Θησαυρός της αρχαίας ελληνικής μουσικής

σπονδείον, καταρχήν, αγγείο που χρησιμοποιούνταν για την τέλεση των σπονδών. Στη μουσική: (α) τραγούδι που τραγουδιόταν ή οργανική μελωδία που παιζόταν μπροστά στο βωμό κατά τη σπονδή (πρβ. Πολυδ. IV, 79). Κατά τον Μέναιχμο, ο Δίων ο Χίος ήταν ο πρώτος που έπαιξε το σπονδείο μέλος στην κιθάρα (Αθήν. ΙΔ', 638Α, 42· βλ. και Σέξτος Εμπειρ. VI, 8, με τον τίτλο επαυλείν). Σπονδείον αύλημα λεγόταν όταν παιζόταν στον αυλό .
(β) το τέταρτο τμήμα του πυθικού νόμου . Σε αυτό το τμήμα ανακοινωνόταν η νίκη του Απόλλωνα, στον αγώνα του με τον Πύθωνα.

http://www.musipedia.gr/
 
στάσιμον, μέλος· το χορικό που τραγουδιόταν μετά την πάροδο, όταν ο χορός είχε κιόλας πάρει τη θέση του (στάσιν) στην ορχήστρα . Η λέξη, χρησιμοποιούμενη ως ουσιαστικό, είχε την ίδια σημασία. Το επίθετο στάσιμος σήμαινε μεταφορικά ήσυχος, μεγαλοπρεπής, σοβαρός.

Βλ. λ. ήθος

http://www.musipedia.gr/
 
Στησίχορος, (632-556 π.Χ.)· σύμφωνα με τη Σούδα , γεννήθηκε την 37η Ολυμπιάδα (632 π.Χ.) στην Ιμέρα (από όπου και η επωνυμία Ιμεραίος) και πέθανε την 57η Ολυμπιάδα (556 π.Χ.) στην Κατάνη. Λυρικός ποιητής και κιθαρωδός , στον οποίο αποδίδουν την επινόηση της φόρμας:
στροφή - αντιστροφή -επωδός , που γενικά ονομαζόταν στησιχόρεια τριάδα. Το αρχικό του όνομα ήταν Τεισίας (ή Τισίας), αλλά ονομάστηκε Στησίχορος, γιατί πρώτος έστησε το χορό στην κιθαρωδία, δηλ. όρισε να στέκεται ακίνητος και να τραγουδά την επωδό μετά τη στροφή και την αντιστροφή (Σούδα : "ότι πρώτος κιθαρωδία χορόν έστηκε"). Η Σούδα στο βιογραφικό σημείωμα του Στησίχορου αναφέρει ότι, "αφού έψεξε την Ελένη της Τροίας, τυφλώθηκε· ύστερα από ένα όνειρο όμως ανακάλεσε, έγραψε ένα εγκώμιο για την Ελένη και ξαναβρήκε το φως του"· βλ. λ. παλινωδία.

Πρβ. Bergk PLG III, 205-234 και Anth. Lyr. 208-213· η παλινωδία, για την Ελένη στο Α, Β, σ. 210. Επίσης, Page PMG 94-141, αποσπ. 178-281.

Σημείωση: Στο Πάριο Χρονικό (στ. 50) αναφέρεται ότι ήρθε στην Ελλάδα το 485/ 484 π.Χ. ("άφ' ού Αισχύλος ο ποιητής τραγωδία πρώτον ενίκησε και Ευριπίδης ο ποιητής εγένετο και Στησίχορος ο ποιητής εις την Ελλάδα αφίκετο"). Αυτό δημιούργησε κάποια σύγχυση σχετικά με την εποχή του· διατυπώθηκε η υπόθεση ότι υπήρξαν διάφοροι ποιητές με το ίδιο όνομα (Wilamowitz) και ότι εκείνος που μνημονεύεται στο Πάριο Χρονικό ήταν ο τρίτος. Στον στ. 73 του Χρονικού αναφέρεται ότι ένας άλλος "Στησίχορος Ιμεραίος, ο δεύτερος, νίκησε στην Αθήνα" (γύρω στα 370/369 π.Χ.).

http://www.musipedia.gr/
 
στοιχείον, (α) ένας απλός ήχος της ομιλίας, όπως το πρώτο συνθετικό της συλλαβής (LSJ). Στον πληθ. στοιχεία: Αρμονικά στοιχεία· η πραγματεία του Αριστόξενου για την αρμονική, γνωστή με τον τίτλο: Αρμονικών Στοιχείων βιβλία τρία.

(β) στοιχεία· ένα είδος κωμικού χορού, που περιλαμβάνεται σ' έναν κατάλογο χιουμοριστικών ή κωμικών χορών (γελοίαι ορχήσεις), στον Αθήναιο (ΙΔ', 629F, 27).

http://www.musipedia.gr/
 
Στρατόνικος, (περ. 4ος αι. π.Χ.)· Αθηναίος ποιητής και κιθαρωδός της εποχής του Φιλίππου και του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Σε αυτόν απέδιδε ο φιλόσοφος Φαινίας την εισαγωγή του διαγράμματος (βλ. λ.) και της πολυχορδίας (FHG ΙΙ, 298 και Αθήν. Η', 352C, 46): "Φαινίας δ' ο περιπατητικός εν δευτέρω περί ποιητών "Στρατόνικος, φησίν, ο Αθηναίος δοκεί την πολυχορδίαν εις την ψιλήν κιθάρισιν πρώτος εισενεγκείν και πρώτος των αρμονικών έλαβε και διάγραμμα συνεστήσατο"" (Ο Φαινίας, ο περιπατητικός [φιλόσοφος], στο δεύτερο βιβλίο του έργου του Περί Ποιητών λέει: "φαίνεται πως ο Στρατόνικος ο Αθηναίος υπήρξε ο πρώτος που εισήγαγε την πολυχορδία στην ψιλή κιθάριση [σόλο κιθάρας, βλ. λ. ψιλός] και ο πρώτος από τους αρμονικούς [τους θεωρητικούς της αρμονικής] που καθιέρωσε το διάγραμμα").

Καταδικάστηκε σε θάνατο από τον Νικοκλή, βασιλιά της Πάφου στην Κύπρο, γιατί τον σατίρισε.

http://www.musipedia.gr/
 
στρόβιλος, είδος χορού με περιστροφική κίνηση, όμοιος με το βαλλισμό . Πρβ. Πολυδ. IV, 101 και Αθήν. 630Α, 27.
Ο Φρύνιχος στην Επιτομή του (σ. 110) γράφει: "στρόβιλος... και μεταφορικώς κέχρηται επί ωδής κιθαρωδικώς πολύν εχούσης τον τάραχον" (στρόβιλος... χρησιμοποιείται μεταφορικά για το κιθαρωδικό τραγούδι που έχει πολλή ταραχή). Μερικοί μελετητές δίνουν στη λέξη στρόβιλος (όπως χρησιμοποιείται στην κωμωδία του Φερεκράτη Χείρων, στο απόσπασμα που διασώθηκε) τη σημασία ενός μικρού υποστηρίγματος που τοποθετούνταν κάτω από τις χορδές και τροποποιούσε το κούρδισμα μιας ή περισσότερων χορδών, όταν στρεφόταν.

Βιβλιογραφία:

I. During, "Studies in Musical Terminology in 5th Century Literature", Eranos 43 (1945), 187.
K. Schlesinger, The Greek Aulos, 145.

http://www.musipedia.gr/
 
στροφή, (α) η στροφή του χορού στο αρχαίο δράμα από αριστερά προς τα δεξιά, πάνω στην ορχήστρα· επίσης, η ωδή
που τραγουδούσαν κατά τη στροφή· η στροφή του χορού προς την άλλη πλευρά λεγόταν αντιστροφή · έτσι λεγόταν και η ωδή που τραγουδούσαν κατά την αντιστροφή.

(β) συστροφή, ελιγμός (LSJ, Δημ.).

(γ) το πρώτο μέρος ενός λυρικού τρίπτυχου· τα άλλα δύο μέρη του ήταν η αντιστροφή
και η επωδός·

(δ) το τέταρτο μέρος της κωμικής παράβασης · πρβ. Πολυδ. IV, 112.

http://www.musipedia.gr/
 
συγκροτητικαί γλώτται, έκφραση που χρησιμοποίησε ο Πορφύριος (Comment. έκδ. I. D., σ. 71) και που, πιθανότατα, σήμαινε διπλή γλωσσίδα . Σε αυτό το χωρίο, ο Πορφύριος κάνει διάκριση ανάμεσα στις πλάγιες γλώσσες, πιθανόν μονές (απλές) γλωσσίδες που τοποθετούνται, πλάγια, και στις συγκροτητικές. Στην πρώτη περίπτωση, λέει, "ο τόνος που παράγεται είναι πιο μαλακός, αλλά όχι εξίσου λαμπρός", ενώ στη δεύτερη, "ο τόνος είναι σκληρότερος και λαμπρότερος".

http://www.musipedia.gr/
 
συγχορδία, χορδές σε συμφωνία ή, μάλλον, ομάδα φθόγγων (χορδών). Ο Laloy πιστεύει ότι η λέξη συγχορδία σήμαινε "ένα σύνολο συνεχών φθόγγων παρμένων στην τύχη πάνω στην κλίμακα" (Aristoxene de Tarente, Lexique σ. XXXII). Ο Αριστόξενος (Αρμ. Ι, 22, 13 Mb) λέει: "των δε συγχορδιών πλειόνων τ' ουσών των την ειρημένην τάξιν του δια τεσσάρων κατεχουσών" (ενώ υπάρχουν περισσότερες ομάδες φθόγγων , που συμπληρώνουν το σχέδιο του διαστήματος τετάρτης· κατά τη μετάφραση του Η. S. Macran, σ. 180).
Ο Σοφοκλής , στο έργο του Μυσοί (απόσπ. στον Αθήναιο Δ', 183, 82), αναφέρει: "Λυδής εφυμνεί πηκτίδος συγχορδία" (αντηχεί η συμφωνία[;] της λυδικής πηκτίδας).

http://www.musipedia.gr/
 
συζυγία, σύζευξη, σύνδεση κατά ζεύγη (LSJ, Δημ.). Κατά συζυγίαν, κατά ζεύγη· Αριστείδης (Mb 36, R.P.W.-I. 35): "κατά συζυγίαν μεν ούν εστι δύο ποδών απλών και ανομοίων σύνθεσις" ([σύνδεση] κατά συζυγία [ζεύγη] είναι η ένωση δύο απλών και ανόμοιων ποδών ).

http://www.musipedia.gr/
 
συλλαβή, και συλλαβά· το διάστημα της καθαρής τετάρτης, όπως ονομαζόταν από τους Πυθαγορικούς· γενικά γνωστό ως δια τεσσάρων .
Η λέξη συλλαβή προέρχεται από το ρήμα συλλαμβάνω = παίρνω μαζί, συνδέω, θέτω μαζί· γι' αυτό συλλαβή στη μουσική ήταν μια ένωση ή συνδυασμός φθόγγων. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για το διάστημα τετάρτης, επειδή ήταν η πρώτη συμφωνία (το πρώτο σύμφωνο διάστημα). Όπως γράφει ο Νικόμαχος (Εγχειρ. 9): "συλλαβάν δε την δια τεσσάρων [πρώτη γαρ σύλληψις φθόγγων συμφώνων]" ([οι παλαιότατοι ονόμαζαν] συλλαβάν την τετάρτη, γιατί ήταν ο πρώτος συνδυασμός σύμφωνων φθόγγων).

http://www.musipedia.gr/
 
You must log in or register to reply here.
Back
Top