π. Μάξιμος
Γενικός Συντονιστής
Σκεπτόμουν φέτος πού ἡ 16η Αὐγούστου πέφτει Σάββατο καί πού στούς περισσότερους Ναούς γίνεται πάντα τά Σάββατα θ. Λειτουργία νά γράψω κάποια πράγματα γιά τήν ἀκολουθία τοῦ ἁγίου Μανδηλίου, μιά καί ἀρκετοί ψάλτες θά ἔχουν (εἶχαν) κάποια ἐπαφή μέ αὐτήν. Ἡ ἀκολουθία πού βρίσκεται στό Μηναῖο δέν εἶναι πλήρης, συμπληροῦται ὡς ἑορτάσιμος ἀκολουθία ἀπό τούς ὕμνους τῆς ἑορτῆς τῆς Παναγίας, ἐπιγράφεται δέ «Μνήμη τῆς ἐξ Ἐδέσσης [τῆς Μεσοποταμίας εἰς Κωνσταντινούπολιν] ἀνακομιδῆς τῆς ἀχειροποιήτου Εἰκόνος τοῦ Κυρίου [καί Θεοῦ καί Σωτῆρος] ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἤτοι τοῦ Ἁγίου Μανδηλίου».
Καί σκεπτόμουν νά γράψω ἐπειδή παλαιότερον εἶχα διαβάσει ἕνα πολύ καλό βιβλίο τοῦ Ρώσου Λεωνίδα Οὐσπένσκυ («ρώσου Κόντογλου» ὁ ὁποῖος ἔζησε ἀπό τό 1927 στή Γαλλία), μέ τίτλο «Ἡ θεολογία τῆς εἰκόνας στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία», μετάφραση Σπῦρος Μαρίνης, Ἑκδόσεις Ἁρμός, ὅπου ὁ συγγραφέας ἀναφέρεται ἀναλυτικά στήν ἀκολουθία τοῦ ἁγίου Μανδηλίου, στίς 16 Αὐγούστου, πληροφορώντας μας ὅτι αὐτή ἡ ἀκολουθία «ἀπέχει πολύ ἀπό τόν ἁπλό περιορισμό στήν μνήμη μιᾶς μεταφορᾶς τῆς εἰκόνας· τό οὐσιῶδες αὐτῆς τῆς ἀκολουθίας εἶναι ἡ δογματική θεμελίωση τῆς εἰκόνας καί ὁ προορισμός της», ἐξηγώντας μας ὅμως ὁ μεταφραστής ὅτι ἡ ρωσική παράδοση ἔχει εἰδική γιά τήν ἑορτή αὐτή (τοῦ ἁγίου Μανδηλίου) πλήρη ἀσματική ἀκολουθία. Καί τό σημειώνω αὐτό, ἐπειδή ὁ συγγραφέας σχολιάζει ὁρισμένα τροπάρια καθώς καί Παλαιοδιαθηκικά καί Καινοδιαθηκικά ἀναγνώσματα αὐτῆς τῆς ἀκολουθίας πού δέν τά βλέπω στήν ὑπάρχουσα στά δικά μας Μηναῖα. Μᾶς πληροφορεῖ ἐπίσης ὁ συγγραφέας ὅτι ἡ ἑορτή αὐτή μετά τό 843 συνεορτάζετο στήν Ἔδεσσα τῆς Μεσοποταμίας (τή σύγχρονη Urfa τῆς Τουρκίας κοντά στά σύνορα τῆς Συρίας) μέ τήν ἑορτή τοῦ θριάμβου τῆς Ὀρθοδοξίας (Κυριακή Α΄ Νηστειῶν πρβλ. ἀπολυτίκιον «Τὴν ἄχραντον εἰκόνα Σου»).
Μετά τήν Δοξολογία τοποθετεῖ τήν Εὐχήν πού εἶναι κατά πολύ μεγαλύτερη ἀπό αὐτήν πού ἔχουμε στό Ὡρολόγιον «Κανών εἰς τόν Ἰησοῦν Χριστόν». Κατά πόσον λέει ἀλήθεια περί τῆς «ἐκ τῆς τῶν Σλαβόνων εἰς τήν Ἑλλάδα φωνήν» μετεφρασμένης ἀκολουθίας δέν ξέρω. Τά Παλαιοδιαθηκικά ἀναγνώσματα τοῦ ἑσπερινοῦ δέν εἶναι αὐτά πού ἀναφέρει ὁ Οὐσπένσκυ. Ἀπόστολο ὁ Οὐσπένσκυ ἀναφέρει ἀπό τήν πρός Κολοσσαεῖς κεφ. 1, 12-18, ὁ Καντακουζηνὸς ἀπό τήν πρός Ἐφεσίους (26ης Κυριακῆς στά δικά μας). Εὐαγγέλιο ὁ Οὐσπένσκυ ἔχει τό ἴδιο πού ἔχουμε ἐμεῖς σήμερα (Λουκ. θ΄ 51-57, ι΄ 22-24, ιγ΄ 22), ὁ δέ Καντακουζηνὸς κατά Ἰωάννην κεφ. 6, 35-39 (Τετάρτης Γ΄ Ἑβδομάδος στά δικά μας).
Οἱ γνωρίζοντες τήν παράδοση τῶν «Σλαβόνων» μποροῦν νά μᾶς πληροφορήσουν περισσότερα.
Αὐτά καί ἄλλα εἶναι ἐνδιαφέροντα καί γιά τά καθ᾿ ἡμᾶς, ὑμνολογικά καί τυπικολογικά.
Πάρα πολύ ἐνδιαφέροντα καί ὑμνολογικῶς ἀλλά καί ἑορτολογικῶς τά τοῦ Οὐσπένσκυ, πού δέν μπορῶ νά παραθέσω περισσότερα.
Υ.Γ. Ἀπό τό νά ἀσχολούμεθα μέ τίς «φατσοῦλες», τῶν ὁποίων τό πρόβλημα ὅμως πρέπει ἄμεσα νά λυθεῖ, ἄς μελετήσουμε τά τοῦ ἁγίου Μανδηλίου, τῆς ἁγίας Μορφῆς τοῦ Κυρίου μας,Ὅς «μὴ ἀπανηνάμενος μορφῆς, ἐχαρίσατο ἡμῖν θεῖον Ἐκτύπωμα». Τά τῆς ἱστορίας τοῦ ἁγίου Μανδηλίου, ἄκρως ἐνδιαφέροντα, εὔκολα μπορεῖτε νά τά βρεῖτε.
Καί σκεπτόμουν νά γράψω ἐπειδή παλαιότερον εἶχα διαβάσει ἕνα πολύ καλό βιβλίο τοῦ Ρώσου Λεωνίδα Οὐσπένσκυ («ρώσου Κόντογλου» ὁ ὁποῖος ἔζησε ἀπό τό 1927 στή Γαλλία), μέ τίτλο «Ἡ θεολογία τῆς εἰκόνας στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία», μετάφραση Σπῦρος Μαρίνης, Ἑκδόσεις Ἁρμός, ὅπου ὁ συγγραφέας ἀναφέρεται ἀναλυτικά στήν ἀκολουθία τοῦ ἁγίου Μανδηλίου, στίς 16 Αὐγούστου, πληροφορώντας μας ὅτι αὐτή ἡ ἀκολουθία «ἀπέχει πολύ ἀπό τόν ἁπλό περιορισμό στήν μνήμη μιᾶς μεταφορᾶς τῆς εἰκόνας· τό οὐσιῶδες αὐτῆς τῆς ἀκολουθίας εἶναι ἡ δογματική θεμελίωση τῆς εἰκόνας καί ὁ προορισμός της», ἐξηγώντας μας ὅμως ὁ μεταφραστής ὅτι ἡ ρωσική παράδοση ἔχει εἰδική γιά τήν ἑορτή αὐτή (τοῦ ἁγίου Μανδηλίου) πλήρη ἀσματική ἀκολουθία. Καί τό σημειώνω αὐτό, ἐπειδή ὁ συγγραφέας σχολιάζει ὁρισμένα τροπάρια καθώς καί Παλαιοδιαθηκικά καί Καινοδιαθηκικά ἀναγνώσματα αὐτῆς τῆς ἀκολουθίας πού δέν τά βλέπω στήν ὑπάρχουσα στά δικά μας Μηναῖα. Μᾶς πληροφορεῖ ἐπίσης ὁ συγγραφέας ὅτι ἡ ἑορτή αὐτή μετά τό 843 συνεορτάζετο στήν Ἔδεσσα τῆς Μεσοποταμίας (τή σύγχρονη Urfa τῆς Τουρκίας κοντά στά σύνορα τῆς Συρίας) μέ τήν ἑορτή τοῦ θριάμβου τῆς Ὀρθοδοξίας (Κυριακή Α΄ Νηστειῶν πρβλ. ἀπολυτίκιον «Τὴν ἄχραντον εἰκόνα Σου»).
Μέ ἔκπληξη, ψάχνοντας, βρῆκα στήν ΑΝΕΜΗ:
http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/a/4/4/metadata-155-0000097.tkl#
Ακολουθία του Αγίου Μανδηλίου.
Ενετίησιν: Παρά Νικολάω Γλυκεί τω εξ Ιωαννίνων, 1745.
Συνθέτης ὑπογράφει:
Κωνσταντῖνος Καντακουζηνὸς ὁ καὶ τῆς Οὐγγροβλαχίας Ἡγεμών,
ὁ ὁποῖος στόν πρόλογο δηλώνει ὅτι παρουσιάζει αὐτή τήν ἀκολουθία, σύνθεση μεταφρασμένης ἀκολουθίας μετά Ἀκαθίστου καί μίας Εὐχῆς «ἐκ τῆς τῶν Σλαβόνων εἰς τήν Ἑλλάδα φωνήν» συνεζεύξας δέ «ταύτῃ τὰ ἐλλείποντα ἐξ ἑτέρων Ἀκολουθιῶν».
Αὐτή ἡ ἀκολουθία ἔχει ἐνδιαφέρον, καθόσον στόν ὄρθρο συμπλέκεται τό Κοντάκιο (Ἀκάθιστος) μέ τούς (δύο) Κανόνες, πού ὁ ἕνας εἶναι αὐτός πού ἔχουμε στό Ὡρολόγιον «Κανών εἰς τόν Ἰησοῦν Χριστόν» καί ὁ ἄλλος πού ἔχουμε στό Μηναῖο. Ἡ πλοκή ὁμοιάζει μέ τήν τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Σαββάτου τοῦ Ἀκαθίστου, ὁ δέ Ἀκάθιστος (Κοντάκιον) εἶναι ἑλληνικώτατος, ὁμοιάζει μέ τόν τῆς Θεοτόκου πού ξέρουμε στίς ἐνάρξεις καί ἄλλες λέξεις/φράσεις τῶν Οἴκων. Καταβασίες ὁρίζει τίς β΄ τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς θεοτόκου «Ἀνοίξω τό στόμα μου» καί αἴνους τά τροπάρια πού εὑρίσκονται ὡς στιχηρά προσόμοια στό τέλος τοῦ Κανόνος «εἰς τόν Ἰησοῦν Χριστόν» τοῦ Ὥρολογίου μας.http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/a/4/4/metadata-155-0000097.tkl#
Ακολουθία του Αγίου Μανδηλίου.
Ενετίησιν: Παρά Νικολάω Γλυκεί τω εξ Ιωαννίνων, 1745.
Συνθέτης ὑπογράφει:
Κωνσταντῖνος Καντακουζηνὸς ὁ καὶ τῆς Οὐγγροβλαχίας Ἡγεμών,
ὁ ὁποῖος στόν πρόλογο δηλώνει ὅτι παρουσιάζει αὐτή τήν ἀκολουθία, σύνθεση μεταφρασμένης ἀκολουθίας μετά Ἀκαθίστου καί μίας Εὐχῆς «ἐκ τῆς τῶν Σλαβόνων εἰς τήν Ἑλλάδα φωνήν» συνεζεύξας δέ «ταύτῃ τὰ ἐλλείποντα ἐξ ἑτέρων Ἀκολουθιῶν».
Μετά τήν Δοξολογία τοποθετεῖ τήν Εὐχήν πού εἶναι κατά πολύ μεγαλύτερη ἀπό αὐτήν πού ἔχουμε στό Ὡρολόγιον «Κανών εἰς τόν Ἰησοῦν Χριστόν». Κατά πόσον λέει ἀλήθεια περί τῆς «ἐκ τῆς τῶν Σλαβόνων εἰς τήν Ἑλλάδα φωνήν» μετεφρασμένης ἀκολουθίας δέν ξέρω. Τά Παλαιοδιαθηκικά ἀναγνώσματα τοῦ ἑσπερινοῦ δέν εἶναι αὐτά πού ἀναφέρει ὁ Οὐσπένσκυ. Ἀπόστολο ὁ Οὐσπένσκυ ἀναφέρει ἀπό τήν πρός Κολοσσαεῖς κεφ. 1, 12-18, ὁ Καντακουζηνὸς ἀπό τήν πρός Ἐφεσίους (26ης Κυριακῆς στά δικά μας). Εὐαγγέλιο ὁ Οὐσπένσκυ ἔχει τό ἴδιο πού ἔχουμε ἐμεῖς σήμερα (Λουκ. θ΄ 51-57, ι΄ 22-24, ιγ΄ 22), ὁ δέ Καντακουζηνὸς κατά Ἰωάννην κεφ. 6, 35-39 (Τετάρτης Γ΄ Ἑβδομάδος στά δικά μας).
Οἱ γνωρίζοντες τήν παράδοση τῶν «Σλαβόνων» μποροῦν νά μᾶς πληροφορήσουν περισσότερα.
Αὐτά καί ἄλλα εἶναι ἐνδιαφέροντα καί γιά τά καθ᾿ ἡμᾶς, ὑμνολογικά καί τυπικολογικά.
Πάρα πολύ ἐνδιαφέροντα καί ὑμνολογικῶς ἀλλά καί ἑορτολογικῶς τά τοῦ Οὐσπένσκυ, πού δέν μπορῶ νά παραθέσω περισσότερα.
Υ.Γ. Ἀπό τό νά ἀσχολούμεθα μέ τίς «φατσοῦλες», τῶν ὁποίων τό πρόβλημα ὅμως πρέπει ἄμεσα νά λυθεῖ, ἄς μελετήσουμε τά τοῦ ἁγίου Μανδηλίου, τῆς ἁγίας Μορφῆς τοῦ Κυρίου μας,Ὅς «μὴ ἀπανηνάμενος μορφῆς, ἐχαρίσατο ἡμῖν θεῖον Ἐκτύπωμα». Τά τῆς ἱστορίας τοῦ ἁγίου Μανδηλίου, ἄκρως ἐνδιαφέροντα, εὔκολα μπορεῖτε νά τά βρεῖτε.