Γιατί οι περισσότεροι Απόστολοι δεν έχουν πλήρη ακολουθία;

[petrosgrc]

Επ' αφορμή της εορτής του Ευαγγελιστού Λουκά και του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου τις οποίες θα εορτάσουμε τις ερχόμενες ημέρες, ήθελα να εκφράσω μία απορία προς τους ερευνώντες το Τυπικό· διερωτώμαι γιατί για τους περισσότερους Αποστόλους δεν μας έχουν παραδοθεί από τα Μηναία πλήρεις ακολουθίες. Ουσιαστικά, οι μόνοι Απόστολοι οι οποίοι διαθέτουν πλήρη ακολουθία είναι οι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος, ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ο Απόστολος Ανδρέας. Υπάρχει άραγε κάποια εξήγηση γι' αυτό;

 

[MTheodorakis]

Πλήρη ἀκολουθία ἀρχικὰ εἶχαν μόνο οἱ ἀγρυπνίες, ὁπότε ψαλλόταν καὶ ὁ πολυέλεος (καὶ σὲ ἁπλὴ Κυριακή).

Τὰ Μηναῖα ἐκπροσωποῦν τὸ μοναχικὸ τυπικὸ (ΤΑΣ), τὸ ὁποῖο προέβλεπε ἀγρυπνία κάθε Κυριακὴ καὶ σὲ μεγάλες ἑορτὲς (κεφ. γ') ἐκ τῶν ὁποίων ἀποστολικὲς ἦταν Πέτρου καὶ Παύλου καὶ Ἰωάννου τοῦ θεολόγου (26/9 καὶ 8/5) τοῦ μεταστάντος. Ἦταν θέμα ἀντοχῆς στὶς ὁλονυκτίες.

Ἀργότερα, μετὰ τὴν ἐπικράτηση τοῦ ΤΑΣ καὶ στὶς ἐνορίες, ἀπὸ τὸν ιε’ αἰ καὶ ἑξῆς, προστέθηκαν ἑορταστικὰ στοιχεῖα σὲ λαοφιλεῖς ἁγίους (ὄχι ἀποστόλους), καὶ ὁσίους μὲ ἐπίθετο «μέγας», χωρὶς ὑποχρέωση ἀγρυπνίας. Οἱ μνῆμες τῶν ὑπολοίπων ἀποστόλων διατηρήθηκαν στὴν ἀρχική τους σύνθεση (οἱ προηγούμενες ἐπεμβάσεις ἦταν μεμονωμένες). Ἡ ὕπαρξη τοῦ λειψάνου τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ στὸν ναὸ τῶν ἁγίων ἀποστόλων Κωνσταντινουπόλεως ἐπέδρασε στὸν σχετικὸ ἐμπλουτισμὸ τῆς ἀκολουθίας του.

 

[π. Μάξιμος]

Νά ρωτήσεις γιά τούς Εὐαγγελιστές μόνον...
Ἀπό τά γραφόμενα τοῦ Μανόλη φαίνεται (αὐτό πού μοῦ ἔχουν πεῖ) ὅτι τά μοναστήρια ἔκαναν κουμάντο καί διαμόρφωναν τά λειτουργικά βιβλία καί ἀκολουθίες ἰδιαίτερα γιά ὁσίους μὲ ἐπίθετο «μέγας»
Καί Ιωάννης ο Θεολόγος εἶνα σέ μοναστῆρι ...

 

[dimitris]

Μάλλον γράφτηκαν σε όσους πήγαν δυτικά. Ανακηρύχτηκαν πολιούχοι και οι πιστοί απευθύνθηκαν στους υμνογράφους της εποχής.
Ο Ιάκωβος απεβίωσε στην Παλαιστίνη, ο Λουκάς δεν ξέρουμε.

 

[dkalpakidis]

Να συμπληρώσω, παρότι είναι σίγουρα γνωστό στους επαΐοντες, πως παλαιότερα δεν είχαν όλες οι ακολουθίες εορταζομένων αγίων πλήρη ακολουθία (με την σημερινή έννοια), ούτε δοξολογία μεγάλη στον όρθρο, χωρίς αυτό να μειώνει ούτε την αξία του αγίου, ούτε τον εορτασμό του.

 

[Παναγιώτης]

Νά ρωτήσεις γιά τούς Εὐαγγελιστές μόνον...
Ἀπό τά γραφόμενα τοῦ Μανόλη φαίνεται (αὐτό πού μοῦ ἔχουν πεῖ) ὅτι τά μοναστήρια ἔκαναν κουμάντο καί διαμόρφωναν τά λειτουργικά βιβλία καί ἀκολουθίες ἰδιαίτερα γιά ὁσίους μὲ ἐπίθετο «μέγας»
Καί Ιωάννης ο Θεολόγος εἶνα σέ μοναστῆρι ...

Δὲν ἰσχύει αὐτό.

Οἱ Ἐκκλησίες ἔχουν προβιβάσει ἀκολουθίες, καὶ διάφοροι ἄλλοι (ἐκ τῶν ὁποίων μπορεῖ νὰ εἶναι μερικοὶ καὶ μοναχοί) γιὰ τοὺς λόγους ποὺ αὐτοὶ καὶ ὁ Θεὸς γνωρίζουν.

Στὸ Γεροντικόν (ἐκδ. ΑΣΤΗΡ), οἱ γέροντες ἔχουν περίπου 1 σελίδα ο καθένας.

Τὶς περισσότερες σελίδες ἔχουν:

Ὁ Μέγας Ἀντώνιος ἔχει 4
Ὁ Μέγας Ἀρσένιος ἔχει 6.
Ὁ Ὅσιος Ἀγάθων ἔχει 4.
Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ὁ Κολοβός ἔχει 6.
Ὁ Ὅσιος Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος ἔχει 8.
Ὁ Μέγας Ποιμήν ἔχει 17!

Ἀπὸ αὐτούς, ὁ Μέγας Ἀντώνιος ὀ καθηγητὴς τῆς ἐρήμου μόνο αὐτὸς ἔχει πλήρη ἀκολουθία μὲ ἀγρυπνία.
Ὁ Μέγας Ἀρσένιος ;
Ὁ Ὅσιος Ἀγάθων ἔχει μόνο 2-3 γραμμούλες στὸ Συναξάριον (8/1).
Το αυτό καὶ ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ὁ Κολοβός (9/11).
Ὁ Ὅσιος Μακάριος εἶναι ἡμιεορταζόμενος (19/1).

Ὁ Μέγας Ποιμήν μὲ τὶς 17 σελίδες στὸ γεροντικόν, εἶναι μὴ ἑορταζόμενος.

Καὶ πόσοι ἀκόμη μεγάλοι Ἅγιοι εἶναι μὴ ἑορταζόμενοι.

Να συμπληρώσω, παρότι θα είναι σίγουρα γνωστό στους επαΐοντες, πως παλαιότερα δεν είχαν όλες οι ακολουθίες εορταζομένων αγίων πλήρη ακολουθία (με την σημερινή έννοια), ούτε δοξολογία μεγάλη στον όρθρο, χωρίς αυτό να μειώνει ούτε την αξία του αγίου, ούτε τον εορτασμό του.

Σωστά. Τὸ πόσο μεγάλος εἶναι ἕνας Ἅγιος γιὰ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν καὶ Θεό μας, αὐτὸ εἶναι ὑπόθεση τοῦ Θεοῦ μας, καὶ δὲν ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ ἂν ἑορτάζουμε τὸν Ἅγιο πλήρως ἀπὸ Φυλλάδα, ἢ ἀπὸ τὸ Μηναῖον, ἢ γενικὰ ἀπὸ τὴν Παρακλητική.



Ἡ ἀπευθείας γενική ἀπάντησή μου (καί ὄχι προσωπικὴ πρὸς τὸν ἐρωτήσαντα) στὴν ἐρώτηση τοῦ θέματος εἶναι ὅτι δὲν πρέπει νὰ μᾶς νοιάζει αὐτό, ἀφοῦ μὲ αὐτὲς τὶς Ἀκολουθίες, τόσοι καὶ τόσοι Ἅγιοι ἁγίασαν. Δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ὅλες οἱ ἀκολουθίες ἑορταζόμενες, ἀφοῦ πρέπει νὰ ἀκούγεται ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἡ Παρακλητική.



Ἀναρρωτιέμαι: Γιὰ ποιὸν λόγο *κυρίως* πᾶμε στὴν ἐκκλησία τὶς καθημερινές;

Γιὰ τὴν διόρθωση καὶ σωτηρία μας (ἀπὸ τὴν Χάρη ποὺ θὰ πάρουμε, ἂν λειτουργηθοῦμε ὅπως θέλει ὁ Χριστός), γιὰ τὸν Χριστὸ ἢ γιὰ τοὺς Ἁγίους;

Κυρίως, νομίζω, γιὰ τοὺς Ἁγίους.

Ἀφοῦ ἐὰν ΔΕΝ ἑορτάζει Ἅγιος, ΔΕΝ πηγαίνουμε ἐκκλησία τὶς καθημερινές, καὶ περισσότερο οὔτε Ἀκολουθίες γίνονται ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἐὰν δὲν ἑορτάζει Ἅγιος! Ἐνὼ καθημερινὰ ἑορτάζει ὁ Χριστός, ἡ Παναγία, ὁ Πρόδρομος, οἱ Ἀρχάγγελοι, κτλ. καὶ τὰ τροπάρια τῆς Ἐκκλησίας ἐκ τῆς Παρακλητικῆς μᾶς προτρέπουν συνέχεια γιὰ διόρθωση βίου, μετάνοια, ταπείνωση καὶ δοξολογία πρός τὸν Θεό.

ταῦτα δὲ ἔδει ποιῆσαι κἀκεῖνα μὴ ἀφιέναι (γιὰ μένα πρώτα)

​

μετὰ τὴν ἐπικράτηση τοῦ ΤΑΣ καὶ στὶς ἐνορίες, ἀπὸ τὸν ιε’ αἰ καὶ ἑξῆς

Τὸ σωστὸ εἶναι ἀπὸ τὸν 9ο αἰ. καὶ ἐξῆς.

Τὸ μοναχικὸ τυπικό, μετὰ τὴν Εἰκονομαχία, εἶναι πλέον καὶ Ἐνοριῶν (ἁπλὰ συντομευμένο γιὰ τὶς ἐνορίες). Καὶ ὅλοι ἔχουν βάλει τὸ χεράκι τους ἐδὼ καί 1000 χρόνια.

«Τὸ Τυπικὸν τῆς Λαύρας τοῦ Ἁγίου Σάββα, ἤτοι τὸ ἱεροσολυμιτικὸν μοναστικὸν τυπικόν, ἐνωρίς εἶχε διαδοθῆ εἰς τὰς ἐκτὸς τῆς Παλαιστίνης μονάς, μετὰ δὲ τὴν Εἰκονομαχίαν ἐπεκράτησε βαθμιαίως καὶ εἰς τοὺς ἐνοριακοὺς ναοὺς τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολῆς, ἀντικαταστῆσαν τὸ προηγουμένως ἰσχῦον εἰς αὐτούς τυπικὸν τῶν «ᾀσματικῶν ἀκολουθιῶν». Τὸ τελευταῖον διετηρήθη κατ’ ἐξαίρεσιν εἰς τὴν Ἁγίαν Σοφίαν τῆς Κωνσταντινουπόλεως μέχρι τῆς ἁλώσεως ἐκείνης ὑπὸ τῶν Λατίνων (ἔτος 1204) καὶ εἰς τὴν Ἁγίαν Σοφίαν τῆς Θεσσαλονίκης μέχρι τῶν χρόνων τοῦ ἀρχιεπισκόπου Συμεών (+1429) καὶ ἔτι βραδύτερον. [...]. Βλέπε Γεωργίου Γ. Μπεκατώρου, ἄρθρον «Τυπικόν», Θρησκευτικὴ καὶ Ἠθικὴ Ἐγκυκλοπαιδεία, τόμος 11ος, στῆλαι 900-904, καὶ Ἰω. Φουντούλη, Τὸ λειτουργικὸν ἔργον Συμεὼν τοῦ Θεσσαλονίκης, Θεσ/νίκη 1966, σ. 145-159.»

[Ἀρχιμ. Εἰρηναῖος Δεληδῆμος, ΣΥΜΒΟΛΗ, τ. 7, σ. 9, ὑποσ. 2]
​

Ἅγιος Συμεὼν Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης​

«Ἐν ταύταις δὲ ταῖς ἱεραῖς μοναῖς καὶ σχεδὸν πάσαις ταῖς ἐκκλησίαις, ἡ τοῦ ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων Τυπικοῦ τῆς μονῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα τελεῖται τάξις».

[PG 155, 556 καί ΤΟΕ σ. 88]​

 

[Καραογλάν βασίλειος]

Να συμπληρώσω, παρότι είναι σίγουρα γνωστό στους επαΐοντες, πως παλαιότερα δεν είχαν όλες οι ακολουθίες εορταζομένων αγίων πλήρη ακολουθία (με την σημερινή έννοια), ούτε δοξολογία μεγάλη στον όρθρο, χωρίς αυτό να μειώνει ούτε την αξία του αγίου, ούτε τον εορτασμό του.

Νομίζω ότι έχει δίκαιο ο κ. Καλπακίδης. Οι ακολουθίες των Αποστόλων διασώζουν ίσως την πρωταρχική μορφή ακολουθίας εορταζομένου Αγίου η οποία διέθετε το πολύ Μεγάλη Δοξολογία, πριν ακόμη εφαρμοσθεί σ’ αυτές ο τύπος των Πανηγυρικών ακολουθιών των Δεσποτικών και αργότερα Θεομητορικών Εορτών. Αυτός φαίνεται να εφαρμόστηκε αρχικά στις ακολουθίες «Μεγάλων» Αγίων (Προδρόμου, Πέτρου και Παύλου, Οσίων, πολιούχων, θαυματουργών) και αργότερα επεκτάθηκε και έγινε ο κανών για όλους. Φυσικά κανείς δεν ενδιαφέρθηκε εκ των υστέρων να προσαρμόσει σ’ αυτό τον τύπο τις ακολουθίες των Αποστόλων και Ευαγγελιστών, διότι δεν πληρούσαν τα παραπάνω κριτήρια και «Άγιος που δε θαυματουργεί μηδέ δοξολογιέται.»