Ακολουθία του Ευχελαίου

[Roumelis Ioannis]

Εν Δ/σκη ΙΙ σ.481 διαβάζουμε:
Οφείλει ο μέλλων ποιείν αυτό προσκαλείσθαι αφ' εσπέρας οι Ιερείς και ψάλλουσιν Εσπερινόν.

Εις το Κύριε εκέκραξα στιχηρά ήχος δ΄:
«Ανάστησον Κύριε, τον εν πλήθει αμαρτίας νόσω κατακείμενον δεινώς...»
«Δέξαι τον δούλον σου, προσδραμόντα τω λιμένει πίστει...»
«Εύσπλαχνε Κύριε παντοκράτωρ, ελεήσας οίκτηρον τον νοσούντα δεινώς...»
Δόξα, Και νυν Θεοτοκίον.

Απόστιχα:
«'Ηθελον δάκρυσιν εξαλείψαι...»
«Τις χειμαζόμενος και προστρέχων τω λιμένει τούτο ου διασώζεται...»
«Πλύνον με τοις δάκρυσι μου, Σωτήρ...»
Δόξα, Και νυν Θεοτοκίον.

Γνωρίζει κανείς κάτι για την τέλεσιν αυτού του Εσπερινού; Στα έντυπα ευχολόγια αν θυμάμαι καλά απουσιάζει.

 

[MTheodorakis]

Οἱ μεταγενέστερες ἀκολουθίες ἑσπερινοῦ (ιε' αἰ.) καὶ ὄρθρου (πρὸ τῶν εἰρηνικῶν) τοῦ εὐχελαίου εἶναι προαιρετικὲς (Ἰ. Φουντούλη Ἀκολουθία τοῦ εὐχελαίου σσ. 15-16).

 

[π. Μάξιμος]

Ὄντως ὁ μακαριστός καθηγητής Ἰω. Φουντούλης ἔχει ἐκδόσει τήν Ἀκολουθία τοῦ εἰδικοῦ Ἑσπερινοῦ καί Ὄρθρου τοῦ Εὐχελαίου.
Ἐμεῖς στό Ναό μου μία φορά τό χρόνο, τίς παραμονές τῶν Χριστουγέννων τελοῦμε τό Εὐχέλαιον κάποιο ἀπόγευμα πρός βράδυ τῶν Προεορτίων ἐπισυνάπτοντες τά εἰδικά τροπάρια τοῦ Ἑσπερινοῦ καί Ὄρθρου, ἐκφωνοῦντες καί τό «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία...» πρό τῶν εἰρηνικῶν κατά τήν ἀρχαίαν τάξιν.

 

[MTheodorakis]

Βλ. καὶ ἐδῶ.

 

[pransot]

Σήμερα είδα για πρώτη φορά βιβλιαράκι με το μυστήριο του Ευχελαίου από την Ι. Μ. Κίτρους και Πιερίας εκδεδομένο από το 1997 και επανεκδοθέν νομίζω το 2003. Πολύ καλή προσπάθεια λογικής σύντμησης, με βάση την έρευνα και τις απόψεις του Φουντούλη, όπως γράφουν στην πρόλογο οι επιμελητές.

 

[π. Μάξιμος]

Μήπως ἔχει κάποιος πληκτρολογημένα (σέ πολυτονικό ἤ ὄχι) τά ἀπόστιχα τοῦ εἰδικοῦ ἑσπερινοῦ (κατά Φουντούλην);

Εις τον στίχον ψάλλομεν στιχηρά προσόμοια.
Ήχος δ'. Ήθελον δάκρυσιν εξαλείψαι.
- "Ανάστησον, Κύριε, τω εν πλήθει...".
Στίχ. Κύριε, μη τω θυμώ σου ελέγξης με...
- "Δέξαι τον δούλον σου προσδραμόντα...".
Στίχ. Ελέησόν με, Κύριε, ότι ασθενής ειμί.
- "Ελέησον, εύσπλαγχνε παντοκράτορ..."
Δόξα... Και νυν... Θεοτοκίον όμοιον
"Άχραντε δέσποινα Θεοτόκε...".

 

[Roumelis Ioannis]

Μήπως ἔχει κάποιος πληκτρολογημένα (σέ πολυτονικό ἤ ὄχι) τά ἀπόστιχα τοῦ εἰδικοῦ ἑσπερινοῦ (κατά Φουντούλην);

Εἰς τὸν στίχον ψάλλομεν στιχηρὰ προσόμοια
Ἦχος δ᾿. Ἤθελον δάκρυσιν ἐξαλεῖψαι
Ἀνάστησον, Κύριε, τῷ ἐν πλήθει* ἀῤῥωστίας νόσῳ κατακειμένῳ δεινῶς,* ὅτι ἐξέλιπεν ἡ ἰσχύς μου* καὶ οὐκέτι φέρω τὰς ἀλγηδόνας μου·* ἀλλ᾿ ὥς ποτε ἀνορθώσω* ἀπὸ τῆς κλίνης λελυμένους,* Κύριε,* ἀνάστησον κἀμὲ τῆς ἀσθενείας μου.

Στίχ.: Κύριε, μὴ τῷ θυμῷ σου ἐλέγξῃς με, μηδὲ τῇ ὀργῇ σου παιδεύσῃς με.
Δέξαι τὸν δοῦλόν σου προσδραμόντα* τῷ λιμένι πίστει τῶν οἰκτιρμῶν σου, Σωτήρ·* ὅτι κατάκειμαι ἐν τῇ κλίνῃ* καὶ δεινῶς χειμάζομαι τῇ ἀσθενείᾳ μου·* ἀλλ᾿ ὡς Θεὸς ἐλεήμων* καὶ ἀσθενούντων ἡ ῥῶσις,* ἵασαι* κἀμὲ τὸν ἀχρεῖον δοῦλόν σου.

Στίχ.: Ἐλέησόν με, Κύριε, ὅτι ἀσθενής εἰμι.
Ἐλέησον, εὔσπλαγχνε παντοκράτορ,* τὸν ἐν κλίνῃ νόσῳ κατακειμένῳ δεινῶς·* σὺν τούτῳ σε κράζοντα δυσωποῦμεν,* προκατάλαβε ὡς ἀληθὴς ἰατρός·* ἔργον τῶν χειρῶν σου, οἰκτίρμον* Χριστέ, καὶ οὗτος ὑπάρχει.* Κύριε,* ὁ ἀπεγνωσμένους σώζων καὶ τοῦτον ἀνάστησον.

Δόξα…Καὶ νῦν…
Θεοτοκίον ὅμοιον
Ἄχραντε δέσποινα Θεοτόκε,* ἡ τεκοῦσα Λόγον πρὸ ἑωσφόρου Πατρός,* σπεῦσον ἱκέτευσον, Παναγία,* σπλαγχινσθῆναι Κύριον εἰς τὴν ἀσθένειάν μου·* ὅτι πρὸς σὲ ἀνεθέμην,* ἁγνή,* ἀεὶ τὰς ἐλπίδας·* δέσποινα,* πρέσβευε σωθῆναί με τὸν δοῦλόν σου.

 

[MTheodorakis]

Προηγεῖται τὸ μυστήριο τῆς μετανοίας καὶ ἐξομολογήσεως καί, μετὰ τὸ εὐχέλαιο, ἕπεται ἡ θεία λειτουργία

(Συμεὼν Θεσσαλονίκης P.G. τ. 155 στ. 932C).

«Εἰς ἀσθενοῦντας...Κοινωνικόν. Ἐλέησόν με Κύριε, ὅτι» ἀσθενὴς εἰμί

(χφ. Σινὰ 982 εὐχολόγιο ιγ’ αἰ. φ. 140r-v).

 

[MTheodorakis]

Στὴν λειτουργία «εἰς ἀσθενοῦντας ἐπὶ ἐλαίου ἀῤῥώστου...Κοινωνικόν· Ποτήριον σωτηρίου»

(χφφ. πραξαπόστολοι Μ. Λαύρας Β-74 ια’ αἰ. φ. 278v, Μουσείου Μπενάκη ΤΑ 247 ια’ αἰ. φ. 218αv, RGB 173.I 281 μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1025-1100 φ. 205v, Moscow State Historical Museum Vladimir 21/Savva 4 β’ ἥμισυ ια’ αἰ. φ. 306v, Dmitrievskij τ. 2 σσ. 107, 1018, χφ. Βατοπαιδίου 925 ἐκλογάδιο τοῦ 1105 φ. 184r).

 

[MTheodorakis]

Κατὰ τὴν χρίση ἀποσκεπαζόμαστε

(τυπικὸ Διονυσίου τοῦ ἔτους 1909 σ. 123).



Ὁ πιστὸς ἀσπάζεται τὸ Εὐαγγέλιο πρὸ τῆς χρίσεως

(Π. Τρεμπέλα Μικρὸν Εὐχολόγιον ἔκδ. β’ 1998 τ. 1 σσ. 170-172, Εὐχολόγιον J. Goar 1730 σ. 346, τυπικὸ Διονυσίου τοῦ ἔτους 1909 σ. 123).



Ἰαματικὴ εἶναι καὶ ἡ πόση τοῦ εὐχελαίου

(Ἰ. Φουντούλη Ἀκολουθία τοῦ Εὐχελαίου 1978 σ. 5, Εὐχολόγιον Σεραπίωνος πρὸ τοῦ 350 εὐχὲς ιζ’ καὶ κθ’ (ΒΕΠΕΣ τ. 43 σσ. 79. 83)).



Ὁ πιστὸς ἐπὶ ἑπτὰ ἡμέρες μετὰ τὸ μυστήριο δὲν πλένεται

(Dmitrievskij τ. 2 σσ. 109, 202, Π. Τρεμπέλα Μικρὸν Εὐχολόγιον ἔκδ. β’ 1998 τ. 1 σσ. 169, 172).

 

[MTheodorakis]

Παραλείπεται τὸ ἀρχικὸ μοναστικὸ «Δεῦτε προσκυνήσωμεν...», καθὼς ἡ διάταξη προέρχεται ἀπὸ τὴν ᾀσματικὴ παννυχίδα.

 

[π. Μάξιμος]

Στό προκαταρκτικόν μέρος τῆς ἀκολουθίας τῶν ἐντύπων διακρίνεται διάγραμμα καί πολλά στοιχεῖα τοῦ (μοναχικοῦ) ὄρθρου (Ἰ. Φ. ὅ.π.)

 

[Diogenes]

Πάντως ο μακαριστός καθ. Ιω. Φουντούλης δεν παρέλειψε στα «Κείμενα Λειτουργικής, τεύχ. β΄, Θέματα Ευχολογίου» το «Δεύτε προσκυνήσωμεν».
Άρα να θεωρήσουμε ότι τα «Προκαταρκτικά του Ευχελαίου» είναι ένα είδος συντετμημένου μοναχικού όρθρου (έστω και με ασματικές προσθήκες);

 

[MTheodorakis]

Τελοῦνταν εἰδικὸς ὄρθρος ἢ παννυχίδα μὲ κανόνα. Κανένα ἀπὸ αὐτὰ δὲν ἀρχίζει μὲ «Δεῦτε προσκυνήσωμεν...».

 

[Diogenes]

Άρα ο «εἰδικὸς ὄρθρος ἢ παννυχίδα» ήσαν ασματικοί, ενώ ο κανόνας ο οποίος είναι μοναστηριακός ήταν προσθήκη στην ασματική ακολουθία;

 

[MTheodorakis]

Ὁ εἰδικὸς ὄρθρος ἦταν μοναστικός, ὁ ὁποῖος δὲν ἔχει «Δεῦτε προσκυνήσωμεν...».

 

[Diogenes]

Σάς ευχαριστώ πολύ για τον καιρό σας. Τώρα κατάλαβα το β΄ μέρος της φράσεώς σας ότι απλώς «ἡ διάταξη προέρχεται ἀπὸ τὴν ᾀσματικὴ παννυχίδα».