Χρῆστος Πανάγου
Χρῆστος Πανάγου
ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Διονυσίου Ν. Μ. Ἀνατολικιώτου,
Ὁ Χουρμούζιος Χαρτοφύλαξ καὶ ἡ συμβολή του εἰς τὴν μουσικὴν μεταρρύθμισιν τοῦ 1814.
1. Βιογραφικὰ στοιχεῖα καὶ μουσικὴ προσφορά.
2. Σπουδὴ εἰς τὴν μουσικὴν ὀρθογραφίαν αὐτοῦ.
Ἐκδόσεις «Κάλαμος»,
Ἀθῆναι 2004,
σελίδες 96, τιμὴ 12€.
Διονυσίου Ν. Μ. Ἀνατολικιώτου,
Ὁ Χουρμούζιος Χαρτοφύλαξ καὶ ἡ συμβολή του εἰς τὴν μουσικὴν μεταρρύθμισιν τοῦ 1814.
1. Βιογραφικὰ στοιχεῖα καὶ μουσικὴ προσφορά.
2. Σπουδὴ εἰς τὴν μουσικὴν ὀρθογραφίαν αὐτοῦ.
Ἐκδόσεις «Κάλαμος»,
Ἀθῆναι 2004,
σελίδες 96, τιμὴ 12€.
Πρὸ ὀλίγων ἡμερῶν κάποιος φίλος μοῦ ὑπέδειξε καὶ προμηθεύτηκα ἕνα βιβλίο γιὰ τὸν βίο καὶ τὸ ἔργο τοῦ Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος. Ἡ ἐργασία αὐτὴ ἐξεπονήθη ἀπὸ τὸν Διονύσιο Ν. Μ. Ἀνατολικιώτη, τὴν ὁποία ὑπέβαλε ὡς Διπλωματικὴ ἐργασία στὸ μάθημα «Ἱστορία Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς» κατὰ τὸ ἔτος τῶν διπλωματικῶν του ἐξετάσεων γιὰ τὸν ἀντίστοιχο τίτλο στὴν Βυζαντινὴ Μουσικὴ στὸ Ὠδεῖο «Ρωμανὸς ὁ Μελωδός».
Ἡ ἐργασία αὐτὴ εἶναι πολὺ σημαντική, διότι διαφωτίζει ἀρκετὰ θέματα γύρω ἀπὸ τὸν βίο καὶ τὸ ἔργο τοῦ Χουρμουζίου, ὁ ὁποῖος ὡς γνωστὸν ἦταν ὁ ἕνας ἀπὸ τοὺς τρεῖς Διδασκάλους τῆς νέας ἀναλυτικῆς μεθόδου τῆς μουσικῆς. Ἐνῶ ὅμως ὑπάρχουν πληροφορίες γιὰ τὸν ἐν λόγῳ διδάσκαλο σὲ πολλὲς ἐργασίες, ἐλάχιστες εἶναι ἐκεῖνες (προσωπικῶς ἔχω ὑπόψει μου μόνο μία) ποὺ ἀφοροῦν ἀποκλειστικῶς στὸν Χουρμούζιο. Ἐξαιτίας αὐτοῦ τοῦ γεγονότος, τὸ ἐν λόγῳ βιβλίο τοῦ Δ. Ἀνατολικιώτου εἶναι χρήσιμο.
Ἡ χρησιμότητά του ὅμως δὲν ἔγκειται μόνο στὸ ὅτι «ἐκτίθενται ὅσα βιογραφικὰ στοιχεῖα ἀνευρέθησαν περὶ τοῦ Χουρμουζίου εἰς διάφορα συγγράμματα» σύμφωνα μὲ ὅσα ἀναφέρει ὁ συγγραφέας στὸ προλογικό του σημείωμα. Ὁ Δ. Ἀνατολικιώτης στὸ Πρῶτο μέρος τῆς ἐργασίας του αὐτῆς «εἰσχωρεῖ» καὶ ἐρευνᾶ πολὺ σημαντικὰ καὶ σοβαρὰ θέματα γύρω ἀπὸ τὸ πρόσωπο τοῦ Χουρμουζίου, συλλέγοντας πληροφορίες, καὶ ἀξιολογώντας τις καταλήγει σὲ συμπεράσματα ἢ ἐρωτήματα, κάποια ἀπὸ τὰ ὁποῖα δὲν εἶχαν ἐπισημανθεῖ μέχρι σήμερα.
Ἀναλυτικότερα, στὸ πρῶτο κεφάλαιο διερευνῶνται οἱ σχετικὲς μὲ τὸ ὄνομα τοῦ Διδασκάλου πληροφορίες· τὸ δεύτερο φέρει τὸν τίτλο Ἡ μουσικὴ μεταρρύθμισις τοῦ 1814 καὶ ἀσχολεῖται μὲ σχετικὰ θέματα γύρω ἀπὸ τὴν μεταρρύθμιση καὶ τοῦ τρόπου μὲ τὸν ὁποῖο προέκυψε τὸ νέο σύστημα τῆς μουσικῆς, καθὼς ἐπίσης ἐπισημαίνει τὴν συμβολὴ τοῦ Χουρμουζίου σὲ αὐτή. Στὸ τρίτο κεφάλαιο καταπιάνεται μὲ τὴν «ἐξηγητικὴ» δραστηριότητα τῶν διδασκάλων, ἐνῶ στὸ τέταρτο πραγματεύεται θέματα σχετικὰ μὲ τὴν θεωρία τῆς νέας μεθόδου. Τὸ πέμπτο κεφάλαιο τιτλοφορεῖται· Ζηλωτὴς μουσικὸς καὶ ἀφορᾶ στὸν συντηρητικὸ/παραδοσιακὸ τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο «ἐξηγοῦσε» ὁ Χουρμούζιος τὰ μέλη ἀπὸ τὴν παλαιὰ γραφή. Στὸ ἕκτο κεφάλαιο ἀναφέρονται οἱ σχετικὲς πληροφορίες γιὰ τὸ τέλος τοῦ βίου τοῦ Χουρμουζίου. Στὸ ἕβδομο καὶ τελευταῖο κεφάλαιο τοῦ πρώτου μέρους τοῦ βιβλίου αὐτοῦ ἀναφέρονται οἱ «ἐξηγήσεις» καὶ οἱ με¬λοποιήσεις τοῦ Χουρμουζίου ἐν εἴδει ἐργογραφικοῦ καταλόγου.
Ἐξίσου σπουδαῖα καὶ πολύτιμα εἶναι ὅσα πρωτοτύπως γράφονται στὸ Δεύτερο καὶ τελευταῖο μέρος τῆς ἐν λόγῳ συγγραφῆς, τὸ ὁποῖο ἔχει ὡς γενικὸ τίτλο: Σπουδὴ εἰς τὴν μουσικὴν ὀρθογραφίαν τοῦ Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος, στὸ ὁποῖο: «ἐξετάζονται εἰδικότερα θέματα ὀρθογραφίας καὶ ἀναλύσεως τῆς παρασημαντικῆς, ὅπως ἀνευρίσκονται εἰς τὰς χειρογράφους καὶ ἐντύπους ἐξηγήσεις τοῦ Χουρμουζίου», ὅπως ἀναφέρει ὁ συγγραφέας στὸ προλογικό του σημείωμα.
Ἀναλυτικότερα, τὸ Δεύτερο μέρος χωρίζεται σὲ ἐννέα κεφάλαια, στὰ ἑπτὰ πρῶτα τῶν ὁποίων ἐξετάζονται θέματα ὀρθογραφίας καὶ ἀναλύονται περισσότερα ἀπὸ 200 μουσικὰ παραδείγματα· συγκεκριμένα, σὲ κάθε ἕνα ἀπὸ αὐτὰ ἐξετάζεται ἡ χρήση τῶν ἑξῆς σημαδίων: τῆς πεταστῆς, τοῦ ἀντικενώματος, τοῦ συνδέσμου, τοῦ ὀλίγου μὲ ἀντικένωμα, τοῦ ὁμαλοῦ, τῆς ἁπλῆς ἀντὶ κλάσματος, καὶ τῆς ὀξείας· παραλλήλως, ἐπισημαίνονται συγκεκριμένοι ὀρθογραφικοὶ κανόνες, τοὺς ὁποίους ἐφήρμοζε ὁ Χουρμούζιος στὶς ἐξηγήσεις του. Στὸ ὄγδοο κεφάλαιο πραγματοποιεῖται μερικὴ σύγκριση τῶν ἐξηγήσεων τοῦ Γρηγορίου καὶ τοῦ Χουρμουζίου καὶ στὸ ἔνατο κεφάλαιο, ὅπως ὑποδηλώνει ὁ τίτλος του, πραγματοποιοῦνται Γενικαὶ παρατηρήσεις εἰς τὸ ἔργον τῶν τριῶν διδασκάλων τοῦ 1814 καὶ τοῦ Χουρμουζίου εἰδικώτερον. Εἶναι ἀξιοσημείωτο τὸ γεγονὸς ὅτι στὸ ἕβδομο κεφάλαιο πραγματοποιεῖται ἐκτενὴς ἀναφορὰ στὸ θέμα τοῦ μουσικοῦ σημαδίου τῆς ὀξείας. Σὲ αὐτὸ ὁ συγγραφέας παραθέτοντας ἀρκετὰ πειστικὰ ἐπιχειρήματα ἀποδεικνύει ὅτι «...ὁ Χουρμούζιος ὄχι μόνον δὲν ἐθεώρει ἀναγκαίαν τὴν χρῆσιν τῆς ὀξείας εἰς τὴν νέαν παρασημαντικήν, ἀλλὰ καὶ ὅτι συνειδητῶς κατήργησεν αὐτήν...»! Ἡ ἐν λόγῳ ἄποψη τοῦ συγγραφέως εἶναι πολὺ σημαντικὴ καὶ συνάμα «ἀνατρεπτική», ἂν ληφθεῖ ὑπόψιν ὁ διάλογος ποὺ ἔχει λάβει χώρα τοὺς τελευταίους χρόνους γύρω ἀπὸ τὴν ὕπαρξη (ἢ μὴ) στὴν τυπογραφία ἀλλὰ καὶ τὴν ἑρμηνεία τοῦ μουσικοῦ αὐτοῦ σημαδίου.
Τέλος, ἡ ἐργασία κατακλείεται ἀπὸ ἕνα κείμενο «ἀντὶ ἐπιλόγου», στὸ ὁποῖο γράφονται πολὺ ἐνδιαφέροντα πράγματα γύρω ἀπὸ τὸ θέμα τῆς μεταρρυθμίσεως καὶ τῆς ἀξίας τοῦ ἔργου τοῦ Διδασκάλου Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος.
Ἕνα τελευταῖο στοιχεῖο, γιὰ νὰ ὁλοκληρωθεῖ ἡ βιβλιοπαρουσίαση, ἀποτελεῖ τὸ ὀρθογραφικὸ σύστημα ποὺ ἀκολουθεῖ ὁ συγγραφέας. Συγκεκριμένα ὁ ἴδιος ἐπισημαίνει στὸν πρόλογό του τὸ ἑξῆς: «τὸ ὀρθογραφικὸ σύστημα ποὺ ἀκολουθῶ δὲν εἶναι ἀποτέλεσμα ἰδιοτροπίας τινὸς ἢ αὐθαιρεσίας, ἀλλ᾿ ἔχει προκύψει κατόπιν προσεκτικῆς μελέτης τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης».
Εἶναι βέβαιο ὅτι κάποιοι θὰ συμφωνήσουν καὶ κάποιοι θὰ διαφωνήσουν μὲ τὶς ἀπόψεις τοῦ συγγραφέως. Ἔτσι συμβαίνει πάντοτε ὅταν κάποια βιβλία ἀνατρέπουν, ἐκτρέπουν, ἐντρέπουν, παρατρέπουν, συντρέπουν καὶ τρέπουν... τρέπουν... τρέπουν...
«Ἁρμονία (Μουσικὴ) εἶναι ἡ περὶ τοῦ ἡρμοσμένου τέχνη» κατὰ τοὺς ἀρχαίους ῞Ελληνες ἁρμονικούς (μουσικούς)· ἡ ἁρμονία εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἐνέργειας (καὶ) τοῦ ρήματος τρέπω, γι᾿ αὐτὸ οἱ ἦχοι λέγονται καὶ τρόποι. ῾Η τροπὴ τοῦ μέλους... εἶναι Γενικὴ ἀντικειμενικὴ (κάποιος ἢ κάτι τρέπει τὸ μέλος) ἢ Γενικὴ ὑποκειμενική (τὸ μέλος τρέπει κάποιον ἢ κάτι); Μήπως ἀμφότερα;
Εἶναι θέμα συντακτικοῦ ἢ τροπῆς...
Τὸ βιβλίο διατίθεται στὸ ἐμπόριο (τὸ ἐπιβεβαίωσα πρόσφατα) καὶ μπορεῖ κανεὶς νὰ τὸ βρεῖ στὰ βιβλιοπωλεῖα καὶ κυρίως στὸ βιβλιοπωλεῖο ποὺ ἔχει τὴν
Ἀποκλειστικὴ διάθεση· Ν. Δ. Παναγόπουλος, Χαβρίου 3 καὶ Κολοκοτρώνη, ᾿Αθῆναι, τηλ. καὶ φάξ 210-3224819.
Last edited:
