Εμμανουήλ Αβραμίδης
Παλαιό Μέλος
Εἰς τὴν Προηγιασμένην ἀντὶ τοῦ Εὐαγγελίου λέγει ὁ διάκος εἰς τὸ μέσον· ἦχος πλ. α΄·Κατευθυνθήτω - Κύριε ἐκέκραξα - Θοῦ Κύριε - Μὴ ἐκκλίνης (χειρόγραφος μουσικός κώδικας μονής Κουτλουμουσίου 455 (τέλη ΙΕ΄ αιώνα - αρχές ΙΣΤ΄ αιώνα)).
D τI σσ. 131 & 191-192: βλέπουμε σε προηγιασμένη, μετά τα παλαιοδιαθηκικά αναγνώσματα, προκείμενο Αποστόλου, Απόστολο, Αλληλούια και Ευαγγέλιο. Ευθύς μετά η εκτενής.
Από τα παραπάνω βγάζω τα παρακάτω (επισφαλή συμπεράσματα:
1) Πριν το Ευαγγέλιο δεν ψάλλεται το προκείμενο της προηγιασμένης, όταν προηγείται Απόστολος, αλλά το προκείμενο του Αποστόλου, ο Απόστολος και το Αλληλούϊα. Το δε Κατευθυνθήτω απλώς καταλιμπάνεται.
2) Το προκείμενο της προηγιασμένης στέκει στην ακολουθία αντί Ευαγγελίου (εξ ου και το Σοφία. Ὀρθοί στο βαρβερινό κώδικα πριν το προκείμενο· άλλη πιο πιθανή εκδοχή είναι ότι το διακονικό κέλευσμα εξυπηρετεί την κατάβαση από το σύνθρονο για την προσφορά θυμιάματος κύκλωθεν της αγίας τραπέζης, όπως μαρτυρείται και στα διακονικά της προηγιασμένης στον βαρβερινό κώδικα, έκδοση Parenti, 1995, σ. 311).
Γεννάται όμως η απορία: Τι γίνεται όταν υπάρχει μόνο Ευαγγέλιο χωρίς Απόστολο; Θα πρέπει να ψαλλεί το Κατευθυνθήτω μετά τα παλαιοδιαθηκικά αναγνώσματα ή να αντικατασταθεί με άλλο προκείμενο σχετικό με το περιεχόμενο του Ευαγγελίου (κατά τα πρότυπα του όρθρου, π.χ. τα προκείμενα των εωθινών ευαγγελίων μετά τους αναβαθμούς); Ιστέον ότι το προκείμενο Κατευθυνθήτω αντικαθίσταται από άλλο προκείμενο στις προηγιασμένες της Τετάρτης και Παρασκευής της Τυρινής (Ἐλπισάτω Ἰσραὴλ ἐπὶ τὸν Κύριον, στίχος· Κύριε οὐχ ὑψώθη ἡ καρδία μου. D τI σσ. 111-112). Τι λένε τα χφφ, τα τυπικά και τα ευχολόγια, σχετικά με τις προηγιασμένες της Μ. Δευτέρας, Τρίτης, Τετάρτης;
Θέλω να διευκρινίσω, για αποφυγή παρεξηγήσεων, ότι η συζήτηση είναι στα πλαίσια ιστορικής φιλομάθειας, και ο καθένας εννοείται ότι θα πράξει όπως διατάσσει το ΤΜΕ, τα επίσημα βοηθήματα τυπικού, κτλ.
D τI σσ. 131 & 191-192: βλέπουμε σε προηγιασμένη, μετά τα παλαιοδιαθηκικά αναγνώσματα, προκείμενο Αποστόλου, Απόστολο, Αλληλούια και Ευαγγέλιο. Ευθύς μετά η εκτενής.
Από τα παραπάνω βγάζω τα παρακάτω (επισφαλή συμπεράσματα:
1) Πριν το Ευαγγέλιο δεν ψάλλεται το προκείμενο της προηγιασμένης, όταν προηγείται Απόστολος, αλλά το προκείμενο του Αποστόλου, ο Απόστολος και το Αλληλούϊα. Το δε Κατευθυνθήτω απλώς καταλιμπάνεται.
2) Το προκείμενο της προηγιασμένης στέκει στην ακολουθία αντί Ευαγγελίου (εξ ου και το Σοφία. Ὀρθοί στο βαρβερινό κώδικα πριν το προκείμενο· άλλη πιο πιθανή εκδοχή είναι ότι το διακονικό κέλευσμα εξυπηρετεί την κατάβαση από το σύνθρονο για την προσφορά θυμιάματος κύκλωθεν της αγίας τραπέζης, όπως μαρτυρείται και στα διακονικά της προηγιασμένης στον βαρβερινό κώδικα, έκδοση Parenti, 1995, σ. 311).
Γεννάται όμως η απορία: Τι γίνεται όταν υπάρχει μόνο Ευαγγέλιο χωρίς Απόστολο; Θα πρέπει να ψαλλεί το Κατευθυνθήτω μετά τα παλαιοδιαθηκικά αναγνώσματα ή να αντικατασταθεί με άλλο προκείμενο σχετικό με το περιεχόμενο του Ευαγγελίου (κατά τα πρότυπα του όρθρου, π.χ. τα προκείμενα των εωθινών ευαγγελίων μετά τους αναβαθμούς); Ιστέον ότι το προκείμενο Κατευθυνθήτω αντικαθίσταται από άλλο προκείμενο στις προηγιασμένες της Τετάρτης και Παρασκευής της Τυρινής (Ἐλπισάτω Ἰσραὴλ ἐπὶ τὸν Κύριον, στίχος· Κύριε οὐχ ὑψώθη ἡ καρδία μου. D τI σσ. 111-112). Τι λένε τα χφφ, τα τυπικά και τα ευχολόγια, σχετικά με τις προηγιασμένες της Μ. Δευτέρας, Τρίτης, Τετάρτης;
Θέλω να διευκρινίσω, για αποφυγή παρεξηγήσεων, ότι η συζήτηση είναι στα πλαίσια ιστορικής φιλομάθειας, και ο καθένας εννοείται ότι θα πράξει όπως διατάσσει το ΤΜΕ, τα επίσημα βοηθήματα τυπικού, κτλ.