Περί χρόνου και ρυθμού στα έργα του Αγγέλου Βουδούρη

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
Ο Άγγελος Βουδούρης στα έργα του αναφέρει σε διάφορα σημεία περί χρόνου και ρυθμού. Επειδή είναι πολύ ενδιαφέροντα, ανοίγω αυτό το θέμα για να υπάρχουν συγκεντρωμένες οι αναφορές αυτές από τα διάφορα βιβλία του.

Αρχίζω με ένα κομμάτι που αντέγραψα πρόσφατα από τα Μουσικολογικά Απομνημονεύματα, τόμος 18, σελ. 65, §67:

§67. Συμφώνως μέ τάς ὁδηγίας τάς ὁποίας μᾶς δίδουν τά θεωρητικά μας βιβλία, τά συντεταγμένα ἀπό ἐπαναστάσεως καί ἐντεῦθεν, τά μουσικά μέλη ἐκτελοῦνται κατά χρόνον, τόν ὁποίον οἱ σημερινοί ἐκτελεσταί ἐκλαμβάνουν διά ρυθμόν. Κάθε μέλος ἐκτελούμενον κατά τόν ὁρισμόν ὅτι «ἕκαστος χαρακτήρ δύναται μίαν ἄρσην καί μίαν θέσιν καἰ τοῦτο ἐστί χρόνος», — δέν προξενεῖ καμμίαν ἐντύπωσιν ἀκουστικῶς. Ἡ κατά χρόνον ἐκτέλεσις ἑνός μουσικοῦ μέλους ἀποβαίνει κουραστική. Ὑπό τοιαύτας συνθήκας εὑρισκομένη ἡ ψαλμωδία καθυστερεῖ· διότι δέν εὐχαριστῇ, δέν τέρπει, δέν γοητεύει τούς ἐκκλησιαζομένους. Ἐν τούτοις ἔχω παρατηρήσει ὅτι οἱ ψάλται ἔχουν κάμει σύγχυσιν εἰς τό ζήτημα τοῦτο τῆς μουσικῆς· δέν διακρίνουν τόν χρόνον ἀπό τόν ρυθμόν· τόν ρυθμόν συγχέουν μέ τόν χρόνον, μάλιστα δέ καἰ ταυτίζουν τά δύο ἰδιαίτερα ταῦτα στοιχεῖα τοῦ μουσικοῦ μέλους. Τούτου ἕνεκα ἄλλοτε μέν ψάλλουν κατά χρόνον ἄλλοτε δέ κατά ρυθμόν. Ἐκ τῆς άντιθέσεως ταύτης, ἀναμφιβόλως ἀδικεῖται τό μέλος ὡς πρός τήν ἐκτέλεσιν· Παρετηρήθη ὅτι ὁσάκις ἕνα μουσικόν τεμάχιον ψάλλεται ὄχι ἀκριβῶς, δηλαδή συμφώνως μέ τήν τήρησιν τοῦ ὁριζομένου ὑπό τῶν θεωρητικῶν βιβλίων χρόνου δι᾽ ἔκαστον χαρακτῆρα ποσότητος, τότε τό μέλος τοῦτο ἀκούεται εὐχάριστώτερον ἀπό ἀπόψεως ἐκτελέσεως. Τούτο δέ σημαίνει ὅτι διά τήν ἐκτέλεσιν ἐκάστου εἴδους ἐκκλησιαστικῆς μελῳδίας θά ὑπάρχουν κατ᾽ἀνάγκην, ἰσχύοντες εἰδικοί κανόνες. Μέσα εἰς ποῖον ὅμως θεωρητικόν σύγγραμμα πρέπει νά ἐκτίθενται οἱ κανόνες οὗτοι; Συνήθως οἱ ἐκκλ. ψάλται ἐν τῷ ψάλλειν τηροῦσι μίαν ἄρσιν καί μίαν θέσιν δι᾽ἔκαστον χαρακτῆρα ποσότητος, μηκύνοντες οὕτω τάς μουσικάς γραμμάς καί παραλλάσσοντες τάς μελῳδίας. Ἐντεῦθεν καί ψάλλοντες τά διάφορα μέλη τά παρουσιάζουν ἐκτελεστικῶς τοιαῦτα οἷα νά μήν ἔχουν καμμίαν μουσικήν ἀξίαν καί νά παρουσιάζονται βαριά καί κουραστικά.
 

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
Πρωτοψαλτικά (τόμος 18, σελ. 162)

§11 Τά έκκλησιαστικά μέλη εχουσι ρυθμούς δισήμους, τρισήμους και τετρασήμους. Οἱ έξηγηταί ἔγραψαν τά μέλη βάσιν λαβόντες τόν ἀπλοῦν χρόνον· διά τοῦ άπλοῦ χρόνου διασώζονται έν γένει οἱ ρυθμοί· καταφαίνονται δέ οἱ ρυθμοί ὅταν ὁ ἐκτελεστής προσέχων μετρᾷ δύο χρόνους, τρεῖς ἤ καί τέσσαρες ἁπλοῦς χρόνους· ὁ πατριάρχης Κωνσταντῖνος ὁ Ε' ὁ Χίος, ὅταν ἔψάλλετο έν τῷ πατριαρχικῷ ναῷ τό κλασσικόν μέλος Φῶς ἱλαρόν, έκτύπα τόν πρῶτον χρόνον κάτω, τούς δέ τρεῖς είς τόν ἀέρα· ὅλα τά Έξαποστειλάρια ἔχουσι τρίσημον ρυθμόν ὡς π.χ. τό Σαρκί υπνώσας ὡς θνητός.

§12. Προσωπικῶς ὁ πρωτοψάλτης μου παραδέχεται τήν έμμελῆ άπαγγελίαν είς τούς ὕμνους μέ τό μέλος αύτῶν· τά έκκλησιαστικά τροπάρια ἐν γένει ἔχουν καί ἀκολουθοῦσι τόν τονικόν ρυθμόν.
 

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
Άλλα σταχυολογήματα από το έργο του Α. Βουδούρη σε πρόχειρη αγγλική μετάφραση που είχα κάνει παλαιότερα:

Angelos Boudouris on Chronos And Rhythm
 

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
[FONT=&quot]Α. Βουδούρης, Μουσικοκριτικά (τ. 17), σ. 398[/FONT]
[FONT=&quot]
[/FONT]
[FONT=&quot]§107. Ὁ Νηλεύς Καμαράδος εἶχε στοιχειώδεις γνώσεις τοῦ ρυθμοῦ· χάριν δέ τοῦ ρυθμοῦ μετήλλαξε τήν γραφήν τῶν καθιερωμένων μουσικῶν γραμμῶν· παρεδέχετο τόν περιττόν ρυθμόν καί ποικιλίαν ἐν τῷ τρισήμῳ καί τετρασήμῳ· ἔψαλλε πάντοτε βοηθούμενος παρά δομεστίκων καί παραδομεστίκων ἴδια συνήθως μαθήματα ἑντελῶς ἠλλοιωμένα ἀπό ἀπόψεως γραφῆς ρυθμοποιημένα κατά δίσημον και τετράσημον· ἔχων τήν συνήθειαν ἐν τῷ μἐσῳ τοῦ μέλους νά ἀλλάσσῃ τήν χρονικήν ἀγωγήν. [/FONT]
 

Shota

Παλαιό Μέλος
Γνώμη του Νικολάου Ραιδεστηνού (από το βιβλίο του Βουδούρη). Βασικά λέει ότι μέχρι του καιρού του Γεωργίου Ραιδεστηνού οι έξω-πατριαρχικοί ουδεμία είχαν ιδέα για τον ρυθμό.
 

Attachments

  • Boudouris_Vol_18_p_009_p_0343.png
    90.4 KB · Views: 52
Top