Χριστός ανέστη!
Διαστολές και μέτρα και τονικούς ή α-τονικούς ρυθμούς, και κορώνες και υφέν, και λοιπά εσπέρια τερτίπια εγώ δεν γνωρίζω στην Ψαλτική Τέχνη.
-----
Ο χρόνος μετρείται όπως εδώ (όταν μαθαίνουμε ψαλτική):
http://analogion.gr/f/38/26 (γενικά στοιχεία και εδω:
http://analogion.gr/f/38 ), ήτοι ένας χρόνος = ένας φθόγγος = χέρι από πάνω, κατεβαίνει (χτυπάει) και ξανα-ανεβαίνει.
Οι παρατονισμοί (με πάν μέτρον άριστον φυσικά) ήσαν ανέκαθεν στην παράδοσή μας,
http://byzantine-music.gr/Theory/ru0mos_tonikos_ejelijh.html με πρώτον και καλύτερο τον Πέτρο τον Λαμπαδάριο. Βέβαια η «νέα παράδοση» τους απεχθάνεται, και τους εξαφανίζει σιγά σιγά. Πως έχει γλυτώσει (που είπε και ένας ιεροψάλτης) το Τη Υπερμάχω είναι απορίας άξιον.
Στο πρώτο συμφωνούμε (αν και δεν το έγραψα για σας, διότι τα έχω υπόψιν μου τα κείμενά σας, όσο για τους περισσότερους, που έχουν διδαχθεί με διαστολές και έχουν κολλήσει σ'αυτά και νομίζουν ότι έτσι είναι καλύτερα).
1 χρόνος=1 θέση+1 άρση=1 χτύπος=1 φθόγγος άνευ σημαδιού αύξησης χρόνου πχ κλάσμα ή μείωσης πχ γοργό
Στο 2ο, συμφωνούμε ότι οι "καλλωπιστές" τα έκαναν μαντάρα, αλλά δεν συμφωνούμε στο ότι όντως υπήρχαν παρατονισμοί και μάλιστα ανέκαθεν στην παράδοσή μας.
Ερώτηση: ολόκληρος Πέτρος Λαμπαδάριος και ήταν τόσο απρόσεκτος, ώστε να παρατονίζει τις λέξεις;; Κάτι άλλο θα συμβαίνει και δεν το έχουμε πάρει χαμπάρι...
Πέρα απ'αυτό, εδώ έρχεται και κολλάει η σωστή καταμέτρηση και διαίρεση του χρόνου. Αν τα μετρήσετε όλα μόνο με την λογική "1 χρόνος=1 θέση+1 άρση", δηλαδή μετράτε με χρόνο απλό=παιδαγωγικό (όπως στις ηχογραφήσεις Ιακώβου-Πρίγγου) και δεν περάσετε στον διπλό χρόνο=εκκλησιαστικώ τω τρόπω, ήτοι "2 χρόνοι=1 χτύπος", ο οποίος ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ (και το τονίζω
ΔΕΝ) ο ευρωπαϊκός 2σημος ρυθμός (2/4), τότε θα παρατονίζετε, θέλετε δεν θέλετε.
Αν όμως, παρ'όλα αυτά, μετράτε με διπλό χρόνο, αλλά τοποθετήσετε κάθε έναν απ'τους 2 φθόγγους ακριβώς στο 1/2 του χρόνου, που θα ξοδέψετε απ'τον έναν χτύπο του χεριού στον άλλον, τότε θα ψάλλετε σε ρυθμό 2σημο (2/4).
Οπότε, έχουμε 2 προϋποθέσεις για να μην παρατονίζΟΥΜΕ τις λέξεις, αλλά να τις τονίζουμε σωστά****:
1) χτύπημα σε διπλό χρόνο
2) ανισόχρονη κατανομή των 2 χρόνων
Έτσι, αν πάρουμε ως παράδειγμα το "Ο υψωθείς εν τω σταυρώ" (που υπάρχει στο link) και μετρήσουμε με απλό χρόνο, τότε θα παρατονίσουμε, διότι η άτονη συλλαβή "ψω" είναι πιο ψηλά απ'την τονισμένη "θείς", οπότε αυτόματα τονίζεται περισσότερο.
Όμως, αν χτυπήσεις σε διπλό χρόνο (1ος χτύπος το "Ο'' με κλάσμα, 2ος "υ+ψω" και 3ος "θείς+εν" και ξοδέψεις λίγο παραπάνω χρονικό διάστημα στην συλλαβή "υ" απ'ότι στην συλλαβή "ψω", την οποία θα "τρέξεις" λίγο, ώστε να μην βγεις εκτός χρόνου, τότε η συλλαβή "θείς" θα ακουστεί τονισμένη και η λέξη "υψωθείς" καθόλου μα καθόλου παρατονισμένη.
Τέλος, γεννάται το ερώτημα: Αν χτυπάμε συνεχώς ανά 2 χρόνους και βρούμε 2 συνεχόμενες τονισμένες συλλαβές, τότε τι κάνουμε;;
Απάντηση: υπάρχει ο μονόσημος χρόνος (ουσιαστικά είναι ο απλός χρόνος), ο οποίος παρεμβάλλεται μεταξύ των 2 διπλών χρόνων και "σπάει" την ομαλότητα του ρυθμού.
Στην ευρωπαϊκή μουσική πέρασε ως 3σημος ρυθμός (3/4), όμως στην ψαλτική δεν είναι έτσι.
Εκεί που σημειώνεται ο αριθμός 3, στην ουσία είναι διπλός+μονόσημος.
Πασίγνωστο παράδειγμα αποτελούν τα εξαποστειλάρια, τα οποία, πολλοί, τα ψάλλουν, λανθασμένα, σε 3σημο ρυθμό. Εμένα περισσότερο για υποσκάζων μου κάνει (διπλός χρόνος, με αναλογία 1ου χρόνου/2ο χρόνο=1,5, ακόμη και της χρυσής τομής φ=1,6), αλλά τέλος πάντων.
Άλλο παράδειγμα είναι κάποια "Θεός Κύριος" πχ του Γ και πλ α ήχου, όπως έχετε στο link κ.α.
Συμπερασματικά: Η ανισόχρονη διαίρεση των 2 χρόνων είναι το κόλπο.
Και για να απαντήσω και στο αρχικό θέμα, καλύτερα να διαβάσεις και να ακούσεις τους ειρμούς, από εκεί (βιβλίο, ψάλτη, αντίστοιχα) που σου αρέσει, πολλές φορές και σιγά σιγά θα τα μάθεις.
Κι αν πας και στην εκκλησία, ακόμη και καλύτερα, διότι για τις Κυριακές, κυρίως, διαβάζεις τους εκάστοτε ειρμούς του κανόνα και των καταβασιών (αν δεν είναι οι ίδιοι) και έτσι πας βήμα βήμα. Και αν επαναληφθούν και την επόμενη φορά που θα ψάλλεις (είτε είναι καθημερινή είτε Κυριακή), ευκαιρία για επανάληψη (=μήτηρ πάσης μαθήσεως) και μάλιστα στην πράξη και όχι στην άνεση του σπιτιού σου.
Είναι και πολύ καλή άσκηση για το μυαλό και την μνήμη όλη αυτή η υπόθεση!
Ευχαριστώ!
Υ.Γ.: Αν θέλει κάποιος ηχητικό, γιατί δεν κατάλαβε τι εννοώ παραπάνω, να το ζητήσει.
****υπάρχει και 3η προϋπόθεση, αλλά επειδή δεν τέθηκε καν θέμα για αυτήν, δεν την αναφέρω (και χάριν συντομίας και μη περαιτέρω περιπλοκής του όλου, μάλλον εύκολου, ζητήματος)