Θησαυρός της αρχαίας ελληνικής μουσικής

σιμωδία, είδος άσεμνου χορού· εκτέλεση άσεμνων τραγουδιών. Η λέξη προέρχεται από το όνομα ενός ποιητή και συνθέτη άσεμνων τραγουδιών από τη Μαγνησία, του Σίμου· ο Στράβων (ΙΔ', 648, 41) γράφει γι' αυτόν: "...και ο Σίμος ο συνθέτης, που κι αυτός αλλοίωσε (νόθευσε) το ύφος των προηγούμενων συνθετών και εισήγαγε τη σιμωδία".

http://www.musipedia.gr/

σιμωδός, τραγουδιστής άσεμνων τραγουδιών. Μερικοί συγγραφείς ταυτίζουν τον σιμωδό με τον ιλαρωδό, που ήταν σοβαρός καλλιτέχνης (βλ. λ. ιλαρωδός ). Ο Αθήναιος (ΙΔ', 621Β, 14) λέει: "και οι καλούμενοι δε ιλαρωδοί, ους νυν τίνες σιμωδούς καλούσιν" (και οι λεγόμενοι ιλαρωδοί, που μερικοί τώρα τους ονομάζουν σιμωδούς).

http://www.musipedia.gr/

Σιμωνίδης, (556-468/7 π.Χ.)· λυρικός ποιητής και συνθέτης· γεννήθηκε στην πόλη Ιουλίδα (Ιουλίς) της Κέας, γι' αυτό και επονομαζόταν Κείος. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Αθήνα, τα τελευταία του όμως χρόνια στις Συρακούσες (και στον Ακράγαντα), όπου πέθανε σε ηλικία 88 χρόνων (Πάρ. Χρον. στ. 57: "και Σιμωνίδης ο ποιητής ετελεύτησεν βιούς έτη 88").
Ο Σιμωνίδης υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους λυρικούς ποιητές της αρχαίας Ελλάδας και ένας γόνιμος συνθέτης ύμνων , υπορχημάτων , εγκωμίων , παιάνων
, ελεγείων , παρθενίων
, θρήνων και επιγραμμάτων. Εφηύρε τον επίνικο και εισήγαγε το θρήνο στο χορικό τραγούδι
. Η Σούδα αποδίδει σε αυτόν την προσθήκη της 8ης χορδής στη λύρα , την οποία ο Νικόμαχος αποδίδει στον Πυθαγόρα και ο Βοήθιος στον Λυκάονα της Σάμου.
Κατά τη μακρά ζωή του τιμήθηκε πολύ και κέρδισε περισσότερα απο 55 βραβεία σε αγώνες.

Βλ. Bergk PLG III, 382-535, 250 αποσπάσματα και Anth. Lyr. 233-267, το κείμενο εγκωμίων, επίνικων, υπορχημάτων, θρήνων, ελεγείων, επιγραμμάτων. Επίσης, Page PMG, 237-323, αποσπ. 506-653

http://www.musipedia.gr/

σιφνιάζω, χρησιμοποιώ ή εκτελώ προσποιητές (ή πολυεπεξεργασμένες) μελωδίες. Η έκφραση σιφνιάζω προήλθε από το νησί του Φιλόξενου , τη Σίφνο· πρβ. Πολυδ. IV, 65.

Βλ. το κείμενο στο λ. χιάζειν.

http://www.musipedia.gr/

σκάζων, βλ. λ. χωλίαμβος.

http://www.musipedia.gr/

σκηνικός, θεατρικός (Δημ., LSJ). Σκηνική μουσική· θεατρική μουσική. (Πλούτ. Περί μουσ. 31).

http://www.musipedia.gr/

σκινδαψός, ένα μεγάλο τετράχορδο όργανο με σχήμα σαν της λύρας , που παιζόταν με πλήκτρο σαν φτερό. βλ. λ. κινδαψός.

http://www.musipedia.gr/

σκόλιον, μέλος (από το σκόλιος, στριφτός, κυρτός, ελικοειδής, όχι ίσιος)· τραγούδι με συνοδεία λύρας που τραγουδιόταν προς το τέλος ενός συμποσίου. Συνήθως, ένας από τους πιο επιδέξιους συνδαιτυμόνες άρχιζε πρώτος το τραγούδι, κρατώντας ταυτόχρονα στο χέρι του ένα κλωνάρι μυρτιάς. Όταν τελείωνε το τραγούδι του, παρέδιδε το κλωνάρι σ' έναν άλλο συνδαιτυμόνα, όχι όμως σε εκείνον που καθόταν πλάι του, κι έτσι συνέχιζαν, χωρίς να τηρούν σειρά (Αθήν. IE', 694A-B).
Στα FHG (II, 248, απόσπ. 43) διαβάζουμε την ερμηνεία που δίνει στον όρο ο Δικαίαρχος από τη Μεσσήνη: "το δε υπό των συνετωτάτων, ως έτυχεν τη τάξει, ο δή καλείσθαι δια την τάξιν σκολιόν" (και [τρίτο] εκείνο που τραγουδιόταν από τους εμπειρότερους συνδαιτυμόνες, όπως ήταν καθισμένοι στην τύχη, και το οποίο τραγούδι ονομαζόταν σκολιόν, εξαιτίας της [ελικοειδούς] σειράς με την οποία το τραγουδούσαν). Και (ό.π. απόσπ. 44) Schol. Aristoph. Νεφέλαι 1364: "Δικαίαρχος εν τω Περί μουσικών αγώνων... οι τε γαρ άδοντες εν τοις συμποσίοις εκ παλαιάς τινος παραδόσεως κλώνα δάφνης ή μυρρίνης λαβόντες άδουσι" (ο Δικαίαρχος στο έργο του Περί μουσικών αγώνων [λέει ότι] ...στα συμπόσια, σύμφωνα με μια παλιά παράδοση, τραγουδούσαν κρατώντας κλωνάρι δάφνης ή μυρτιάς). Ο Πρόκλος (Χρηστομ. 19) γράφει: "το δε Σκόλιο μέλος ήδετο παρά τους πότους· διό και παροίνιον έσθ' ότε καλούσι" (το σκόλιο μέλος τραγουδιόταν σε συμπόσια [φαγοπότια]· γι' αυτό και, καμιά φορά, το λένε παροίνιο). Κατά τον Πίνδαρο , τα σκόλια μέλη επινοήθηκαν από τον Τέρπανδρο (Πλούτ. Περί μουσ. 1140F, 28).

Βλ. Page PMG "Garmina convivalia", 471-482, αποσπ. 884-917.

http://www.musipedia.gr/

σκυτάλιον, υποκοριστικό του σκύταλον· ένας πολύ μικρός αυλός . Πολυδ. (IV, 82): "και σκυτάλια, μικρών αυλίσκων ονόματα".
Ο έλυμος αυλός επονομαζόταν και σκυταλίας, γιατί έμοιαζε με τη σκυτάλη στο πάχος· Αθήν (Δ', 79, 177Α): "ονομάζεσθαι δε και σκυταλίας κατ' εμφέρειαν του πάχους" ([οι έλυμοι αυλοί] ονομάζονταν σκυταλίες για την ομοιότητα τους στο πάχος [με τη σκυτάλη]).
Σκυτάλη, καθώς είναι γνωστό, ήταν ένα ξύλινο ραβδί, που οι Σπαρτιάτες· χρησιμοποιούσαν για τη μεταφορά ειδικών ή μυστικών μηνυμάτων.

http://www.musipedia.gr/

σκώψ, και σκωπίας· είδος χορού, κατά τον οποίο οι χορευτές στρέφουν το λαιμό κατ' απομίμηση της κουκουβάγιας. Πολυδ. (IV, 103): "ήν δε τις και σκώψ, το δ' αυτό σκωπίας, είδος ορχήσεως
έχον τινά του τραχήλου περιφοράν κατά την του όρνιθος μίμησιν, ός υπ' εκπλήξεως την όρχησιν αλίσκεται" (υπήρχε και ένα είδος χορού, που λεγόταν σκωψ και σκωπίας, με περιστροφική κίνηση του λαιμού κατ' απομίμηση του πουλιού, που καταλαμβάνεται από έκπληξη).
Στον Αθήναιο (ΙΔ', 629F, 27), οι λέξεις σκώψ και σκώπευμα περιλαμβάνονται στα χορευτικά σχήματα.

Βλ. λ. γλαύξ .

http://www.musipedia.gr/

σοβάς
[''καὶ γελοῖαι δ΄ εἰσὶν ὀρχήσεις ἴγδις καὶ μακτρισμὸς ἀπόκινός τε καὶ σοβάς,'']

σοβάς, είδος χιουμοριστικού ή κωμικού χορού (πρβ. Αθήν. ΙΔ', 629F, 27).

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήν. ΙΔ', 629F, 27

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concorda...s_14/texte.htm

Σούδα, και Σουΐδας· Βυζαντινός λεξικογράφος, που έζησε πιθανόν τον 10ο αι. μ.Χ., γύρω στα 960-970.
Είναι γνωστός από το Λεξικό που φέρει το ονομά του (Σουίδα Λεξικόν ή απλά Σουΐδας ή Σούδα). Το Λεξικό αφορά την αρχαία Ελλάδα και είναι γραμμένο με την ακόλουθη αλφαβητική σειρά (σύμφωνα με την προφορά των διφθόγγων και των φωνηέντων): α, β, γ, δ, αι, ε, ζ, ει, η, ι, θ, κ, λ, μ, ν, ξ, ο, ω, π, ρ, c, τ, υ, φ, χ, ψ. Περιέχει μεγάλο αριθμό λημμάτων, 12.000 λέξεις, ονόματα, εκφράσεις κτλ., μαζί με 900 βιογραφικά σημειώματα, συλλεγμένα χωρίς ιδιαίτερη κριτική προσοχή από προηγούμενα παρόμοια έργα. Είναι, ωστόσο, ένα πολύτιμο έργο αναφοράς και πληροφοριών, ιδιαίτερα σχετικά με την ιστορία της αρχαίας Ελλάδας. Για τα βιογραφικά σημειώματα χρησιμοποίησε στοιχεία από παλαιότερες πηγές, που τώρα έχουν χαθεί. Σε αυτό το υλικό βρίσκονται διάσπαρτες αρκετές πληροφορίες σχετικές με τη ζωή και το έργο αρχαίων ποιητών και μουσικών, με μουσικά όργανα, όρους και εκφράσεις.
Σε μια σημείωση μετά τον τίτλο αναφέρεται: "Το παρόν βιβλίον Σουΐδα [ή Σούδα]· οι δε συνταξάμενοι τούτο, άνδρες σοφοί· Εύδημος ρήτωρ, Ελλάδιος επί Θεοδοσίου του νέου· Ευγένιος Αυγουστοπόλεως της εν Φρυγία, Ζώσιμος Γαζαίος, Καικίλιος Σικελιώτης, Λογγίνος ο Κάσσιος", κτλ. Μετά από κάθε όνομα, αναφέρεται το θέμα καθενός. Από όλους αυτούς τους συγγραφείς (παλαιότερους από την εποχή του) και από άλλους, όπως ο Παυσανίας, ο Διονύσιος και ο Ησύχιος , ο Σουίδας πήρε υλικό για το Λεξικό του.
Ορισμένοι μελετητές πιστεύουν τώρα ότι δεν υπήρξε λεξικογράφος με το όνομα Σουίδας· υποστηρίζουν ότι το υλικό του Λεξικού έχει συλλεγεί από έναν άγνωστο συγγραφέα και ότι το όνομα Σουίδας προήλθε από το όνομα Σούδα της συλλογής.
Έχουν γίνει πολλές εκδόσεις της Σούδας, από τις οποίες παρατίθενται οι ακόλουθες:

Δημήτριος Χαλκοκονδύλης, Μιλάνο 1499.
Aemilius Portus, ελληνικό και λατινικό κείμενο, Κολωνία 1619 (Γενεύη 1630, τόμ. 1-2).
L. Kusterus, Παρίσι 1700.
Th. Gaisford, με λατινική μετάφραση, Οξφόρδη 1834, τόμ. 1-3.
G. Bernhardy (1834).
I. Bekker, Βερολίνο 1854 (επιτομή).
Ada Adler (Λιψία, Teubner, 1925-1935· τόμ. 1-5 με προσθήκες, διορθώσεις και πίνακα περιεχομένων).

Αυτή την τελευταία έκδοση χρησιμοποίησε ο Σόλων Μιχαηλίδης για την Εγκυκλοπαίδεια της Αρχαίας Ελληνικής Μουσικής.

http://www.musipedia.gr/

http://www.stoa.org/sol/

Σοφοκλής, (496-406 π.Χ.)· ο Σοφοκλής σπούδασε μουσική και όρχηση κοντά στον επιφανή Αθηναίο μουσικό Λάμπρο · Αθήν. (A', 20F, 37): "ορχηστικήν δεδιδαγμένος και μουσικήν έτι παις ών παρά Λάμπρω" (από παιδί ακόμα διδάχτηκε όρχηση και μουσική κοντά στον Λάμπρο). Αυτό αμφισβητείται από μερικούς μελετητές (Weil και Reinach, Plut. De la mus. 129, σημ. 317). Είναι πάντως γνωστό από αρχαίες πηγές ότι ήταν εξαίρετος τραγουδιστής και χορευτής και επιδέξιος κιθαριστής· συνήθιζε να τραγουδά και να συνοδεύεται ο ίδιος με την κιθάρα . Στα 480 π.Χ., όταν ήταν μόλις 16 χρόνων, είχε επιλεγεί, για την ομορφιά και την εξαιρετική επίδοσή του στη μουσική, για να ηγηθεί της χορικής πομπής, κατά τους εορτασμούς της νίκης στη Σαλαμίνα.
Κατά τη Σούδα , ο Σοφοκλής έγραψε 123 δράματα, από τα οποία 18 ήταν σατυρικά, και στεφανώθηκε νικητής 24 φορές σε δραματικούς αγώνες, κερδίζοντας πρώτα και δεύτερα βραβεία, ποτέ τρίτο. Ο Σοφοκλής οδήγησε τη δραματική τέχνη σε τελειότητα με την υπέρτατη τεχνική του στην οργανική σύνθεση του δράματος και την απαράμιλλη δεξιοτεχνία του στο χειρισμό των δραματικών καταστάσεων και συγκρούσεων, με το χαρακτηρισμό των προσώπων, με την ομορφιά και τη δύναμη του τραγικού ύφους και με το αλάνθαστο αίσθημα και την κυριαρχία του στη φόρμα. Θα μπορούσε αληθινά να λεχθεί πως το έργο του αντιπροσωπεύει την κλασική περίοδο της αρχαίας τραγωδίας.
Από τα δράματά του διασώθηκαν πλήρη επτά: Αίας, Τραχίνιαι, Ηλέκτρα, Αντιγόνη, Οιδίπους Τύραννος, Φιλοκτήτης και Οιδίπους επί Κολωνώ· επίσης, ένα ουσιαστικό τμήμα (417 στίχοι) από το σατυρικό του δράμα Ιχνευταί και αποσπάσματα από αρκετά άλλα έργα του.
Από τη μουσική του τίποτε δυστυχώς δεν έχει διασωθεί. Αρχαίες όμως πηγές αναφέρουν πως εγκωμιαζόταν θερμά για τη γλυκύτητα και τη χάρη των μελών του και τη λυρική ομορφιά και τελειότητα της σύνθεσης των χορικών του. Ο Αριστοφάνης είναι ιδιαίτερα εγκωμιαστικός για τον Σοφοκλή, ενώ προς τον Ευριπίδη δείχνει μια συνεχή σκωπτική διάθεση· στους ακόλουθους στίχους του επαινεί θερμά τη γλυκύτητα του Σοφοκλή:

"ο δ' αύ Σοφοκλέους του μέλιτι κεχρι[σ]μένου
ώσπερ καδίσκου περιέλειχε το στόμα."

(Συνήθιζε να αλείφει τα χείλη [το στόμα] του Σοφοκλή
χρίζοντάς τα με γλυκύτητα σαν λαγήνι, με μέλι.)

(πρβ. Kock CAF, αρ. 581), κατά τη μετάφραση του J. D. Denniston. Ο Δίων Χρυσόστομος, μνημονεύοντας αυτούς τους στίχους, παρατηρεί ότι τα σοφόκλεια μέλη είχαν θαυμαστή γλυκύτητα και μεγαλοπρέπεια ("ηδονήν δε θαυμαστήν και μεγαλοπρέπειαν").

Η Σούδα επίσης αναφέρει ότι ο Σοφοκλής ονομαζόταν μέλισσα για τη γλυκύτητα ("Μέλιττα δια το γλυκύ"). Στον Σοφοκλή απέδιδαν την εισαγωγή της φρυγικής μελοποιίας και του διθυραμβικού τρόπου [ύφους] στην τραγωδία.

Ο Σοφοκλής συνέθεσε επίσης ελεγεία , έναν παιάνα
στον Ασκληπιό και, σύμφωνα με μια παράδοση, μια ωδή
προς τιμήν του φίλου του Ηρόδοτου του ιστορικού.

Πρβ. Bergk Anth. Lyr. 125, τρία ελεγειακά αποσπάσματα και δυόμισι στίχους ενός παιάνα. Επίσης, Nauck TG F 131-360 και Ο. Schroeder, Sophocles, Cantica, 2η εκδ. 1923.

Πιο ειδικές πληροφορίες για τη ρυθμοποιία και τη μουσική του Σοφοκλή, μπορούν να βρεθούν στα ακόλουθα έργα:

J. Η. Heinrich Schmidt, Die antike Kompositionslehre, Λιψία 1869, ιδιαίτερα σσ. I-CLXXXIII.
F. A. Gevaert, Hist. et theorie de la musique de l'antiquite, Γάνδη 1881, II, 531-538.
Evanghelos Moutsopoulos, "Sophocle et la philosophie de la musique", Annales de la Faculte des Lettres et Sciences Humaines d'Aix, XXXIII (1960), 107-138.

http://www.musipedia.gr/

Perseus Collection
Sophocles
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/...thor,Sophocles

σπάδιξ, έγχορδο όργανο, όπως η λύρα. Ο Νικόμαχος (Εγχειρ. 4) μνημονεύει τον σπάδικα μαζί με τα έγχορδα ("εντατά"), την κιθάρα και τη λύρα : "και τα όμοια τοις εντατοίς, κιθάρα, λύρα, σπάδικι, τοις παραπλησίοις" (και τα όμοια προς τα έγχορδα, την κιθάρα, τη λύρα, τον σπάδικα και τα παρόμοια). Και ο Πολυδεύκης (IV, 59) κατατάσσει τον σπάδικα στα "κρουόμενα" (έγχορδα) όργανα.
Κατά τον Μάρκο Φάβιο Κοϊντιλιανό (1ος αι. μ.Χ., Institutio Oratoria I, Χ, 31), ο σπάδιξ είχε θηλυπρεπή χαρακτήρα: "ψαλτήρια και σπάδικες, που είναι ακατάλληλα για χρήση ακόμα και από μια παρθένο".

σπάδιξ· επίσης, κλάδος φοινικιάς με καρπούς.

http://www.musipedia.gr/

Σπένδων, (7ος( αι. π.Χ.)· ποιητής-συνθέτης από τη Λακωνία, αναφερόμενος από τον Πλούταρχο (Βίος Λυκούργου 28) μαζί με τον Τέρπανδρο και τον Αλκμάνα · λέγεται, γράφει ο Πλούταρχος , ότι, όταν ζητήθηκε από τους αιχμάλωτους (κατά την εκστρατεία των Θηβαίων) στη Λακωνία να τραγουδήσουν τα τραγούδια του Τέρπανδρου , του Αλκμάνα και του Σπένδονα , εκείνοι αρνήθηκαν να υπακούσουν.

http://www.musipedia.gr/

σπονδαύλης, ο αυλητής που έπαιζε το λεγόμενο σπονδαύλιον μέλος κατά την τέλεση των επίσημων σπονδών και όρκων. Σπονδαυλώ· παίζω αυλό κατά τη σπονδή.

http://www.musipedia.gr/

σπονδειάζων, τρόπος· σπονδειακό ύφος ή κλίμακα. Η κλίμακα στην οποία γινόταν χρήση του σπονδειασμού (ανύψωση ενός φθόγγου κατά τρεις διέσεις ). βλ. λ. σπονδειακός τρόπος.

http://www.musipedia.gr/

σπονδειακός αυλός, ο αυλός που χρησιμοποιούνταν από τον σπονδαύλη κατά τις σπονδές· συνόδευε το τραγούδι κατά την εκτέλεση των ύμνων. Πολυδ. (IV, 81): "ήρμοττον δε προς ύμνοις μεν οι σπονδειακοί [αυλοί]" (οι σπονδειακοί [αυλοί] ήταν κατάλληλοι για τους ύμνους).

http://www.musipedia.gr/

σπονδειακός τρόπος, ή σπονδειάζων τρόπος· σπονδειακό ύφος ή κλίμακα. Η κλίμακα στην οποία γινόταν χρήση του σπονδειασμού (ανύψωση ενός φθόγγου κατά τρεις διέσεις).

http://www.musipedia.gr/

σπονδειασμός, η ανύψωση ένος φθόγγου κατά τρεις διέσεις· αντίθ. έκλυσις . Ο Αριστείδης (Περί μουσ. 28 Mb, 28 R.P.W.-I.) δίνει τον ακόλουθο ορισμό: "και σπονδειασμός [ήταν] η ανύψωση της νότας κατά τρεις διέσεις (όπως έκλυση ήταν το χαμήλωμα κατά τρεις διέσεις)". Πρβ. Πλούτ. Περί μουσ. 1135Α, 11.
Ο σπονδειασμός χρησιμοποιούνταν στο σπονδείον.

http://www.musipedia.gr/