Στή συνέχεια τῶν προηγουμένων θά ἐκθέσω τό διάγραμμα τοῦ ᾀσματικοῦ ὄρθρου. Αὐτό θά εἶναι σχετικό καί ἐνδεικτικό, γιατί, ὅπως εἶναι εὐνόητο, αὐτό δέν ἦταν τό ἴδιο ὅλες τίς ἡμέρες τοῦ ἔτους, ὅπως καί σήμερα ἔχουμε διαφορές στίς καθημερινές ἀπό τίς Κυριακές ἤ τίς ἑορτές. Ἐπίσης ἔχουμε ἐξέλιξη διά μέσου τῶν αἰώνων, πού συνίσταται, ὅπως καί σήμερα, σέ περικοπές ἀντιφώνων. Σημειωτέον ὅτι καί οἱ πηγές δέν εἶναι ἐπαρκεῖς, οὔτε δίδουν τά ἴδια στοιχεῖα.
Κάτι ἄλλο ἐπίσης προλογικό (ὅπως εἶχε σχολιασθεῖ καί στό γενικό θέμα τῶν ᾀσματικῶν ἀκολουθιῶν) εἶναι ὅτι ἡ ἐπαναφορά σέ αὐτή τή μορφή τῶν ἀκολουθιῶν εἶναι πλέον ἀδύνατος. Τά νέα στοιχεῖα πού εἰσήχθησαν στή λατρεία καί πού ἐνσωμάτωσε ἡ μοναχική τάξη, δηλαδή ὁ ὑμνογραφικός πλοῦτος καί κυρίως οἱ κανόνες (πού ἀντικατέστησαν τό ψαλμικό κυρίως στοιχεῖο, τό μόνο κύριο στόν ᾀσματικό τύπο), ἦταν καί εἶναι ἀναγκαῖα, διότι δι᾿ αὐτῶν δόθηκε στόν λαό καί στή λατρεία σέ μορφή ποιήσεως τό ἁγιογραφικό καί ἰδιαίτερα τό δογματικό στοιχεῖο, πού λείπει παντελῶς ἀπό τήν ἁπλή ψαλμωδία τῶν ψαλμῶν. Τό μόνο πού μπορεῖ νά γίνει, εἶναι αὐτό πού γίνεται, δηλαδή ἡ περικοπή ὑμνολογικοῦ ὑλικοῦ τῆς ἀκολουθίας ἤ ἡ παντελής σχεδόν περικοπή τοῦ ἐναπομείναντος ψαλμικοῦ στοιχείου, ἤτοι στιχολογίας καθισμάτων, ὑπακοῆς, ἀναβαθμῶν, βιβλικῶν ᾠδῶν, αἴνων κ.ἄ..
Τά ἀντίφωνα ἔφθαναν μέχρι καί 15. Αὐτό τό βλέπουμε στά 15 ἀντίφωνα τοῦ ὄρθρου τῆς Μ. Παρασκευῆς, ἤτοι τῆς ἀκολουθίας τῶν Παθῶν. Τά τροπάρια ἐκτόπισαν τά ψαλμικά ἀντίφωνα. Ὅτι ὅμως καί μέ τήν ἀνάπτυξη τῶν τροπαρίων, αὐτά ἐλέγοντο ὑπό ψαλμικόν στίχον φαίνεται στό Τυπικό τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως τῶν Ἱεροσολύμων, ὅπου αὐτά εἶναι ὑπό στίχον, κατά δέ τό Τριῴδιον ἅπαντα δευτεροῦνται (ἐκτός τῶν θεοτοκίων), πού σημαίνει ὅτι ἔχουμε στιχολογία (ὅπως τά τροπάρια τῶν ἀναβαθμῶν πού δευτεροῦνται). Ὁ π. Κων. Παπαγιάννης στό ΑΝΤΙΦΩΝΑΡΙΟΝ ἔχει ἀποκαταστήσει αὐτή τήν τάξη τῆς προτάξεως στίχων καί κατά τήν ἀρχαία τάξη τῆς δευτερώσεως τῶν τροπαρίων καί κατά τήν ἐνοριακή τῆς ἅπαξ ψαλμωδήσεως. Ἄλλωστε καί τά δύο πρῶτα τροπάρια (Ἄρχοντες λαῶν συνήχθησαν κατὰ τοῦ Κυρίου... καί Λόγον παράνομον κατέθεντο κατ᾿ ἐμοῦ...) ἔχουν ψαλμική προέλευση ἐκ τοῦ 2ου καί 40ου ψαλμῶν ἀντίστοιχα.
Ἀπό αὐτά τά 15 ἀντίφωνα, ἔχουμε σταθερά καί κινητά, ὅπως ἔχουμε τούς σταθερούς ψαλμούς στήν μοναστική (σημερινή) ἀκολουθία καί τά ἀνακυκλούμενα ἀνάλογα μέ τήν ἡμέρα καθίσματα τοῦ ψαλτηρίου. Αὐτά τά 15 περιορίζονται σέ 7 ἤ καί 4 γιά τούς λόγους πού ἐξέθεσα παραπάνω.
Τό πρῶτο σταθερό ἀντίφωνο ἀποτελοῦνταν ἀπό τρεῖς ψαλμούς, τόν 3ο, τόν 62ο καί τόν 133ο. Οἱ δύο πρῶτοι εἶναι τοῦ σημερινοῦ ἑξαψάλμου (Κύριε, τί ἐπληθύνθησαν οἱ θλίβοντές με... καί Ὁ Θεός ὁ Θεός μου, πρὸς σὲ ὀρθρίζω...) καί ὁ τρίτος τοῦ καθ᾿ ἡμέραν μεσονυκτικοῦ (Ἰδοὺ δὴ εὐλογεῖτε τὸν Κύριον...).
Τρία ἐπιπλέον σταθερά ἀντίφωνα τίς Κυριακές ἦταν ὁ ἄμωμος (σέ τρεῖς στάσεις, ὅπως σήμερα). Γενικά περισσότερα ἤ ὀλιγώτερα ἀντίφωνα μποροῦσαν νά εἶναι κατά τήν σταδιακή ἐξέλιξη καί μίξη τοῦ ᾀσματικοῦ καί μοναχικοῦ τυπικοῦ, οἱ ψαλμοί τοῦ ἑξαψάλμου, οἱ ψαλμοί πού διαφαίνονται στό Θεὸς Κύριος..., ἡ στιχολογία τῆς ὑπακοῆς, ἀνακυκλούμενα καθίσματα ψαλτηρίου (κάθε στάση ἕνα ἀντίφωνο) ὅπως τῶν στιχολογιῶν, οἱ στάσεις τοῦ ἀμώμου πού ἀναφέραμε (κάθε στάση ἕνα ἀντίφωνο), ψαλμοί ἀναβαθμῶν, ψαλμοί πολυελέου καί οἱ ἑπτά βιβλικές ᾠδές (κατά τά Σάββατα). Σέ αὐτά τά ἀντίφωνα (ὅσα τόν ἀριθμόν) περικλείεται τό πρῶτο μέρος τοῦ ᾀσματικοῦ ὄρθρου καί ἀντιστοιχοῦν οἱ ἑπτά (ἀπό τίς δώδεκα) περισωθεῖσες εὐχές ἀντιφώνων, πού διαβάζουμε κατά τήν ἀνάγνωση τοῦ ἑξαψάλμου σήμερα, ὅπως προανέφερα.
Ἕπεται συνέχεια ἄλλη φορά.