Γιατί ο Ν' ψαλμός ψάλλεται μόνο τις Κυριακές;
- Thread starter nkioster
- Start date
π. Μάξιμος
Γενικός Συντονιστής
Κατά τό ἰσχῦον τυπικό ὁ Ν΄ ψαλμός ψάλλεται μόνον κατά τάς Κυριακάς (ΤΜΕ, σελ. 24), ὅτε ἀναγινώσκεται ἐωθινόν εὐαγγέλιον, προκειμένου νά γίνει ἡ προσκύνησις αὐτοῦ, ὡς συμβολίζον τόν Ἀναστάντα Κύριον.
Κατά τό ἰσχῦον, ἐπίσης, τυπικό ὁ Ν΄ ψαλμός δέν ψάλλεται (λέγεται χῦμα, ΤΜΕ, σελ. 20)), ἄν σέ ἡμέρα Κυριακή συμπέσει Δεσποτική ἤ Θεομητορική ἑορτή, ἀπό ἐκεῖνες φυσικά πού προβλέπεται ἀνάγνωση εὐαγγελίου ὄρθρου τῆς ἑορτῆς καί ὄχι τό ἐωθινόν.
Κατά τά παλαιά τυπικά ὅμως, προσκύνηση τοῦ εὐαγγελίου γίνεται πάντοτε τίς Κυριακές, ἔστω καί ἄν δέν ἀναγινώσκεται ἐωθινόν εὐαγγέλιον. Ἡ προβλεπόμενη ἀπὸ ὅλα τὰ παλαιὰ τυπικὰ προσκύνηση τοῦ εὐαγγελίου κατὰ τὰς Κυριακὰς κατὰ τὰς ὁποίας ἤθελε συμπέσει δεσποτικὴ ἤ θεομητορικὴ ἑορτή, διασώζει ἀρχαιότατη πράξη, ἀναφερομένη στὸ Ὁδοιπορικὸ τῆς Αἰθερίας (ἀκολουθία Κυριακῆς-Μ.Ἑβδομάδα, Κυριακὴ Βαΐων) καὶ στὸ Τυπικὸ τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως τῶν Ἱεροσολύμων (ὄρθρος Κυριακῆς Βαΐων), σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία, δὲν ὑπάρχει Κυριακὴ ὅλο τὸ χρόνο, ποὺ νὰ μὴν ἀναγινώσκεται στὸν ὄρθρο τὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα ποὺ ἀναφέρεται στὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου.
Σέ καθημερινές καί ἄλλες ἑορτές δέν γίνεται προσκύνηση τοῦ εὐαγγελίου, γιατί μόνον τίς Κυριακές, ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως, προσκυνεῖται ὁ Ἀναστάς Κύριος, ἀρχῆς γενομένης ἀπό τήν Κυριακή τοῦ Πάσχα, σύμφωνα μέ τά τυπικά (πρβλ. ΤΜΕ, σελ. 369, ὑποσημ. 3) καί τό Πεντηκοστάριον, κάτι πού δυστυχῶς ἔχει ἐκπέσει σήμερα.
Περισσότερα βλ. http://www.saintlucas.gr/_arthra_meletes/leitourgika3.html
Ὁ Ν΄ ψαλμός εἶναι ἀρχαῖο στοιχεῖο τοῦ ὄρθρου, πού πάντα ἐψάλλετο, μάλιστα καί ὡς στιχολογία μέ ἐφύμνια τροπάρια ἀποκαλούμενα «πεντηκοστάρια». Αὐτά σήμερα εἶναι τά· «Ταῖς τῶν Ἀποστόλων, πρεσβείαις Ἐλεῆμον...», «Ταῖς τῆς Θεοτόκου...», «Ἀναστὰς ὁ Ἰησοῦς, ἀπὸ τοῦ τάφου...», «Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα...», «Τῆς σωτηρίας εὔθυνόν μοι τρίβους, Θεοτόκε...», «Τὰ πλήθη τῶν πεπραγμένων μοι δεινῶν...» καί τά ἰδιόμελα τῶν ἑορτῶν ἤ ἄλλα εἰδικά τροπάρια αὐτῶν.
Ὁ Ν΄ ψαλμός, ἤ μᾶλλον στίχος αὐτοῦ ψάλλεται καί ὡς κοινωνικόν τήν Δευτέραν τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἤ καί τήν Πεντηκοστήν (δές ἐδῶ).
Κατά τό ἰσχῦον, ἐπίσης, τυπικό ὁ Ν΄ ψαλμός δέν ψάλλεται (λέγεται χῦμα, ΤΜΕ, σελ. 20)), ἄν σέ ἡμέρα Κυριακή συμπέσει Δεσποτική ἤ Θεομητορική ἑορτή, ἀπό ἐκεῖνες φυσικά πού προβλέπεται ἀνάγνωση εὐαγγελίου ὄρθρου τῆς ἑορτῆς καί ὄχι τό ἐωθινόν.
Κατά τά παλαιά τυπικά ὅμως, προσκύνηση τοῦ εὐαγγελίου γίνεται πάντοτε τίς Κυριακές, ἔστω καί ἄν δέν ἀναγινώσκεται ἐωθινόν εὐαγγέλιον. Ἡ προβλεπόμενη ἀπὸ ὅλα τὰ παλαιὰ τυπικὰ προσκύνηση τοῦ εὐαγγελίου κατὰ τὰς Κυριακὰς κατὰ τὰς ὁποίας ἤθελε συμπέσει δεσποτικὴ ἤ θεομητορικὴ ἑορτή, διασώζει ἀρχαιότατη πράξη, ἀναφερομένη στὸ Ὁδοιπορικὸ τῆς Αἰθερίας (ἀκολουθία Κυριακῆς-Μ.Ἑβδομάδα, Κυριακὴ Βαΐων) καὶ στὸ Τυπικὸ τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως τῶν Ἱεροσολύμων (ὄρθρος Κυριακῆς Βαΐων), σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία, δὲν ὑπάρχει Κυριακὴ ὅλο τὸ χρόνο, ποὺ νὰ μὴν ἀναγινώσκεται στὸν ὄρθρο τὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα ποὺ ἀναφέρεται στὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου.
Σέ καθημερινές καί ἄλλες ἑορτές δέν γίνεται προσκύνηση τοῦ εὐαγγελίου, γιατί μόνον τίς Κυριακές, ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως, προσκυνεῖται ὁ Ἀναστάς Κύριος, ἀρχῆς γενομένης ἀπό τήν Κυριακή τοῦ Πάσχα, σύμφωνα μέ τά τυπικά (πρβλ. ΤΜΕ, σελ. 369, ὑποσημ. 3) καί τό Πεντηκοστάριον, κάτι πού δυστυχῶς ἔχει ἐκπέσει σήμερα.
Περισσότερα βλ. http://www.saintlucas.gr/_arthra_meletes/leitourgika3.html
Ὁ Ν΄ ψαλμός εἶναι ἀρχαῖο στοιχεῖο τοῦ ὄρθρου, πού πάντα ἐψάλλετο, μάλιστα καί ὡς στιχολογία μέ ἐφύμνια τροπάρια ἀποκαλούμενα «πεντηκοστάρια». Αὐτά σήμερα εἶναι τά· «Ταῖς τῶν Ἀποστόλων, πρεσβείαις Ἐλεῆμον...», «Ταῖς τῆς Θεοτόκου...», «Ἀναστὰς ὁ Ἰησοῦς, ἀπὸ τοῦ τάφου...», «Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα...», «Τῆς σωτηρίας εὔθυνόν μοι τρίβους, Θεοτόκε...», «Τὰ πλήθη τῶν πεπραγμένων μοι δεινῶν...» καί τά ἰδιόμελα τῶν ἑορτῶν ἤ ἄλλα εἰδικά τροπάρια αὐτῶν.
Ὁ Ν΄ ψαλμός, ἤ μᾶλλον στίχος αὐτοῦ ψάλλεται καί ὡς κοινωνικόν τήν Δευτέραν τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἤ καί τήν Πεντηκοστήν (δές ἐδῶ).
Last edited:
Lampadarios
Καλαφάτης Θανάσης
Πάτερ Μάξιμε σας βρίσκω αρκετά κατατοπιστικό, αλλά μου δημιουργήθηκε η εξής απορία:Πώς εννοείτε οτι σύμφωνα με της αρχαία πράξη "νὰ μὴν ἀναγινώσκεται στὸν ὄρθρο τὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα ποὺ ἀναφέρεται στὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου". Ας πούμε σε μια θεομητορική εορτή που τυχαίνει ημέρα Κυριακή, αναγινόσκωνται δύο περικοπές ("αναστάσιμη" και της εορτής);Έπειτα, νομίζω οτι ισχύει πως το Πεντηκοστάριο που ψάλλεται έπειτα, πρέπει να συμβαδίζει με το Ευαγγέλιο. (Όπως τόνιζαν π.χ. τα δίπτυχα για σήμερα). Τί Πεντήκοστάριο θα ψάλλουμε αν διαβάζουμε δύο περικοπές;
π. Μάξιμος
Γενικός Συντονιστής
Ἀναφέρομαι, ἀγαπητέ κ. Ἀθανάσιε, σέ ἀρχαῖες διατάξεις.
Στό Τυπικόν τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως τῶν Ἱεροσολύμων τοῦ κώδικος τιμίου Σταυροῦ 43 τοῦ ἔτους 1122 (Α. Παπαδόπουλος - Κεραμεύς, σελ. 11) προβλέπει γιά τήν Κυριακή τῶν Βαΐων δύο εὐαγγέλια ὄρθρου. Γιά τό ἀναστάσιμον γράφει: «...εὐαγγέλιον ἀναστάσιμον, ὅτι ἡ Ἁγία Ἀνάστασις οὐ λείπει Κυριακή νὰ μὴ τὸ λέγῃ, ἀλλὰ πάντα λέγει».
Καί στό Ὁδοιπορικόν τῶν Ἁγίων Τόπων καί Σινᾶ ὑπό Αἰθερίας (α΄ ἥμισυ τοῦ 12ου αἰ.) στήν ὑπό Ἱερομ. Νικοδήμου Μπαρούση ἔκδοση σελ. 73, γράφει:«... ὁ ἐπίσκοπος διαβάζει ... τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα πού ἀναφέρεται στήν Ἀνάστασι τοῦ Κυρίου, ὅπως κάνουν καί ὅλες τίς Κυριακές τοῦ χρόνου».
Καί βέβαια ἐλέγοντο δύο εὐαγγέλια σέ ὡρισμένες περιπτώσεις· αὐτό δέν εἶναι παράξενο.
Τώρα γιά τά «πεντηκοστάρια» καί τήν ψαλμῳδία τοῦ Ν΄ ψαλμοῦ, μήν τά κρίνετε μέ τά σημερινά πού ξέρετε· ὑπῆρχε ἄλλη διάταξη, βασικά ἡ τοῦ ᾀσματικοῦ ὄρθρου. Πάντως τό Τυπικόν τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως τῶν Ἱεροσολύμων προβλέπει ἀνάλογα.
Σήμερα σέ ὅσες μονές τηροῦν τό ΤΑΣ ἤ περίπου τό ΤΑΣ κατά τά κτιτορικά τους Τυπικά ἤ τό ΤΓΡ, πάντοτε γίνεται προσκύνηση τοῦ εὐαγγελίου τίς Κυριακές, ψαλλομένου τοῦ Ν΄ψαλμοῦ, ἔστω καί ἄν δέ ἀναγνώσθηκε ἐωθινό εὐαγγέλιο. Αὐτό διασώζει τήν ἀρχαία τάξη.
Σύμφωνα μέ τό ἰσχῦον Τυπικό (ΤΜΕ σελ. 236) προβλέπονται δύο εὐαγγέλια ὄρθρου μόνο ὅταν συμπέσει ἡ ἑορτή τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τήν Κυριακή τοῦ Πάσχα (π.ἡ.).
dkalpakidis
Dimitrios Kalpakidis
... και καλό θα ήταν να επανέλθει αυτή η διάταξη (και του Α' Καθίσματος του Ψαλτηρίου στον Εσπερινό) για να γίνει [και μέσω του Τυπικού] εμφανές η Κυριακή έχει τα πρωτεία κι ότι χωρίς την Ανάσταση του Χριστού όλα θα ήταν μάταια.
π. Μάξιμος
Γενικός Συντονιστής
Ἐδῶ εἶναι, Δημήτριέ μου, πού ἄν ὑπάρχει ἡ γνώση, μποροῦν νά γίνωνται ὡραῖες ἐπεμβάσεις τηρήσεως παλαιῶν διατάξεων.
Ἐμεῖς πάντοτε κάνουμε προσκύνηση τοῦ εὐαγγελίου τέτοιες Κυριακές, ὅπου ψάλλεται ὑπό τῶν χορῶν ὁ Ν΄ ψαλμός.
Τήν Κυριακή τῶν Βαΐων μάλιστα, πού λέμε τήν εὐχή «εἰς τό εὐλογῆσαι τά βαΐα» μετά τό εὐαγγέλιον τοῦ ὄρθρου, κατά τήν παλαιάν τάξιν, ψάλλοντας οἱ χοροί τόν Ν΄ ψαλμόν μετά μέλους εἰς ἦχον β΄ καί τά ἐν συνεχείᾳ Δόξα... Καί νῦν... ὡς ἐν τῷ Τριῳδίῳ (...ἐν πόλει τῇ ἁγίᾳ...), γίνεται καί ὁ ἀσπασμός τοῦ εὐαγγελίου καί ἡ διανομή τῶν βαΐων.
Φέτος μάλιστα πού εἴχαμε καί ἀρχιερατική χοροστασία, ὁ ἀρχιερεύς μετά τήν ἐξήγησή μου περί τοῦ πῶς τά τελοῦμε, εὐθύς εἶπε «νά εἶναι εὐλογημένο», καί ἔτσι ἔγιναν.
Παρομοίως μπορεῖτε κι ἐσεῖς νά μεταφέρετε αὐτές τίς ὡραῖες τυπικές ἐφαρμογές σέ καλοπροαίρετους ἱερεῖς, ἐραστάς τῆς παλαιᾶς τάξεως καί ἐν γένει τῆς θείας λατρείας. Ποτέ δέν θά ἀντιδράσουν. Ὑπάρχουν παραδείγματα ὅπου οἱ ψάλτες πείθουν τούς ἱερεῖς. Αὐτή εἶναι ὡραία συνεργασία, μέ ἀγάπη, κατανόηση καί σοβαρά ἐπιχειρήματα.
MTheodorakis
Παλαιό Μέλος
Ἀσπασμὸς τοῦ εὐαγγελίου στὸν ὄρθρο γίνεται κατὰ τὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων (Τριῴδιον καὶ ΤΑΣ κεφ. λζ'), τῆς Πεντηκοστῆς (Ἀπορούμενα ΤΑΣ κεφ. ξα') καὶ τὶς λοιπὲς δεσποτικὲς ἑορτὲς ἐν Κυριακῇ (ὅπ. πρ.).
MTheodorakis
Παλαιό Μέλος
Μεθαύριο Κυριακὴ - Ὕψωσις τοῦ τιμίου Σταυροῦ ἀφ' ἑσπέρας λέγεται ὅλον τὸ α' κάθισμα τοῦ ψαλτηρίου, εἰς τὸν δὲ ὄρθρον ψάλλεται ὁ ν' ψαλμὸς γινομένου καὶ τοῦ ἀσπασμοῦ, ὁ ὁποῖος κρίνεται ὡς ἀπαραίτητο στοιχειῶδες δεῖγμα τῆς ὑπαντῆς τοῦ Ἀναστάντος.
π. Μάξιμος
Γενικός Συντονιστής
Πολύ σωστά. Στό ναό μας, ἐξ ἐνστισκώδους γνώσεως... ὑπερεχούσης τῆς ἀγνοίας τοῦ τυπικοῦ, πᾶνε καί στέκονται στό οἰκεῖον μέρος σέ σειρά καί περιμένουν τήν προσκύνησιν τοῦ εὐαγγελίου σέ παρόμοιες Κυριακές.
Τί νά κάνω; Νά στείλω τόν νεωκόρο νά τούς διώξει;
Ἀκόμη ἕνας λόγος, πού σέ τέτοιες Κυριακές, πρέπει νά ψάλλεται ὁ Ν΄ ψαλμός καί νά γίνεται ἡ προσκύνησις τοῦ εὐαγγελίου.
antonis poly
Νέο μέλος
Την Κυριακή της Πεντηκοστής σύμφωνα με το τυπικό ο ν ψαλμός λέγεται χύμα. Προσκύνηση του Ευαγγελίου γίνεται;
ilias nektarios
Παλιο-μέλος... και μισό!
Λογικα,εφοσον λεγεται χυμα,δεν γινεται η προσκυνηση του Ευαγγελιου.
Κατσίκης Κωνσταντίνος
Παλαιό Μέλος
Στο τυπικόν του Γεωργίου Ρήγα (σ. 869) προβλέπεται ψαλμώδηση του Ν' ψαλμού και προσκύνηση του Ευαγγελίου την Κυριακή της Πεντηκοστής.
Το ίδιο σημειώνουν και τα παλαιότερα τυπικά (όπως κατεγράφη στα πρώτα μηνύματα του θέματος), ακόμη και αν τύχει δεσποτική ή θεομητορική εορτή.
Στο ναό μας τηρούμε την ως άνω διάταξη, ακόμη και τις Κυριακές των Βαΐων και της Πεντηκοστής!
Το ίδιο σημειώνουν και τα παλαιότερα τυπικά (όπως κατεγράφη στα πρώτα μηνύματα του θέματος), ακόμη και αν τύχει δεσποτική ή θεομητορική εορτή.
Στο ναό μας τηρούμε την ως άνω διάταξη, ακόμη και τις Κυριακές των Βαΐων και της Πεντηκοστής!
ilias nektarios
Παλιο-μέλος... και μισό!
Νομιζω ομως,οτι με την ψαλμωδηση του Ν' ψαλμου,παει ''πακετο'' και το Αναστασιν Χριστου...
Ο Ν' να διαβαστει,με το Αναστασιν χυμα,νομιζω συνανταμε τετοια περιπτωση..
Ο Ν' να διαβαστει παλι,χωρις το Αναστασιν,επισης το συνταμε σε ακολουθιες
Ομως δεν μπορω να φανταστω,βεβαια μπορει να κανω και λαθος,τον Ν' μελωδικα,χωρις το Αναστασιν Χριστου..
dkalpakidis
Dimitrios Kalpakidis
Το τελευταίο, σίγουρα δεν συνηθίζεται πλέον, αλλά ότι δεν συνηθίζεται δεν σημαίνει πως δεν είναι και δυνατόν να γίνει.
Άλλωστε στην λατρεία μας έχουμε εθιστεί και σε λανθασμένες πρακτικές, τις οποίες πλέον θεωρούμε "έθος" ή "τάξη".
Ένα παλαιό μήνυμα του π.Μάξιμου Ματθαίου νομίζω καλύπτει το θέμα:
http://analogion.com/forum/showpost.php?p=14098&postcount=4
Last edited:
Παναγιώτης εξ Αιγίου
Παλαιό Μέλος
(Προφανώς δεν είναι συμβουλή, η κάτωθι απάντησή μου στο "ρητορικό ερώτημά" σας)
Να κάνετε ότι κάνετε και στην περίπτωση που κάποιοι σιγοψέλνουν στο "Φως Ιλαρόν" ή στο "Θεοτόκε Παρθένε" των αρτοκλασιών ή, ή ....
Τα τυπικά για τον "άνθρωπο" και όχι το αντίθετο !
Χαίρετε και ευλογείτε
Κατσίκης Κωνσταντίνος
Παλαιό Μέλος
Αυτό νόμιζα κι εγώ παλαιότερα, αλλά στην ίδια παραπομπή (σ. 868 - 869) ο π. Γεώργιος Ρήγας γράφει ακριβώς: Ανάστασιν Χριστού ου λέγομεν, αλλ΄ευθύς ψάλλομεν τον Ν' ψαλμόν και γίνεται ο ασπασμός του Ευαγγελίου.
Σχετικό και το μήνυμα 16:
π. Δαβίδ
Γενικός συντονιστής
Πρέπει επίσης να καταλάβουμε ότι η ψαλμωδία του Ν΄ ψαλμού είναι έθιμο κυρίως Ελληνικό με εφαρμογή στους αραβοφώνους και μερικώς σε περιοχές της Βουλγαρίας και της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Η Ρωσσική και η Ρουμανική εκκλησία τις Κυριακές που αναγινώσκεται το εωθινό ευαγγέλιο ψάλλουν το "Ανάστασιν Χριστού" και αναγινώσκουν (στην πράξη δυστυχώς πολλές φορές παραλείπουν τελείως) τον Ν΄ ψαλμό. Στη Ρωσσική πράξη ο ασπασμός του Ευαγγελίου γίνεται στην ανάγνωση των κανόνων (και μην αρχίσετε τους επαίνους προς την ομόδοξη εκκλησία για αυτό διότι και εκεί κάτι τρώνε λάχανο, πχ λένε ένα απόστιχο, ένα αντίφωνο αναβαθμών, τρώνε το εωθινό δοξαστικό κλπ... αλλά οι κανόνες, κανόνες).
Στη Ρωσσική εκκλησία κατ΄ επιρροήν του ασπασμού του Ευαγγελίου των Κυριακών γίνεται στις εορτές (πάλι την ώρα των κανόνων) ασπασμός της εικόνας ή και τυχόν λειψάνου και χρίση με το ευλογημένο έλαιο.
αλλά οι κανόνες, κανόνες).Στη Ρωσσική εκκλησία κατ΄ επιρροήν του ασπασμού του Ευαγγελίου των Κυριακών γίνεται στις εορτές (πάλι την ώρα των κανόνων) ασπασμός της εικόνας ή και τυχόν λειψάνου και χρίση με το ευλογημένο έλαιο.