Αναποδισματάριον Σινά 838

[emakris]

Από τα σιναϊτικά χειρόγραφα που ανάρτησε η Εθνική Βιβλιοθήκη του Ισραήλ. Βλ. εδώ:
http://beta.nli.org.il/en/manuscripts/NNL_ALEPH003871123/NLI#$FL36146573

Το έβαλα στην κατηγορία "Μουσικά Χειρόγραφα", μολονότι δεν περιλαμβάνει μουσική σημειογραφία, διότι μόνο μουσική χρήση μπορεί να έχει μια τέτοια συλλογή "αναποδισμών" από στιχηρά του εκκλησιαστικού έτους. Κανονικά το φαινόμενο αυτό, της αναδιαμόρφωσης δηλ. του ποιητικού κειμένου των στιχηρών μέσω της μουσικής σύνθεσης συναντάται στα μουσικά Μαθηματάρια (καλοφωνικά Στιχηράρια). Εδώ ο γραφέας παρουσιάζει μόνο "τα λόγια", γνωρίζοντας ίσως τη μουσική από στήθους. Δεν γνωρίζω εάν σώζονται αλλού ανάλογες περιπτώσεις.

Για να πάρετε μιαν ιδέα, παραθέτω το δοξαστικό των εσπερίων της 6ης Σεπτεμβρίου, ήχος πλ. β΄, πρώτα στην κανονική του μορφή και εν συνεχεία όπως παρουσιάζεται στο χειρόγραφο. Στη δεύτερη περίπτωση το έχω χωρίσει σε στίχους-πόδες.

Συγχάρητε ἡμῖν, ἅπασαι αἱ τῶν Ἀγγέλων ταξιαρχίαι· ὁ πρωτοστάτης γὰρ ὑμῶν, καὶ ἡμέτερος προστάτης, ὁ μέγας Ἀρχιστράτηγος, τὴν σήμερον ἡμέραν, ἐν τῷ σεπτῷ αὐτοῦ τεμένει, παραδόξως ἐποπτανόμενος ἁγιάζει· ὅθεν κατὰ χρέος, ἀνυμνοῦντες αὐτόν, βοήσωμεν· σκέπασον ἡμᾶς, ἐν τῇ σκέπῃ τῶν πτερύγων σου, μέγιστε Μιχαήλ Ἀρχάγγελε.

Σκέπασον ἡμᾶς, ἐν τῇ σκέπῃ τῶν πτερύγων σου
μέγιστε Μιχαήλ Ἀρχάγγελε
αἱ τῶν Ἀγγέλων ταξιαρχίαι
συγχάρητε ἡμῖν
ὁ πρωτοστάτης γὰρ ὑμῶν, καὶ ἡμέτερος προστάτης
ὁ μέγας Ἀρχιστράτηγος
τὴν σήμερον ἡμέραν
ἐν τῷ σεπτῷ αὐτοῦ
τεμένει παραδόξως
ἐποπτανόμενος ἁγιάζει
ὅθεν κατὰ χρέος, ἀνυμνοῦντες αὐτῷ βοήσωμεν
σκέπασον ἡμᾶς ἐν τῇ σκέπῃ τῶν πτερύγων σου
Ἀρχάγγελε μέγιστε.

Ακόμη πιο χαρακτηριστική και πλούσια σε "αναγραμματισμούς" είναι η περίπτωση του α΄ ιδιομέλου της λιτής της 8ης Σεπτεμβρίου, ήχος α΄. Ιδού το κείμενο και, από κάτω, η αναδιαμόρφωσή του:

Ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἡμῶν σωτηρίας, λαοὶ σήμερον γέγονεν· ἰδοὺ γὰρ ἡ προορισθεῖσα ἀπὸ γενεῶν ἀρχαίων, Μήτηρ καὶ Παρθένος, καὶ δοχεῖον Θεοῦ, ἐκ στείρας γεννηθῆναι προέρχεται· ἄνθος ἐκ τοῦ Ἰεσσαί, καὶ ἐκ τῆς ῥίζης αὐτοῦ ῥάβδος ἐβλάστησεν. Εὐφραινέσθω Ἀδὰμ ὁ προπάτωρ, καὶ ἡ Εὔα ἀγαλλιάσθω χαίρουσα· ἰδοὺ γὰρ ἡ οἰκοδομηθεῖσα ἐκ πλευρᾶς τοῦ Ἀδάμ, τὴν θυγατέρα καὶ ἀπόγονον, μακαρίζει ἐμφανῶς· ἐτέχθη μοι γάρ φησι λύτρωσις, δι᾿ ἧς ἐκ τῶν δεσμῶν τοῦ ᾍδου ἐλευθερωθήσομαι. Ἀγαλλιάσθω ὁ Δαυΐδ κρούων τὴν κινύραν, καὶ εὐλογείτω τὸν Θεόν· ἰδοὺ γὰρ ἡ Παρθένος πρόεισιν ἐκ πέτρας ἀγόνου, πρὸς σωτηρίαν τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

Ἀγαλλιάσθω ὁ Δαυΐδ κρούων τὴν κινύραν
καὶ εὐλογείτω τὸν Θεόν
ἰδοὺ γὰρ ἡ Παρθένος πρόεισιν
ἐκ μήτρας ἀγόνου, πρὸς σωτηρίαν τῶν ψυχῶν ἡμῶν
ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἡμῶν σωτηρίας
λαοὶ σήμερον γέγονεν
γέγονεν λαοὶ σήμερον
ἰδοὺ γὰρ ἡ προορισθεῖσα, ἀπὸ γενεῶν ἀρχαίων
νε, Μήτηρ καὶ Παρθένος
Παρθένος καὶ Μήτηρ, καὶ δοχεῖον Θεοῦ
ἐκ στείρας γεννηθῆναι προτρέπεται
ἄνθος ἐκ τοῦ Ἰεσσαὶ
καὶ ἐκ τῆς ῥίζης αὐτοῦ
ῥάβδος ἐβλάστησεν
ἐβλάστησεν ἐκ τῆς ῥίζης τοῦ Ἰεσσαὶ ῥάβδος
εὐφραινέσθω Ἀδὰμ ὁ προπάτωρ
καὶ ἡ Εὔα ἀγαλλιάσθω σήμερον
σήμερον εὐφραινέσθω ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εὔα
ἀγαλλιάσθω σήμερον
ἰδοὺ γὰρ οἰκοδομηθεῖσα ἐκ πλευρᾶς τοῦ Ἀδάμ
ἐκ πλευρᾶς τοῦ Ἀδάμ τὴν θυγατέρα καὶ ἀπόγονον
μακαρίζει ἐμφανῶς
ἐτέχθη μοι γάρ φησι λύτρωσις
δι᾿ ἧς ἐκ τῶν δεσμῶν τοῦ ᾍδου ἐλευθερωθήσομαι
ἀγαλλιάσθω ὁ Δαυΐδ κρούων τὴν κινύραν, καὶ εὐλογείτω τὸν Θεόν
ἰδοὺ γὰρ ἡ Παρθένος πρόεισιν
ἐκ μήτρας ἀγόνου
εἰς σωτηρίαν τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

 

[emakris]

...και μια πολύ όμορφη, διευρυμένη εκδοχή του Κοινωνικού του Πάσχα (σελ. 42 στο αναρτημένο αρχείο).
Ας το μελοποιήσει κάποιος να το ψάλουμε, μέρες που έρχονται...

Σῶμα Χριστοῦ μεταλάβετε, πηγῆς ἀθανάτου
γεύσασθε καὶ ἴδετε
ἀπαγγείλατε τῷ Πέτρῳ
καὶ τοῖς λοιποῖς μαθηταῖς
ὅτι ἀνέστη ἐκ νεκρῶν ὁ Κύριος
προσέχετε λαός μου τῷ νόμῳ μου
κλίνατε τὸ οὖς ἡμῶν εἰς τὰ ῥήματα τοῦ στόματός μου
δεῦτε οἱ πιστοὶ προσδράμωμεν εἰς την Γαλιλαίαν
ἐκεῖ αὐτὸν ὀψόμεθα τὸν Κύριον, ἐγηγερμένον ἐκ νεκρῶν
λέγε πάλιν
σῶμα Χριστοῦ μεταλάβετε, πηγῆς ἀθανάτου γεύσασθε
καὶ γεύσασθε.

 

[filotheu]

https://files.fm/u/3pgwxykf

 

[Emmanouil Giannopoulos]

ms Cambridge 2936, f 130v
τοῦ ἐκ Κερκύρας Ἰωάννου τοῦ Μαρκέτη ποίημα [ἦχος] πλ. α΄ Προσέχετε λαὸς μου τῷ νόμῳ μου, κλίνατε τῷ νόμῳ μου, κλίνατε τὸ οὖς ὑμῶν εἰς τὰ ῥήματα τοῦ στόματός μου. Πρόκειται για τον α΄ στίχο του οζ΄ Ψαλμού.

 

[Ανδρέας Καλογιάννης]

Κομμένο ανά σελίδα και καθαρό
Στη σ. 141, το κείμενο στο περιθώριο έχει μεταφερθεί στο κενό μέρος της σελίδας (σε τόνους του φαιού)
Στη σ. 142, όπου το ασπρόμαυρο κρύβει μέρος του κειμένου, εμφανίζεται εις διπλούν σε τόνους του φαιού.

 

[emakris]

Το ανωτέρω "Σώμα Χριστού" μελοποιημένο από τον Άρχοντα Γεώργιο Χατζηθεοδώρου! Έναν βαθύτατο γνώστη και άοκνο εργάτη της εκκλησιαστικής μας μουσικής, με σημαντικό και ουσιαστικό έργο, έστω και εάν το όνομά του δεν προβάλλεται όσο θα έπρεπε. Τον ευχαριστούμε για αυτή τη μεγάλη χαρά! Καλή Ανάσταση!