«Άγιος ο Θεός-Δύναμις» Φεραχνάκ-Ήχος Βαρύς φθορικός

Katerina Chatzopoulou

Νέο μέλος
«Άγιος ο Θεός-Δύναμις» Φεραχνάκ-Ήχος Βαρύς φθορικός
Του αειμνήστου Άρχοντος Πρωτοψάλτου του Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως Θρασυβούλου Στανίτσα

Τι ήχος είναι το Φεραχνάκ:
Προς καλυτέραν αντίληψιν του παρόντος από τους αναγνώστες οι οποίοι είναι βέβαια σοβαροί γνώστες της Βυζαντινής Μουσικής, γράφω ολίγα περί του ήχου εις τον οποίον εμελοποιήθη και ψάλλεται το «Άγιος ο Θεός» του αειμνήστου Άρχοντος Πρωτοψάλτου Θρασυβούλου Στανίτσα. Ο Δάσκαλος Άρχων Στανίτσας το ονόμαζε «Φεραχνάκ». Φεραχνάκ στην ελληνική γλώσσα σημαίνει «Πανηγυρικός». Στη μουσική σημαίνει «Βαρύς φθορικός». Με τον αείμνηστον Άρχοντα Πρωτοψάλτην, εις τον οποίον διατελέσαμεν ως δομέστικος, συμψάλαμεν πολλάκις το ανωτέρω «Άγιος ο Θεός» εις ήχον βαρύν φθορικόν (Φεραχνάκ).
Το Φεραχνάκ παράγεται εκ του βαρέως διατονικού ήχου (ΖΩ). Αρχίζει το ψαλλόμενο μάθημα από τον ΔΙ (Νεβά). Κατά την ανάβαση θέτομε την φθορά του πλαγίου τετάρτου του ΝΗ στον ΔΙ. Κατερχόμεθα δε από τον ΔΙ διατονικά και καταλήγομε στον ΖΩ. Αν θελήσωμεν να ανατρέξωμεν εις το όνομα Φεραχνάκ που του έδωσε ο μελοποιός Θρασύβουλος Στανίτσας, τότε θα διαπιστώσωμε ότι δεν υπάγεται στους κυρίους ήχους, όπως είναι ο τέταρτος ή ο πλάγιος του τετάρτου, αλλά ούτε και στους ημιτονικούς, οι οποίοι παράγονται από τους κυρίους. Υπάγεται στους παραγόμενους καταχρηστικούς ήχους.

Τι ήχος δεν είναι:
Είναι γνωστό ότι ο κάθε ήχος προσδιορίζεται από τη βάση, το γένος, τους δεσπόζοντες φθόγγους, τις καταλήξεις και ιδιαίτερα την τελική κατάληξη. Το Φεραχνάκ δεν είναι τέταρτος ήχος. Διότι ο τέταρτος ήχος μεταχειρίζεται την διατονική κλίμακα κατά το Διαπασών Σύστημα, έχει όμως δεσπόζοντες φθόγγους και στα τρία είδη, ειρμολογικό, στιχηραρικό, παπαδικό -τους ΔΙ, ΠΑ, ΒΟΥ. Οι δε καταλήξεις του τετάρτου ήχου, ατελείς και τελικές επί το πλείστον είναι ο ΔΙ και ο ΒΟΥ. Δεν είναι πλάγιος του τετάρτου, διότι ο πλάγιος του τετάρτου έχει βάση τον ΝΗ. Δεσπόζοντες φθόγγοι στιχηραρικώς και ειρμολογικώς είναι ο ΝΗ, ΒΟΥ, ΔΙ. Καταλήγει ατελώς μεν εις τον ΔΙ και ΒΟΥ, εντελώς δε και τελικώς εις τον ΝΗ και εις τον ΒΟΥ πολλάκις.
Πλην των ανωτέρω ο τέταρτος ήχος (άγια) διαφέρει από τον πλάγιο του τετάρτου, ως προς τα διαστήματα όταν τίθεται η φθορά του του ΝΗ επί του ΔΙ και ως προς τις έλξεις που δέχονται οι μουσικοί φθόγγοι των δύο ήχων. Συνεπώς το Φεραχνάκ δεν είναι ούτε τέταρτος, ούτε πλάγιος του τετάρτου.
Το «Άγιος ο Θεός» του αειμνήστου Άρχοντος Πρωτοψάλτου Στανίτσα ψάλλεται σε ήχο βαρύ φθορικό. Ο ήχος αυτός αρχίζει από τον ΔΙ με τη φθορά του πλαγίου του τετάρτου επί του ΔΙ. Η τελική του κατάληξη είναι ο κάτω διατονικός ΖΩ.



ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ν. ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πρωτοψάλτης-Δικηγόρος
16ης Ταξιαρχίας 52
Καβάλα 65403
Τηλ. 2510-838-533
 

ΓΙΑΝΝΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

Παλαιό Μέλος
Το «Άγιος ο Θεός» του αειμνήστου Άρχοντος Πρωτοψάλτου Στανίτσα ψάλλεται σε ήχο βαρύ φθορικό. Ο ήχος αυτός αρχίζει από τον ΔΙ με τη φθορά του πλαγίου του τετάρτου επί του ΔΙ. Η τελική του κατάληξη είναι ο κάτω διατονικός ΖΩ.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ν. ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πρωτοψάλτης-Δικηγόρος
16ης Ταξιαρχίας 52
Καβάλα 65403
Τηλ. 2510-838-533

Ο Νικολάκης ο Γιάννου κυρία Κατερίνα έρχεται να συμπληρώσει τα λεπτομερώς από τον φίλο κ. Δημήτρη αναφερθέντα και να επιβεβαιώσει τα γραφόμενα επισυνάπτοντας το σχετικό κείμενο του Παναγιώτη Κηλτζανίδη!
Χαίρομαι για την συμμετοχή του κ. Δημήτρη στο φόρουμ.
Εμνήσθην ημερών ... ε! όχι και τόσο αρχαίων!:D
 

Attachments

  • FERACHNAK.jpg
    127.7 KB · Views: 316
Κατά τη γνώμη μου, για το εν λόγο τρισάγιο, δεν είναι ορθή η ονομασία που δίνεται ''βαρύς φθορικός'' αλλά :
Εφόσον ξεκινά σαν κύριος ήχος από Δι ( βάση Τέταρτου - Άγια ) και καταλήγει σε Ζω θα πρέπει να ονομάζεται Άγια παραπλαγιάζων.
 
Last edited:

ΔΑΜΩ

μέλος τροπικόν και μονοφωνικόν
Κατά τη γνώμη μου, για το εν λόγο τρισάγιο, δεν είναι ορθή η ονομασία που δίνεται ''βαρύς φθορικός'' αλλά :
Εφόσον ξεκινά σαν κύριος ήχος από Δι ( βάση Τέταρτου - Άγια ) και καταλήγει σε Ζω θα πρέπει να ονομάζεται Άγια παραπλαγιάζων.

Ίσως και "Άγια παραξαπλωμένος" :D
Με το αυτό σκεπτικό, η δοξολογία του Ιακώβου σε Βαρύ, ξεκινάει από Γα#, πώς θα πρέπει να την ονομάσουμε; (Δεν μπορώ καν να φανταστώ το όνομα)

Μα γιατί σώνει και καλά σε κάθε Μακάμ της εξωτερικής μουσικής, να προσπαθούμε να δώσουμε ένα όνομα Ήχου Βυζαντινής μουσικής;

Υπάρχουν πάνω από 100 μακάμια, και οι Ήχοι της Βυζ. μουσικής είναι μόνο 8, είναι δυνατόν να γίνει άμεση αντιστοίχιση;

Όπως πολύ σωστά γράφει ο κ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ν. ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ, δεν είναι Ήχος Άγια.
Πολύ απλά, το μακάμ φεραχνάκ είναι Ήχος Βαρύς.
Το πολύ πολύ να πούμε, λόγω του ότι ξεκινάει ως επί το πλείστον από τον Δι (5 φωνές πάνω απ' τη βάση του), Ήχος Βαρύς πεντάφωνος.

Η πλέον σωστή έκφραση (κατά τη γνώμη δασκάλων μου, την οποία και ασπάζομαι) είναι ότι το Μακάμ Φεραχνάκ ανήκει στην οικογένεια του Βαρέος Ήχου και δη του πενταφώνου.
 

Diogenes

Νέο μέλος
Από πού ξεκίνησε η ονομασία ότι δήθεν το μακάμ φεραχνάκ είναι τέταρτος ήχος;
Υπάρχει κάπου στο Ψαλτολόγιον η παρτιτούρα του Στανίτσα ή -αν δεν υπάρχει- μπορεί κανείς να την ανεβάσει, για να δούμε τί όνομα έδωσε στο φεραχνάκ ο ίδιος ο συνθέτης του Τρισαγίου μακαριρστός Στανίτσας;;;
Ο Στανίτσας τί όνομα έδωσε; Ήχος δ΄ ή βαρύς;
 

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΚΟΥΓΙΑΣ

Παλαιό Μέλος
Υπάρχουν πολλές σχ. αναρτήσεις στο "Ψ", περί του θέματος αυτού.
Ο π. Γεράσιμος, όμως, εδώ, πληκτρογράφησε το μ. κείμενο ως "Δ' ήχο, φθορικό".
 

Diogenes

Νέο μέλος
Με ενδιαφέρει τί έγραψε ο ίδιος ο συνθέτης μακ. Στανίτσας.
 

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΚΟΥΓΙΑΣ

Παλαιό Μέλος
Με ενδιαφέρει τί έγραψε ο ίδιος ο συνθέτης μακ. Στανίτσας.
Στον προηγούμενο σύνδεσμο, που σας έδωσα, ο π. Γεράσιμος, μεταξύ των άλλων, αναφέρει:"..Εγώ το έγραψα με βάση μια Λειτουργία του Στανίτσα από χειρόγραφα".
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Με ενδιαφέρει τί έγραψε ο ίδιος ο συνθέτης μακ. Στανίτσας.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
[Σημείωμα συντονιστή] Το θέμα δεν ανήκει στα μουσικά κείμενα του τρισαγίου και μεταφέρθηκε στην «Ανάλυση μελών».
Σχετικό:
 

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΚΟΥΓΙΑΣ

Παλαιό Μέλος
Στον προηγούμενο σύνδεσμο, που σας έδωσα, ο π. Γεράσιμος, μεταξύ των άλλων, αναφέρει:"..Εγώ το έγραψα με βάση μια Λειτουργία του Στανίτσα από χειρόγραφα".
Εδώ, η χειρόγραφη "Θ. λειτουργία" του αειμνήστου Άρχ.
 

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΚΟΥΓΙΑΣ

Παλαιό Μέλος
Ο μακαριστός Άρχ. Χ. Ταλιαδώρος, στο βιβλίο "της Θ. Λειτουργίας του", το ονομάζει "Δύναμις υπό ΘΡ. ΣΤΑΝΙΤΣΑ, ήχος βαρύς με μικτή διατονική κλίμακα εκ του ΔΙ", εδώ, κι όχι ήχος τέταρτος (δ'), παραθέτοντας και την δική του εναλλακτική εκδοχή - κυρίως στις καταλήξεις.
 
Top