emakris
Μέλος
Από τα σιναϊτικά χειρόγραφα που ανάρτησε η Εθνική Βιβλιοθήκη του Ισραήλ. Βλ. εδώ:
http://beta.nli.org.il/en/manuscripts/NNL_ALEPH003871123/NLI#$FL36146573
Το έβαλα στην κατηγορία "Μουσικά Χειρόγραφα", μολονότι δεν περιλαμβάνει μουσική σημειογραφία, διότι μόνο μουσική χρήση μπορεί να έχει μια τέτοια συλλογή "αναποδισμών" από στιχηρά του εκκλησιαστικού έτους. Κανονικά το φαινόμενο αυτό, της αναδιαμόρφωσης δηλ. του ποιητικού κειμένου των στιχηρών μέσω της μουσικής σύνθεσης συναντάται στα μουσικά Μαθηματάρια (καλοφωνικά Στιχηράρια). Εδώ ο γραφέας παρουσιάζει μόνο "τα λόγια", γνωρίζοντας ίσως τη μουσική από στήθους. Δεν γνωρίζω εάν σώζονται αλλού ανάλογες περιπτώσεις.
Για να πάρετε μιαν ιδέα, παραθέτω το δοξαστικό των εσπερίων της 6ης Σεπτεμβρίου, ήχος πλ. β΄, πρώτα στην κανονική του μορφή και εν συνεχεία όπως παρουσιάζεται στο χειρόγραφο. Στη δεύτερη περίπτωση το έχω χωρίσει σε στίχους-πόδες.
Συγχάρητε ἡμῖν, ἅπασαι αἱ τῶν Ἀγγέλων ταξιαρχίαι· ὁ πρωτοστάτης γὰρ ὑμῶν, καὶ ἡμέτερος προστάτης, ὁ μέγας Ἀρχιστράτηγος, τὴν σήμερον ἡμέραν, ἐν τῷ σεπτῷ αὐτοῦ τεμένει, παραδόξως ἐποπτανόμενος ἁγιάζει· ὅθεν κατὰ χρέος, ἀνυμνοῦντες αὐτόν, βοήσωμεν· σκέπασον ἡμᾶς, ἐν τῇ σκέπῃ τῶν πτερύγων σου, μέγιστε Μιχαήλ Ἀρχάγγελε.
Σκέπασον ἡμᾶς, ἐν τῇ σκέπῃ τῶν πτερύγων σου
μέγιστε Μιχαήλ Ἀρχάγγελε
αἱ τῶν Ἀγγέλων ταξιαρχίαι
συγχάρητε ἡμῖν
ὁ πρωτοστάτης γὰρ ὑμῶν, καὶ ἡμέτερος προστάτης
ὁ μέγας Ἀρχιστράτηγος
τὴν σήμερον ἡμέραν
ἐν τῷ σεπτῷ αὐτοῦ
τεμένει παραδόξως
ἐποπτανόμενος ἁγιάζει
ὅθεν κατὰ χρέος, ἀνυμνοῦντες αὐτῷ βοήσωμεν
σκέπασον ἡμᾶς ἐν τῇ σκέπῃ τῶν πτερύγων σου
Ἀρχάγγελε μέγιστε.
Ακόμη πιο χαρακτηριστική και πλούσια σε "αναγραμματισμούς" είναι η περίπτωση του α΄ ιδιομέλου της λιτής της 8ης Σεπτεμβρίου, ήχος α΄. Ιδού το κείμενο και, από κάτω, η αναδιαμόρφωσή του:
Ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἡμῶν σωτηρίας, λαοὶ σήμερον γέγονεν· ἰδοὺ γὰρ ἡ προορισθεῖσα ἀπὸ γενεῶν ἀρχαίων, Μήτηρ καὶ Παρθένος, καὶ δοχεῖον Θεοῦ, ἐκ στείρας γεννηθῆναι προέρχεται· ἄνθος ἐκ τοῦ Ἰεσσαί, καὶ ἐκ τῆς ῥίζης αὐτοῦ ῥάβδος ἐβλάστησεν. Εὐφραινέσθω Ἀδὰμ ὁ προπάτωρ, καὶ ἡ Εὔα ἀγαλλιάσθω χαίρουσα· ἰδοὺ γὰρ ἡ οἰκοδομηθεῖσα ἐκ πλευρᾶς τοῦ Ἀδάμ, τὴν θυγατέρα καὶ ἀπόγονον, μακαρίζει ἐμφανῶς· ἐτέχθη μοι γάρ φησι λύτρωσις, δι᾿ ἧς ἐκ τῶν δεσμῶν τοῦ ᾍδου ἐλευθερωθήσομαι. Ἀγαλλιάσθω ὁ Δαυΐδ κρούων τὴν κινύραν, καὶ εὐλογείτω τὸν Θεόν· ἰδοὺ γὰρ ἡ Παρθένος πρόεισιν ἐκ πέτρας ἀγόνου, πρὸς σωτηρίαν τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
Ἀγαλλιάσθω ὁ Δαυΐδ κρούων τὴν κινύραν
καὶ εὐλογείτω τὸν Θεόν
ἰδοὺ γὰρ ἡ Παρθένος πρόεισιν
ἐκ μήτρας ἀγόνου, πρὸς σωτηρίαν τῶν ψυχῶν ἡμῶν
ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἡμῶν σωτηρίας
λαοὶ σήμερον γέγονεν
γέγονεν λαοὶ σήμερον
ἰδοὺ γὰρ ἡ προορισθεῖσα, ἀπὸ γενεῶν ἀρχαίων
νε, Μήτηρ καὶ Παρθένος
Παρθένος καὶ Μήτηρ, καὶ δοχεῖον Θεοῦ
ἐκ στείρας γεννηθῆναι προτρέπεται
ἄνθος ἐκ τοῦ Ἰεσσαὶ
καὶ ἐκ τῆς ῥίζης αὐτοῦ
ῥάβδος ἐβλάστησεν
ἐβλάστησεν ἐκ τῆς ῥίζης τοῦ Ἰεσσαὶ ῥάβδος
εὐφραινέσθω Ἀδὰμ ὁ προπάτωρ
καὶ ἡ Εὔα ἀγαλλιάσθω σήμερον
σήμερον εὐφραινέσθω ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εὔα
ἀγαλλιάσθω σήμερον
ἰδοὺ γὰρ οἰκοδομηθεῖσα ἐκ πλευρᾶς τοῦ Ἀδάμ
ἐκ πλευρᾶς τοῦ Ἀδάμ τὴν θυγατέρα καὶ ἀπόγονον
μακαρίζει ἐμφανῶς
ἐτέχθη μοι γάρ φησι λύτρωσις
δι᾿ ἧς ἐκ τῶν δεσμῶν τοῦ ᾍδου ἐλευθερωθήσομαι
ἀγαλλιάσθω ὁ Δαυΐδ κρούων τὴν κινύραν, καὶ εὐλογείτω τὸν Θεόν
ἰδοὺ γὰρ ἡ Παρθένος πρόεισιν
ἐκ μήτρας ἀγόνου
εἰς σωτηρίαν τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
http://beta.nli.org.il/en/manuscripts/NNL_ALEPH003871123/NLI#$FL36146573
Το έβαλα στην κατηγορία "Μουσικά Χειρόγραφα", μολονότι δεν περιλαμβάνει μουσική σημειογραφία, διότι μόνο μουσική χρήση μπορεί να έχει μια τέτοια συλλογή "αναποδισμών" από στιχηρά του εκκλησιαστικού έτους. Κανονικά το φαινόμενο αυτό, της αναδιαμόρφωσης δηλ. του ποιητικού κειμένου των στιχηρών μέσω της μουσικής σύνθεσης συναντάται στα μουσικά Μαθηματάρια (καλοφωνικά Στιχηράρια). Εδώ ο γραφέας παρουσιάζει μόνο "τα λόγια", γνωρίζοντας ίσως τη μουσική από στήθους. Δεν γνωρίζω εάν σώζονται αλλού ανάλογες περιπτώσεις.
Για να πάρετε μιαν ιδέα, παραθέτω το δοξαστικό των εσπερίων της 6ης Σεπτεμβρίου, ήχος πλ. β΄, πρώτα στην κανονική του μορφή και εν συνεχεία όπως παρουσιάζεται στο χειρόγραφο. Στη δεύτερη περίπτωση το έχω χωρίσει σε στίχους-πόδες.
Συγχάρητε ἡμῖν, ἅπασαι αἱ τῶν Ἀγγέλων ταξιαρχίαι· ὁ πρωτοστάτης γὰρ ὑμῶν, καὶ ἡμέτερος προστάτης, ὁ μέγας Ἀρχιστράτηγος, τὴν σήμερον ἡμέραν, ἐν τῷ σεπτῷ αὐτοῦ τεμένει, παραδόξως ἐποπτανόμενος ἁγιάζει· ὅθεν κατὰ χρέος, ἀνυμνοῦντες αὐτόν, βοήσωμεν· σκέπασον ἡμᾶς, ἐν τῇ σκέπῃ τῶν πτερύγων σου, μέγιστε Μιχαήλ Ἀρχάγγελε.
Σκέπασον ἡμᾶς, ἐν τῇ σκέπῃ τῶν πτερύγων σου
μέγιστε Μιχαήλ Ἀρχάγγελε
αἱ τῶν Ἀγγέλων ταξιαρχίαι
συγχάρητε ἡμῖν
ὁ πρωτοστάτης γὰρ ὑμῶν, καὶ ἡμέτερος προστάτης
ὁ μέγας Ἀρχιστράτηγος
τὴν σήμερον ἡμέραν
ἐν τῷ σεπτῷ αὐτοῦ
τεμένει παραδόξως
ἐποπτανόμενος ἁγιάζει
ὅθεν κατὰ χρέος, ἀνυμνοῦντες αὐτῷ βοήσωμεν
σκέπασον ἡμᾶς ἐν τῇ σκέπῃ τῶν πτερύγων σου
Ἀρχάγγελε μέγιστε.
Ακόμη πιο χαρακτηριστική και πλούσια σε "αναγραμματισμούς" είναι η περίπτωση του α΄ ιδιομέλου της λιτής της 8ης Σεπτεμβρίου, ήχος α΄. Ιδού το κείμενο και, από κάτω, η αναδιαμόρφωσή του:
Ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἡμῶν σωτηρίας, λαοὶ σήμερον γέγονεν· ἰδοὺ γὰρ ἡ προορισθεῖσα ἀπὸ γενεῶν ἀρχαίων, Μήτηρ καὶ Παρθένος, καὶ δοχεῖον Θεοῦ, ἐκ στείρας γεννηθῆναι προέρχεται· ἄνθος ἐκ τοῦ Ἰεσσαί, καὶ ἐκ τῆς ῥίζης αὐτοῦ ῥάβδος ἐβλάστησεν. Εὐφραινέσθω Ἀδὰμ ὁ προπάτωρ, καὶ ἡ Εὔα ἀγαλλιάσθω χαίρουσα· ἰδοὺ γὰρ ἡ οἰκοδομηθεῖσα ἐκ πλευρᾶς τοῦ Ἀδάμ, τὴν θυγατέρα καὶ ἀπόγονον, μακαρίζει ἐμφανῶς· ἐτέχθη μοι γάρ φησι λύτρωσις, δι᾿ ἧς ἐκ τῶν δεσμῶν τοῦ ᾍδου ἐλευθερωθήσομαι. Ἀγαλλιάσθω ὁ Δαυΐδ κρούων τὴν κινύραν, καὶ εὐλογείτω τὸν Θεόν· ἰδοὺ γὰρ ἡ Παρθένος πρόεισιν ἐκ πέτρας ἀγόνου, πρὸς σωτηρίαν τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
Ἀγαλλιάσθω ὁ Δαυΐδ κρούων τὴν κινύραν
καὶ εὐλογείτω τὸν Θεόν
ἰδοὺ γὰρ ἡ Παρθένος πρόεισιν
ἐκ μήτρας ἀγόνου, πρὸς σωτηρίαν τῶν ψυχῶν ἡμῶν
ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἡμῶν σωτηρίας
λαοὶ σήμερον γέγονεν
γέγονεν λαοὶ σήμερον
ἰδοὺ γὰρ ἡ προορισθεῖσα, ἀπὸ γενεῶν ἀρχαίων
νε, Μήτηρ καὶ Παρθένος
Παρθένος καὶ Μήτηρ, καὶ δοχεῖον Θεοῦ
ἐκ στείρας γεννηθῆναι προτρέπεται
ἄνθος ἐκ τοῦ Ἰεσσαὶ
καὶ ἐκ τῆς ῥίζης αὐτοῦ
ῥάβδος ἐβλάστησεν
ἐβλάστησεν ἐκ τῆς ῥίζης τοῦ Ἰεσσαὶ ῥάβδος
εὐφραινέσθω Ἀδὰμ ὁ προπάτωρ
καὶ ἡ Εὔα ἀγαλλιάσθω σήμερον
σήμερον εὐφραινέσθω ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εὔα
ἀγαλλιάσθω σήμερον
ἰδοὺ γὰρ οἰκοδομηθεῖσα ἐκ πλευρᾶς τοῦ Ἀδάμ
ἐκ πλευρᾶς τοῦ Ἀδάμ τὴν θυγατέρα καὶ ἀπόγονον
μακαρίζει ἐμφανῶς
ἐτέχθη μοι γάρ φησι λύτρωσις
δι᾿ ἧς ἐκ τῶν δεσμῶν τοῦ ᾍδου ἐλευθερωθήσομαι
ἀγαλλιάσθω ὁ Δαυΐδ κρούων τὴν κινύραν, καὶ εὐλογείτω τὸν Θεόν
ἰδοὺ γὰρ ἡ Παρθένος πρόεισιν
ἐκ μήτρας ἀγόνου
εἰς σωτηρίαν τῶν ψυχῶν ἡμῶν.