Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής

καλαβρισμός, ή κολαβρισμός· είδος άγριου πολεμικού χορού

της Θράκης και της Καριάς στη Μ. Ασία· Πολυδ. (IV, 100): "κολαβρισμός· Θράκιον όρχημα και Καρικόν". Στον Αθήναιο (ΙΔ', 629D, 27) ο καλαβρισμός αναφέρεται μαζί με τους χορούς που ήταν "λιγότερο ζωηροί, πιο ποικιλμένοι και πιο απλοί".
Η μελωδία πάνω στην οποία χορευόταν ο καλαβρισμός ονομαζόταν κόλαβρος· Αθήν. IE', 697C: "Κτησιφών ο Αθηναίος ποιητής των καλουμένων κολάβρων".
Επειδή η λέξη κόλαβρος σήμαινε, κατά τη Σούδα , "χοιρίδιο", ο χορός θα μπορούσε να ονομαστεί "χορός του χοίρου". Το ρήμα κολαβρίζω σήμαινε χορεύω τον κολαβρισμό· ο Ησύχιος λέει: "πηδώ".

http://www.musipedia.gr/

[''Στον Αθήναιο (ΙΔ', 629D, 27) ο καλαβρισμός αναφέρεται μαζί με τους χορούς που ήταν "λιγότερο ζωηροί, πιο ποικιλμένοι και πιο απλοί".']

τὰ δὲ στασιμώτερα καὶ πυκνότερα καὶ τὴν ὄρχησιν ἁπλουστέραν ἔχοντα καλεῖται δάκτυλοι, ἰαμβική, Μολοσσικὴ ἐμμέλεια, κόρδαξ, σίκιννις, Περσική, Φρύγιος νιβατισμός, Θρᾴκιος κολαβρισμός, τελεσιάς· Μακεδονικὴ δ΄ ἐστὶν αὕτη ὄρχησις, ᾗ χρησάμενοι οἱ περὶ Πτολεμαῖον Ἀλέξανδρον τὸν Φιλίππου ἀδελφὸν ἀνεῖλον, ὡς ἱστορεῖ Μαρσύας ἐν τρίτῳ Μακεδονικῶν.

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήναιο, ΙΔ', 629D, 27

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

[''Πολυδ. (IV, 100): "κολαβρισμός· Θράκιον όρχημα και Καρικόν"'']

Pollux, Onomasticon

Πολυδ.,IV, 100

http://www.archive.org/stream/onomasticon01polluoft#page/n317/mode/1up

''[Αθήν. IE', 697C: "Κτησιφών ο Αθηναίος ποιητής των καλουμένων κολάβρων".'']

Καὶ ὅ γε Σκήψιος Δημήτριος ἐν τῷ δεκάτῳ τοῦ Τρωικοῦ Διακόσμου φησὶν οὕτως·

ATHÉNÉE DE NAUCRATIS
Le Livre XV des Deipnosophistes

Αθήν. IE', 697C

« Κτησιφῶν ὁ Ἀθηναῖος ποιητὴς τῶν καλουμένων κολάβρων, ὃν καὶ ὁ πρῶτος μετὰ Φιλέταιρον ἄρξας Περγάμου [697d] Ἄτταλος δικαστὴν καθεστάκει βασιλικῶν τῶν περὶ τὴν Αἰολίδα. »

http://remacle.org/bloodwolf/erudits/athenee/livre15gr.htm

[''Το ρήμα κολαβρίζω σήμαινε χορεύω τον κολαβρισμό· ο Ησύχιος λέει: "πηδώ".'']

Γλῶσσαι
Ελληνικό λεξικό

Ἡσύχιος Ἀλεξανδρεὺς

<κόλαβρον>· τὸ χοιρίδιον

http://el.wikisource.org/wiki/Γλώσσαι

καλαθίσκος, και χειροκαλαθίσκος· είδος χορού

ή φιγούρας χορού. Ο Πολυδεύκης (IV, 105) περιλαμβάνει τον χειροκαλαθίσκο στα σχήματα της τραγικής όρχησης
("και σχήματα μην τραγικής ορχήσεως σίμη, χειροκαλαθίσκος"). Και στον Αθήναιο ο καλαθίσκος ή καλαθισμός αναφέρεται ανάμεσα στα χορευτικά σχήματα (ΙΔ', 629F, 27).
Μια και η λέξη καλαθίσκος σημαίνει μικρό καλάθι, ο χορός μπορεί να ονομαστεί χορός του καλαθιού.

http://www.musipedia.gr/

Ο Πολυδεύκης (IV, 105) περιλαμβάνει τον χειροκαλαθίσκο στα σχήματα της τραγικής όρχησης
("και σχήματα μην τραγικής ορχήσεως σίμη, χειροκαλαθίσκος").

Pollux, Onomasticon

Πολυδεύκης, IV, 105

http://www.archive.org/stream/onomasticon01polluoft#page/n319/mode/1up

[''Και στον Αθήναιο ο καλαθίσκος ή καλαθισμός αναφέρεται ανάμεσα στα χορευτικά σχήματα (ΙΔ', 629F, 27).'']

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήναιο ΙΔ', 629F, 27

σχήματα δέ ἐστιν ὀρχήσεως ξιφισμός, καλαθίσκος, καλλαβίδες, σκώψ, σκώπευμα. ἦν δὲ ὁ σκὼψ τῶν ἀποσκοπούντων τι σχῆμα ἄκραν τὴν χεῖρα ὑπὲρ τοῦ μετώπου κεκυρτωκότων. μνημονεύει Αἰσχύλος ἐν Θεωροῖς· καὶ μὴν παλαιῶν τῶνδέ σοι σκωπευμάτων. καλλαβίδων δ΄ Εὔπολις ἐν Κόλαξιν· καλλαβίδας δὲ βαίνει, σησαμίδας δὲ χέζει. θερμαυστρίς, ἑκατερίδες, σκοπός, χεὶρ καταπρηνής, χεὶρ σιμή, διποδισμός, ξύλου παράληψις, ἐπαγκωνισμός, καλαθίσκος, στρόβιλος.

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

καλαμαύλης, ένας αυλητής που έπαιζε καλαμένιο αυλό . Ο ποιητής Ηδύλος σ' ένα επίγραμμα του λέει: "αλλά Θέωνα τον καλαμαυλητήν είπατε "χαίρε Θέων", ώσπερ ουν τους τω καλάμω αυλούντας καλαμαύλας λέγουσι νυν" (αλλά χαιρετήστε τον Θέωνα τον καλαμαυλητή "χαίρε Θέων"· ακριβώς όπως ονομάζουν σήμερα εκείνους που παίζουν καλαμένιο αυλό καλαμαύλες).

Βλ. επίσης λ. ραπαύλης .

συν. καλαμαυλητής

http://www.musipedia.gr/

[''Ο ποιητής Ηδύλος σ' ένα επίγραμμα του λέει: "αλλά Θέωνα τον καλαμαυλητήν είπατε "χαίρε Θέων", ώσπερ ουν τους τω καλάμω αυλούντας καλαμαύλας λέγουσι νυν" (αλλά χαιρετήστε τον Θέωνα τον καλαμαυλητή "χαίρε Θέων"· ακριβώς όπως ονομάζουν σήμερα εκείνους που παίζουν καλαμένιο αυλό καλαμαύλες).'']

Epigrammata Graeca By Denys Lionel Page

αλλά Θέωνα τον καλαμαυλητήν είπατε "χαίρε Θέων"

http://books.google.com/books?id=rN...&resnum=1&ved=0CBIQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false

κάλαμος, σε μια γενική σημασία το καλάμι (το φυτό)· πολλά αντικείμενα κατασκευασμένα από καλάμι ονομάζονταν "κάλαμοι". Έτσι, κάλαμος ήταν το όνομα του αυλού που κατασκευαζόταν από καλάμι· ιδιαίτερα, ο ποιμενικός αυλός .

καλαμόφθογγος· φθόγγος ή ήχος βγαλμένος από καλαμένιο αυλό· Αριστοφ. (Βάτραχοι 230): "Πάν, ο καλαμόφθογγα παίζων" (Ο Πάνας, που παίζει μελωδίες με καλαμένιο αυλό). Το ρήμα καλαμίζω σήμαινε παίζω κάλαμο (αυλό από καλάμι).
Το καλύτερο καλάμι έβγαινε, από τη λίμνη Κωπαΐδα της Βοιωτίας και από αυτό προερχόταν το καλύτερο υλικό για τους Θηβαίους αυλητές. Schol. vet. in Pind. Carm. (έκδ. Α. Β. Drachmann 1910, ΙΙ, 268): "τους δόνακας, οι παρά τω Ορχομενώ φύονται, εξ ών αι αυλητικαί γλωσσίδες γίνονται" (οι δόνακες [λεπτά καλάμια· βλ. λ. δόναξ], που φυτρώνουν κοντά στον Ορχομενό και από τους οποίους κατασκευάζονται οι αυλητικές γλωσσίδες ).

Σημείωση: Καθώς είναι γνωστό, η αρχαία πόλη Ορχομενός βρισκόταν δυτικά της λίμνης Κωπαΐδας.

Το "αυλητικό καλάμι" ονομαζόταν, κατά τον Θεόφραστο (Περί φυτών ιστορ. IV, 11, 3), ζευγίτης, όταν έμενε στη λίμνη μέχρι τον επόμενο χρόνο και ωρίμαζε ("μείναντα δε τον επιόντα ενιαυτόν αδρύνεσθαι· και γίνεσθαι τον μεν αδρυθέντα ζευγίτην"). Το καλάμι ονομαζόταν βομβυκίας , όταν δεν έμενε στο νερό· από αυτό το καλάμι κατασκευαζόταν ο σωλήνας του αυλού.

http://www.musipedia.gr/

[''Αριστοφ. (Βάτραχοι 230): "Πάν, ο καλαμόφθογγα παίζων" (Ο Πάνας, που παίζει μελωδίες με καλαμένιο αυλό).'']

Aristophanes, Frogs

Aristoph. Frogs 230

Αριστοφ., Βάτραχοι 230

Βάτραχοι
225βρεκεκεκὲξ κοὰξ κοάξ.
Διόνυσος
ἀλλ᾽ ἐξόλοισθ᾽ αὐτῷ κοάξ:
οὐδὲν γάρ ἐστ᾽ ἀλλ᾽ ἢ κοάξ.
Βάτραχοι
εἰκότως γ᾽ ὦ πολλὰ πράττων.
ἐμὲ γὰρ ἔστερξαν εὔλυροί τε Μοῦσαι
230καὶ κεροβάτας Πὰν ὁ καλαμόφθογγα παίζων:
προσεπιτέρπεται δ᾽ ὁ φορμικτὰς Ἀπόλλων,
ἕνεκα δόνακος, ὃν ὑπολύριον
ἔνυδρον ἐν λίμναις τρέφω.
235

Aristophanes. Aristophanes Comoediae, ed. F.W. Hall and W.M. Geldart, vol. 2. F.W. Hall and W.M. Geldart. Oxford. Clarendon Press, Oxford. 1907.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Aristoph.+Frogs+230&fromdoc=Perseus:text:1999.01.0031

Pindar, Pythian

Pythian 12
ΜΙΔΑι ΑΚΡΑΓΑΝΤΙΝΩι ΑΥΛΗΤΗι

Pind. P. 12

λεπτοῦ διανισσόμενον χαλκοῦ θαμὰ καὶ δονάκων,
τοὶ παρὰ καλλιχόρῳ ναίοισι πόλει Χαρίτων.
Καφισίδος ἐν τεμένει, πιστοὶ χορευτᾶν μάρτυρες.
[50] εἰ δέ τις ὄλβος ἐν ἀνθρώποισιν, ἄνευ καμάτου
οὐ φαίνεται: ἐκ δὲ τελευτάσει νιν ἤτοι σάμερον
30δαίμων—τὸ δὲ μόρσιμον οὐ παρφυκτόν,—ἀλλ᾽ ἔσται χρόνος
οὗτος, ὃ καί τιν᾽ ἀελπτίᾳ βαλὼν
ἔμπαλιν γνώμας τὸ μὲν δώσει, τὸ δ᾽ οὔπω.

Pindar. The Odes of Pindar including the Principal Fragments with an Introduction and an English Translation by Sir John Sandys, Litt.D., FBA.
Cambridge, MA., Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1937.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Pind.+P.+12&fromdoc=Perseus:text:1999.01.0161

~~~~~~~~~~

BRUNO GENTILI «Mεταφράζοντας ποίηση»
(μτφρ. Κατερίνα Τικτοπούλου)

Ένα παράδειγμα, από τον Πυθιόνικο 12 του Πινδάρου...

''Στην τέταρτη στροφή (στ. 25-32) ο ποιητής εισάγει μια τεχνική παρατήρηση σχετικά με τον ήχο της μελωδίας που επινόησε η θεά Aθηνά (ὁ πολυκέφαλος νόμος), ο οποίος περνά μέσω του λεπτού μπρούντζου και των γλωσσίδων (λεπτοῦ διανισόμενον χαλκοῦ θ' ἅμα καὶ δονάκων), δηλαδή, μέσω του στόμιου του αυλού. Πρέπει να αναρωτηθούμε: (α) τι σημασία έχει για την οικονομία του ύμνου αυτή η μεγάλη ακρίβεια, και (β) γιατί επιλέγεται ο όρος δόναξ στη θέση της λέξης κάλαμος, την οποία χρησιμοποιεί ο Πίνδαρος για να δηλώσει το καλάμι του αυλού ή, μάλλον, τον ίδιο τον αυλό. Mπορούμε να υποστηρίξουμε, απαντώντας, ότι η αναφορά στον κάλαμον συνδέεται με τη μνεία του τόπου όπου αυτός φύεται (του Oρχομενού, "της πόλης των Xαρίτων"). O ποιητής θέλησε να υμνήσει τις περίφημες καλαμιές του Kηφισού, απηχώντας τη βοιωτική παράδοση την οποία μαρτυρεί η Kόριννα (Πλουτ. Περί μουσικής 14 = απ. 668 Page) και σύμφωνα με την οποία η Aθηνά εφηύρε τον αυλό, και από αυτήν ο Aπόλλωνας έμαθε να παίζει το όργανο. ''

http://webcache.googleusercontent.c...es/page_000.html+γλωσσίδες&cd=8&hl=en&ct=clnk

[''Το "αυλητικό καλάμι" ονομαζόταν, κατά τον Θεόφραστο (Περί φυτών ιστορ. IV, 11, 3), ζευγίτης, όταν έμενε στη λίμνη μέχρι τον επόμενο χρόνο και ωρίμαζε ("μείναντα δε τον επιόντα ενιαυτόν αδρύνεσθαι· και γίνεσθαι τον μεν αδρυθέντα ζευγίτην"). Το καλάμι ονομαζόταν βομβυκίας , όταν δεν έμενε στο νερό· από αυτό το καλάμι κατασκευαζόταν ο σωλήνας του αυλού.'']

Theophrasti Eresii quae supersunt opera et excerpta librorum ...

Θεόφραστο, Περί φυτών ιστορ. IV, 11, 3

http://books.google.com/books?pg=PA...J&ots=c5TKEqVPLS#v=onepage&q=ζευγίτην&f=false

καλλαβίς, συνήθως στον πληθυντικό καλ[λ]αβίδες· χορός της "μέσης"· ένας έντονος και άσεμνος χορός, κατά τον οποίο περιστρεφόταν η μέση. Τον χόρευαν οι Λακεδαιμόνιοι. Ο Ησύχιος γράφει: "καλαβίς· το περισπάν τα ισχία· ή γένος ορχήσεως ασχημόνως των ισχίων κυρτουμένων" (καλαβίς· η περιστροφή των ισχίων· ή ένα είδος χορού [στον οποίο] τα ισχία λυγίζονταν [κάμπτονταν] κατά τρόπο άσεμνο). Ο Εύπολις στην κωμωδία του Κόλακες μνημονεύει τις καλλαβίδες με τους παρακάτω στίχους (Αθήν. ΙΔ', 630Α, 27):
"καλλαβίδας δε βαίνει σησαμίδας δε χέζει"
(περπατάει χορεύοντας καλλαβίδες και χέζει σουσαμόπιτες [σουσαμόπιτα, γλύκισμα των αρχαίων Αθηναίων, όπως το παστέλι]).
Ο Αθήναιος αναφέρει τις καλλαβίδες ανάμεσα στα χορευτικά σχήματα (ΙΔ', 629F).

συν. καλαβίς, καλλαβίδες

http://www.musipedia.gr/

[''Ο Ησύχιος γράφει: "καλαβίς· το περισπάν τα ισχία· ή γένος ορχήσεως ασχημόνως των ισχίων κυρτουμένων" (καλαβίς· η περιστροφή των ισχίων·'']

Γλῶσσαι
Ελληνικό λεξικό
Ἡσύχιος Ἀλεξανδρεὺς

<καλαβίς>· τὸ περισπᾶν τὰ ἰσχία (Eupol. fr. 163)

[''Ο Εύπολις στην κωμωδία του Κόλακες μνημονεύει τις καλλαβίδες με τους παρακάτω στίχους (Αθήν. ΙΔ', 630Α, 27):
"καλλαβίδας δε βαίνει σησαμίδας δε χέζει"
(περπατάει χορεύοντας καλλαβίδες και χέζει σουσαμόπιτες [σουσαμόπιτα, γλύκισμα των αρχαίων Αθηναίων, όπως το παστέλι]).'']

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήν. ΙΔ', 630Α, 27

καλλαβίδων δ΄ Εὔπολις ἐν Κόλαξιν· καλλαβίδας δὲ βαίνει, σησαμίδας δὲ χέζει

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

~~~~~~~~~

[''Ο Αθήναιος αναφέρει τις καλλαβίδες ανάμεσα στα χορευτικά σχήματα (ΙΔ', 629F).'']

ΙΔ', 629F
σχήματα δέ ἐστιν ὀρχήσεως ξιφισμός, καλαθίσκος, καλλαβίδες, σκώψ, σκώπευμα.

καλλίνικος, και καλλίνικον (ουδ.)· (α) ένα είδος αύλησης· ο λεξικογράφος Τρύφων στο δεύτερο βιβλίο των Ονομασιών περιλαμβάνει τον καλλίνικο ανάμεσα στις αυλήσεις (Αθήν. ΙΔ', 618C, 9· βλ. λ. αύλησις ).

(β) είδος χορού

· ο Πολυδεύκης στο κεφάλαιο Περί ειδών ορχήσεως (IV, 100) περιλαμβάνει στους χορούς και τον καλλίνικο ("και καλλίνικος, εφ' Ήρακλεί"). Ο Ησύχιος επίσης γράφει: "Καλλίνικος· κύριο όνομα και είδος χορού".

(γ) ως επίθετο σήμαινε "δοξάζοντας, εγκωμιάζοντας μια νίκη": καλλίνικος ύμνος . Πίνδ. 4ος Νεμεόνικος 16: "ύμνον κελάδησε καλλίνικον".

http://www.musipedia.gr/

[''ο λεξικογράφος Τρύφων στο δεύτερο βιβλίο των Ονομασιών περιλαμβάνει τον καλλίνικο ανάμεσα στις αυλήσεις (Αθήν. ΙΔ', 618C, 9· βλ. λ. αύλησις ).'']

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήν. ΙΔ', 618C, 9

‘ ’αὐλήσεων δ΄ εἰσὶν ὀνομασίαι, ὥς φησι Τρύφων ἐν δευτέρῳ Ὀνομασιῶν, αἵδε· κῶμος, βουκολισμός, γίγγρας, τετράκωμος, ἐπίφαλλος, χορεῖος, καλλίνικος, πολεμικόν, ἡδύκωμος, σικιννοτύρβη, θυροκοπικόν (τὸ δ΄ αὐτὸ καὶ κρουσίθυρον), κνισμός, μόθων. ταῦτα δὲ πάντα μετ΄ ὀρχήσεως ηὐλεῖτο.‘

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm

[''ο Πολυδεύκης, στο κεφάλαιο Περί ειδών ορχήσεως (IV, 100) περιλαμβάνει στους χορούς και τον καλλίνικο ("και καλλίνικος, εφ' Ήρακλεί").'']

Pollux, onomasticon

Πολυδεύκης, Περί ειδών ορχήσεως IV, 100

http://www.archive.org/stream/onomasticon01polluoft#page/n317/mode/1up