Όταν γράφετε ότι ο ήχος είναι πρώτος τι εννοείτε;
Εννοώ υπάρχει κάποιος άλλος πρώτος ήχος του ζακυνθινού ιδιώματος, που -προφανέστατα- δεν αντιστοιχεί στον πρώτο ήχο της βυζαντινής μουσικής; Τα χαρακτηριστικά του ποια είναι; (βάση, δεσπόζοντες φθόγγοι, διαστήματα κλπ.)
Ευχαριστώ πολύ.
Οι ήχοι στο ζακυνθινό μέλος ανήκουν στη σκληρή χρόα του διατονικού γένους, εφόσον χρησιμοποιεί τόνους μείζονες και ημίτονα,
Στους χρωματικούς ήχους δεν υπάρχουν τριημιτόνια η τρίτες ελάσσονες εναρμόνιες .Χρησιμοποιούνται οι φθορές και μαρτυρίες χρωματικές- και διατονικές, αλλά η πορεία των διαστημάτων είναι, όπως είπαμε, του σκληρού διατόνου. Η τονική των ήχων είναι ανάλογη με τις φωνητικές δυνατότητες του ψάλτη ή της χορωδίας.
Στα χειρόγραφα, επειδή δεν φαίνεται η χρονική αγωγή, δεν μπορούμε με σαφήνεια να προσδιορίσουμε τι είδος μελοποιίας είναι, ειρμολογικό, στιχιραρικό,ή παπαδικό, Γνωρίζουμε όμως εμπειρικά ότι στα απολυτίκια, κοντάκια (ειρμολογικά) του β ήχου, τα δοξαστικά ιδιόμελα (στιχηραρικά)του πλ.β ψάλλονται ελεύθερα (ad Iibitum), κάθε συλλαβή ένας φθόγγος η δύο, ενώ οι τονιζόμενες συλλαβές και οι καταλήξεις έχουν 2 ή περισσότερους χρόνους.
Άλλο χαρακτηριστικό, το κόψιμο λέξεων και η επανάληψη της λέξης. Η αρμονία του μέλους βασίζεται στην εμπειρία του βοηθού(χορωδού)ψάλτη, που με το αυτί μπορεί να εναρμονίσει μια μελωδία.
Στα χειρόγραφα με βυζαντινή σημειογραφία βλέπουμε μόνο τη μελωδία του πρωτοψάλτη, που θεωρείται και η κύρια φωνή(primo), η οποία με τις χαρακτηριστικές θέσεις της μελωδίας θα κάνει τις ανάλογες μετατροπίες. Γι΄ αυτό χρειάζεται εξοικείωση με το μέλος της κύριας φωνής. Η δεύτερη φωνή του «σιγόντου» (secondo), ακολουθεί την κύρια μελωδία με τρίτες ή έκτες κολλητό σιγόντο, όπως λέμε στη Ζάκυνθο, ή πάνω σιγόντο, Η τρίτη φωνή η «τέρτσα» (terza),η φωνή του βαρύτονου, τραγουδάει την τονική ή την 5η της συγχορδίας. Ένας από τους βαρύτονους θέλοντας να δώσει κάτι ξεχωριστό ψάλλει οκτάβα, πάνω την 5η της συγχορδίας (divisi) ή την τονική (σουρτάνα ή σουλτάνα) που θεωρείται η 5η φωνή της αρμονίας. Μελωδικά μπορεί να ντουμπλάρει ακόμα και τον προσαγωγέα, χωρίς να λύνεται στην τονική. Όπως και για ν΄ αποφύγει τις κρατημένες νότες, ψάλλει διάφορους διαβατικούς- ποικιλματικούς ή ξένους φθόγγους, ακόμα και παράλληλες 5ες. Και αναλόγως με τη μελωδική γραμμή, κάνει σιγόντο ή πρίμο. Τέλος, ο μπάσος (basso), που ψάλλει συνήθως την τονική ή τη φωνή του βαρύτονου, καμιά φορά αναγκάζεται να ακολουθήσει τη μελωδία οκτάβα κάτω (πριμόμπασο 8ες) ή να κάνει ακόμα και ισοκράτημα μαζί με άλλες φωνές.
Οι πιο χαρακτηριστικές μείζονες μετατροπίες γίνονται στη δεσπόζουσα και στη υποδεσπόζουσα της τονικής, στο β΄ ήχο, και πλ. του δ΄. Στον ήχο γ,΄ πλ. του α΄, βαρύ, και πλ. του δ΄ από το γα, στη δεσπόζουσα, στην υποδεσπόζουσα, και στη δεσπόζουσα της δεσπόζουσας της τονικής. Επίσης μετατροπία γίνεται και στην ομώνυμη ελάσσονα της τονικής με τη φθορά του πλ. του β΄. Απότομες μετατροπίες σε απομακρυσμένες τονικότητες, κάτι που συνηθίζεται στο ζακυνθινό μέλος με το χαρακτηριστικό μελωδικό διάστημα τετάρτης, ή με άλλες χαρακτηριστικές θέσεις, συναντάμε στον α΄ και πλ. του α΄ ήχο, στο δ΄ ήχο και στο πλ. του β΄ ήχο. Γ΄ αυτό συνηθίζεται στην αρχή ή στην αλλαγή τονικότητας του μέλους να ξεκινάει μόνος του ο πρωτοψάλτης -η κύρια φωνή- ή με το σιγόντο στα πρώτα μέτρα, ξεκαθαρίζοντας την τονικότητα και κατόπι να ψάλλουν οι άλλες δύο φωνές.