μνήματι τεθείς, ὡς θνητὸς Ζωοδότα, τὸ κράτος συνέτριψας, Δυνατὲ τῷ θανάτῳ σου· σὲ γὰρ ἔφριξαν, οἱ πυλωροὶ οἱ τοῦ ᾍδου, σὺ συνήγειρας, τοὺς ἀπ' αἰῶνος θανέντας, ὡς μόνος φιλάνθρωπος.

Δόξα... Καὶ νῦν... Θεοτοκίον​

Μητέρα σε Θεοῦ, ἐπιστάμεθα πάντες, Παρθένον ἀληθῶς, καὶ μετὰ τόκον φανεῖσαν, οἱ πόθῳ καταφεύγοντες, πρὸς τὴν σὴν ἀγαθότητα· σὲ γὰρ ἔχομεν, ἁμαρτωλοὶ προστασίαν, σὲ κεκτήμεθα, ἐν πειρασμοῖς σωτηρίαν, τὴν μόνην Πανάμωμον.

 

[dkalpakidis]

«Λέγομεν κάθισμα ἀναστάσιμον τοῦ ἤχου τὸ α', καὶ εἰ εἰσὶν καθίσματα πλείονα λέγει στίχον Ἀνάστα Κύριε βοήθησον ἡμῖν καὶ ψάλλομεν καὶ ἕτερον, εἰ δ' οὗν Δόξα καὶ νῦν , θεοτοκίον» (Τ.Α.Σ. κεφ. β'), «καθημένων καὶ ἀνυμνούντων» (Συμεὼν Θεσσαλονίκης P.G. τ. 155 στ. 569D, ὁμοίως: α' κάθισμα Μ. Παρασκευῆς στὸ Τριῴδιον καὶ στὸ Τ.Α.Σ. κεφ. μγ', καὶ Ἰ. Φουντούλη Λογικὴ λατρεία σ. 235).

Οπότε σήμερα που επικράτησε να λέμε το β' Κάθισμα μετά του "Δόξα Πατρί" μάλλον δεν χρειάζονται και οι ενδιάμεσοι στίχοι.

 

[Lampadarios]

Καλό θα ήταν όμως να επανέλθουν...(πιστεύω).
Πού μπορούμε να βρούμε όλους τους στίχους;

 

[π. Μάξιμος]

Οπότε σήμερα που επικράτησε να λέμε το β' Κάθισμα μετά του "Δόξα Πατρί" μάλλον δεν χρειάζονται και οι ενδιάμεσοι στίχοι.

Καλό θα ήταν όμως να επανέλθουν...(πιστεύω).
Πού μπορούμε να βρούμε όλους τους στίχους;

Συμφωνῶ μέ τόν Δημήτρη. Μᾶλλον δέν χρειάζονται τώρα αὐτοί οἱ στίχοι, ἀφοῦ ἔχει χωρισθεῖ (ἡ μικρά δοξολογία) τό Δόξα... ἀπό τό Καὶ νῦν...
Πάντως εὐχαριστοῦμε πολύ τόν ἀγαπητό Μανόλη, πού μάθαμε κάτι ἀκόμη.
Αὐτοί οἱ στίχοι εἶναι οἱ συμπληρωματικοί στίχοι τῶν αἴνων τῆς Κυριακῆς, πού γιά τίς ἄλλες ἑόρτιες ἡμέρες καί μνῆμες ἑορταζομένων ἁγίων ὑπάρχουν στά ἀπόστιχα τοῦ ἑσπερινοῦ. Ὁπότε παρέλκει καί ἐδῶ. Αὐτό πού ἐπισημαίνουμε εἶναι ὅτι κανένα τροπάριο δέν ὑπάρχει πού νά μήν τίθεται κάτω ἀπό στίχο ψαλμικό.
Ἐκεῖ πού ἴσως πρέπει νά ἐπανέλθουν εἶναι στά Καθίσματα τῆς Παρακλητικῆς τῶν Καθημερινῶν, ὅπως ἔχουν διασωθεῖ στήν ἀναπλήρωση τῆς καθ᾿ ἡμέραν Παρακλητικῆς στό τέλος τοῦ Τριῳδίου (ὅπως ἔχει ἐπισημανθεῖ).

 

[MTheodorakis]

Στὸ Πεντηκοστάριο τοῦ 1525 (Βιβλιοθήκη Μουσείου Μπενάκη) τὸ β' ἀναστάσιμο κάθισμα εἷναι ἄστιχον καὶ ἀκολουθεῖ Δόξα, καὶ νῦν. θεοτοκίον. «Ἀπὸ ἕκτης, εἰ οὐκ ἔχει κοντάκιον ὁ ἅγιος, κάθισμα ἀναστάσιμον, τοῦ ἤχου τὸ κρεῖτον, ὁ ψάλτης καὶ ὁ λαὸς, Δόξα καὶ νῦν, θεοτοκίον. Δεῖ εἰδέναι, ὅτι καὶ κοντάκιον εἰ ἔχει ὁ ἅγος καὶ οὐκ ἔστιν ἑορταζόμενος, οὐ ψάλλομεν αὐτὸ, οὔτε στιχηρὸν ἰδιόμελον» (Τυπικὸν Μονῆς Εὐεργέτιδος ιβ' αἰ. Dmitrievskij τ. 1 σ. 608). Ἀφ' ἕκτης ἀναστάσιμον κάθισμα καὶ θεοτοκίον παραδίδεται καὶ στὸ χφ. Ε.Β.Ε. 642 Παρακλητικὴ ιγ' αἰ.

 

[π. Δαβίδ]

Την τάξη που περιγράφει ο π. Μάξιμος ακολουθούν ακόμη σε Σερβία και Βουλγαρία. (στους Ρώσους τα καθίσματα ατύχησαν-τουλάχιστον στις περισσότερες ενορίες).

 

[MTheodorakis]

Καὶ στὴν Πανθέκτη ἔκδ. γ' 1817 τὸ β' ἀναστάσιμο κάθισμα εἷναι ἄστιχον καὶ ἀκολουθεῖ Δόξα, καὶ νῦν. θεοτοκίον.

 

[dkalpakidis]

«Λέγομεν κάθισμα ἀναστάσιμον τοῦ ἤχου τὸ α', καὶ εἰ εἰσὶν καθίσματα πλείονα λέγει στίχον Ἀνάστα Κύριε βοήθησον ἡμῖν καὶ ψάλλομεν καὶ ἕτερον, εἰ δ' οὗν Δόξα καὶ νῦν , θεοτοκίον» (Τ.Α.Σ. κεφ. β')

Μετά από πολύ καιρό κατάλαβα ότι ο Στίχος που προτείνει το ΤΑΣ είναι διαφορετικός από τον Στίχο που προτείνει το Συλλειτουργικό.
Μια λεπτομέρεια που δεν πρόσεξα τότε και την οποία μου υπενθύμισε ο αγαπητός μου Μανόλης Θεοδωράκης.

Ἀνάστα, Κύριε, βοήθησον ἡμῖν καὶ λύτρωσαι ἡμᾶς ἕνεκεν τοῦ ὀνόματός σου. ​

 

[dkalpakidis]

Συμφωνῶ μέ τόν Δημήτρη. Μᾶλλον δέν χρειάζονται τώρα αὐτοί οἱ στίχοι, ἀφοῦ ἔχει χωρισθεῖ (ἡ μικρά δοξολογία) τό Δόξα... ἀπό τό Καὶ νῦν...
Πάντως εὐχαριστοῦμε πολύ τόν ἀγαπητό Μανόλη, πού μάθαμε κάτι ἀκόμη.
Αὐτοί οἱ στίχοι εἶναι οἱ συμπληρωματικοί στίχοι τῶν αἴνων τῆς Κυριακῆς, πού γιά τίς ἄλλες ἑόρτιες ἡμέρες καί μνῆμες ἑορταζομένων ἁγίων ὑπάρχουν στά ἀπόστιχα τοῦ ἑσπερινοῦ. Ὁπότε παρέλκει καί ἐδῶ. Αὐτό πού ἐπισημαίνουμε εἶναι ὅτι κανένα τροπάριο δέν ὑπάρχει πού νά μήν τίθεται κάτω ἀπό στίχο ψαλμικό.
Ἐκεῖ πού ἴσως πρέπει νά ἐπανέλθουν εἶναι στά Καθίσματα τῆς Παρακλητικῆς τῶν Καθημερινῶν, ὅπως ἔχουν διασωθεῖ στήν ἀναπλήρωση τῆς καθ᾿ ἡμέραν Παρακλητικῆς στό τέλος τοῦ Τριῳδίου (ὅπως ἔχει ἐπισημανθεῖ).

Πάντως π. Μάξιμε, παραλείποντας ολόκληρη την Στιχολογία των Καθισμάτων δεν θα ήταν άστοχο να λέγονται κάποιοι "αναστάσιμοι στίχοι" είτε σταθεροί ή εκ περιτροπής.

 

[π. Μάξιμος]

Πάντως π. Μάξιμε, παραλείποντας ολόκληρη την Στιχολογία των Καθισμάτων δεν θα ήταν άστοχο να λέγονται κάποιοι "αναστάσιμοι στίχοι" είτε σταθεροί ή εκ περιτροπής.

Καθόλου ἄστοχο!
Ἀλλά, ἀπό ποιούς;
Ἐδῶ ὑπάρχουν ἐλλείψεις σέ βασικά...​