Θησαυρός της αρχαίας ελληνικής μουσικής

Λήμματα από την Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής, με επεξήγηση των περιεχομένων τους μέσω υπερσυνδέσμων (links).

Αγαθοκλής, (τέλη του 6ου αι. π.Χ.)· Αθηναίος σοφιστής και μουσικός. Υπήρξε μαθητής στη μουσική του Πυθοκλείδη , δάσκαλος του Λαμπροκλή και, σύμφωνα με μερικούς συγγραφείς, του Πινδάρου . Ανήκε στην Αθηναϊκή Σχολή του Πυθοκλείδη. Ο Πλάτων (Πρωτ. VΙΙΙ, 316Ε) αναφέρει τον Αγαθοκλή ως "μεγάλο σοφιστή" που, όπως ο Πυθοκλείδης και πολλοί άλλοι, από φόβο για το φθόνο των άλλων, χρησιμοποιούσαν τη μουσική ως πρόσχημα και παραπέτασμα ("μουσικήν δε Αγαθοκλής τε ο υμέτερος πρόσχημα εποιήσατο, μέγας ών σοφιστής, και Πυθοκλείδης ο Κείος και άλλοι πολλοί. Ούτοι πάντες, ώσπερ λέγω, φοβηθέντες τον φθόνον ταις τέχναις ταύταις παραπετάσμασιν εχρήσαντο").

Βλ. μουσικός, σοφιστής, Πυθοκλείδης, Λαμπροκλής, Πίνδαρος

Plat. Prot. 316e

[316ε] Ἡρόδικος ὁ Σηλυμβριανός, τὸ δὲ ἀρχαῖον Μεγαρεύς: μουσικὴν δὲ Ἀγαθοκλῆς τε ὁ ὑμέτερος πρόσχημα ἐποιήσατο, μέγας ὢν σοφιστής, καὶ Πυθοκλείδης ὁ Κεῖος καὶ ἄλλοι πολλοί. οὗτοι πάντες, ὥσπερ λέγω, φοβηθέντες τὸν φθόνον ταῖς τέχναις ταύταις παραπετάσμασιν ἐχρήσαντο.

[316e] Herodicus1 of Selymbria, originally of Megara; and music was the disguise employed by your own Agathocles,2 a great sophist, Pythocleides3 of Ceos, and many more.

Plato. Plato in Twelve Volumes, Vol. 3 translated by W.R.M. Lamb. Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1967.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0092:section=316e

Γιώργου Χαραλαμπόπουλου

Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΠΥΘΟΚΛΕΙΔΗ ΤΟΥ ΚΕΙΟΥ
ΗΧΟΣ & ΗΙ-FΙ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ '93


" Με το στόμα του Πρωταγόρα, ο Πλάτωνας αναφέρεται στο χώρο του ήχου και των ιδιοτήτων του, όταν ο Αβδηρίτης σοφιστής στο Σωκράτη και την παρέα του:
«Τη μουσική την πρόβαλε σαν πρόσχημα και ο Αγαθοκλής ο δικός σας (δηλαδή ο Αθηναίος), που ήταν μεγάλος σοφιστής, και ο Πυθοκλείδης ο Κείος και πολλοί άλλοι. Όλοι αυτοί, όπως είπα, επειδή φοβήθηκαν το φθόνο, άσκησαν τις τέχνες αυτές για προπετάσματα. Όσο γι' αυτό όμως εγώ δε συμφωνώ με όλους αυτούς, γιατί νομίζω ότι αυτοί καθόλου δεν κατάφεραν να ξεγελάσουν που έχουν πολιτική δύναμη στις πόλεις, για τους οποίους ακριβώς προορίζονται αυτά τα πράγματα». ("Πρωταγόρας", 8)

[...]

Ο Αγαθοκλής (τέλη του 6ου π.Χ. αιώνα) δίδαξε με τη σειρά του μουσική στο Λαμπροκλή (αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα) και σύμφωνα με μερικούς συγγραφείς και τον Πίνδαρο.''

Αγάθων, (5ος αι. π.Χ.-περ. 400 π.Χ.)· Αθηναίος τραγικός και συνθέτης, γιος του Τεισαμενού· γενικά θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς δραματικούς ποιητές μετά τους τρεις μεγάλους τραγικούς. Σε αυτόν αποδιδόταν η εισαγωγή και ανάμειξη του "χρωματικού γένους " στην τραγωδία (Πλούτ. Συμποσιακά Γ', 1, 11-12: "πρώτον εις τραγωδίαν φασίν εμβαλείν και υπομίξαι χρωματικόν"). Το όνομά του δόθηκε σ' ένα είδος αύλησης ("αγαθώνειος αύλησις ή Αγάθωνος αύλησις"), η οποία, κατά τη Σούδα , ήταν μαλακή (απαλή) και ηδονική, ούτε χαλαρή, ούτε πικρή, αλλά συγκερασμένη και πάρα πολύ ευχάριστη ("Αγαθώνειος αύλησις· η μαλακή και εκλελυμένη· ή η μήτε χαλαρά, μήτε πικρά, αλλ' εύκρατος και ηδίστη"). Ο Αγάθων ήταν ο πρώτος που εισήγαγε στο δράμα τα λεγόμενα εμβόλιμα χορικά τραγούδια, τα οποία δεν είχαν άμεση σχέση με το κύριο θέμα του δράματος (Αριστοτ. Ποιητική 1456a, 18: "εμβόλιμα άδουσι πρώτου άρξαντος Αγάθωνος του τοιούτου"). Πολύ νέος πήρε μέρος στο δραματικό αγώνα των Ληναίων στην Αθήνα το 416 π.Χ. και κέρδισε το πρώτο βραβείο. Ήταν από τους κύριους συνδαιτυμόνες στο Συμπόσιο του Πλάτωνα . Υπήρξε πολύ δημοφιλής στην Αθήνα χάρη στα δραματικά του έργα και στην κοινωνικότητα του, την ευχάριστη συντροφιά του και την, κάπως θηλυπρεπή, ομορφιά του. Ο Αριστοφάνης τον σατιρίζει πικρά στις Θεσμοφοριάζουσες. Ο Αγάθων πέθανε πιθανόν το 401 ή 400 π.Χ. στη Μακεδονία, όπου είχε προσκληθεί κατά το 407 από το βασιλιά Αρχέλαο (413-399 π.Χ.). Μόνο λίγοι στίχοι του έχουν διασωθεί.
Βλ. Bergk Anth. Lyr. 132· PLG ΙΙ, 268.

Βλ. μουσικός, τραγωδία, χρωματικό γένος, αύλησις, εμβόλιμον

αγγελική, είδος παντομιμικού χορού

που εκτελούσαν κατά τη διάρκεια των συμποσίων στις Συρακούσες. Αθήν.(ΙΔ', 629Ε, 27): "και την αγγελικήν δε πάροινον ηκρίβουν ορχησιν" (και [οι Συρακούσιοι] τελειοποίησαν έναν άλλο χορό, την αγγελικήν, που χορευόταν σε συμπόσια). Ο Πολυδεύκης (Ονομ. IV, 103) λέει ότι ο χορός αυτός μιμούνταν αγγελικά σχήματα (μορφές) ("το δε αγγελικόν εμιμείτο σχήματα αγγέλων" [αγγελιοφόρων]).

Βλ. χορός, συμπόσια

Αγέλαος

ο Τεγεάτης (6ος αι. π.Χ.)· κιθαριστής από την Τεγέα. Στέφθηκε νικητής στους 8ους Πυθικούς Αγώνες (558 π.Χ.) ως κιθαριστής , όταν, κατά τον Παυσανία (Χ, 7, 7), η κιθαριστική (σόλο κιθάρας) είχε εισαχθεί για πρώτη φορά στα Πύθια.
Βλ. το κείμενο του Παυσανία στο λ. κιθάρισις -κιθαριστική.

Βλ. κιθαριστής, κιθαριστική, Πύθια

http://thesaurus.iema.gr/thesaurus_s.php?lang=el&id=5&q=%C1%E3%DD%EB%E1%EF%F2

Τα κομμάτια της κιθαριστικής ονομάζονταν καμιά φορά και άφωνα κρούματα (χωρίς φωνή, στην περίπτωση αυτή χωρίς τραγούδι)· Παυσανίας (Ι', 7, 7): "ογδόη δε Πυθιάδι προσενομοθέτησαν κιθαρίστας τους επί κρουμάτων των αφώνων και Τεγεάτης εστεφανούτο Αγέλαος" (στην όγδοη Πυθιάδα πρόσθεσαν με νόμο τους κιθαριστές που έπαιζαν χωρίς τραγούδι· και ο Αγέλαος ο Τεγεάτης ήταν ο πρώτος που στεφανώθηκε νικητής).

Φωκικά, Λοκρών Οζόλων

Παυσανίας

(ed. F. Spiro. Leipzig, Teubner. 1903)

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0160:book=10:chapter=7:section=7

Pausanias. Pausaniae Graeciae Descriptio, 3 vols. Leipzig, Teubner. 1903.

αγέχορος, επίσης ηγέχορος· ο αρχηγός του χορού. Πρβ. Αριστοφ. Λυσιστρ. 1281. Οι λέξεις αγησίχορος και ηγησίχορος έχουν την ίδια σημασία. Βλ. Δημ., λ. αγέχορος, αγησίχορος· επίσης λ. χορηγός
. Πρβ. Θησ. Ελλ. Γλ. Ι1, στήλη 286.
Σημείωση: Ο όρος αγέχορος αμφισβητείται από μερικούς μελετητές.

Βλ. χορός

http://www.musipedia.gr/[/QUOTE]

Αγήνωρ, ο Μυτιληναίος (περ. 4ος αι. π.Χ.)· πολύ γνωστός μουσικός της εποχής του. Ήταν από τους συνεχιστές της διδασκαλίας του Λάσου και σύγχρονος του περίφημου ρήτορα Ισοκράτη (436-338 π.Χ.). Η μουσική σχολή του αναφέρεται από τον Αριστόξενο (Αρμ. II, Mb 36, 35 ως 37, 1.)· μαζί με τη σχολή του Πυθαγόρα του Ζακύνθιου , και από τον Πορφύριο (Wallis ΙΙΙ, 189). Στους μαθητές του περιλαμβάνονταν και οι εγγονοί του Ισοκράτη, ο οποίος, από εκτίμηση στη διδασκαλία του μουσικού, έκανε έκκληση, σε μια ειδική επιστολή του προς τους άρχοντες της Μυτιλήνης, να επιτρέψουν την επιστροφή του στην πατρίδα από την εξορία ("Τοις Μυτιληναίων ’Αρχουσιν").

Βλ. μουσικός, Λάσος, Ισοκράτης

http://www.musipedia.gr/

Ἀγήνορος (Isocrates, Ad reges Mytilenaeos )
Isoc. L. 8

αγκώνες, όρος που χρησιμοποιούνταν για τα μέρη της κιθάρας που υποβάσταζαν τους πήχεις (Ησ.: "και της κιθάρας δε τα ανέχοντα τους πήχεις αγκώνες λέγονται"). Πρβ. Αθήν. ΙΔ', 637 D, 42.

Βλ. όργανα, κιθάρα

http://www.musipedia.gr/

Ψαρουδάκης , Στέλιος (1997) « Ὁ ἁρμὸς τοῦ ἄνω βραχίονα μ ὲ τ ὸ ν ζυγὸ σὲ κιθάρα τ ῆ ς ζωφόρου τοῦ Παρθενώνα ”, Ἰδιόφωνο 1:28-35

¬¬¬¬¬¬

The arm-crossbar junction of the classical hellenic kithara , Stelios Psaroudakes
υπό Ψαρουδάκης , Στέλιος
Αθήνα : «Νέα Σύνορα» Λιβάνης 1999



~~~~~~~~

Strabo, Geography
book 1, chapter 2:
διείργει δ᾽ ἑκάτερον τῶν λεχθέντων πεδίων ἀπὸ θατέρου μέγας τις αὐχὴν τῶν εἰρημένων ἀγκώνων ἐπ᾽ εὐθείας, ἀπὸ τοῦ νῦν Ἰλίου τὴν ἀρχὴν ἔχων συμφυὴς αὐτῷ, τεινόμενος δ᾽ ἕως τῆς Κεβρηνίας καὶ ἀποτελῶν τὸ Ε γράμμα πρὸς τοὺς ἑκατέρωθεν ἀγκῶνας. [35]

```````````

ἀγκῶνες κιθάρας ribs which support the horns of the cithara, Semus I, Hsch.;

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/morph?l=αγκώνες&la=greek#lexicon

kithara player, upper half
Boston 26.61
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/image?img=Perseus:image:1990.24.0481

αγωγή, η λέξη αυτή είχε διάφορες σημασίες στη μουσική.
1. Σήμαινε τη διαδοχή ή πορεία των φθόγγων της μελωδίας με συνεχή διαστήματα. Ο Κλεονείδης (Εισ. 14, Mb 22, C.v.J. 207) λέει ότι αγωγή είναι η πορεία της μελωδίας με συνεχείς φθόγγους ("αγωγή μεν ουν εστιν η δια των εξής φθόγγων οδός του μέλους"). Ο Αριστόξενος (Ι, 29, 32 Mb) προχωρεί ακόμα πιο μακριά προσδιορίζοντας ότι σε καθεμιά από τις συνεχείς νότες προηγείται και ακολουθεί απλό διάστημα (βλ. λ. ασύνθετος). Ο Αριστείδης Κοϊντιλιανός (Mb 19 και 29, R.P.W.-I. 16 και 29) διακρίνει τρία είδη αγωγής: (α) την ευθεία, που ανεβαίνει με συνεχή σειρά· (β) την ανακάμπτουσα, που κατεβαίνει με συνεχή σειρά· (γ) την περιφερή, που ανεβαίνει και κατεβαίνει με συνεχή σειρά. Αλλά στην περιφερή (κυκλική) η πορεία γίνεται προς τα πάνω με τετράχορδο "συνημμένων" και κατεβαίνει με τετράχορδο "διεζευγμένων", ή το αντίθετο ("περιφερής δε η κατά συνημμένων μεν επιτείνουσα, κατά διεζευγμένων δέ ανιούσα ή εναντίως", σ. 29)·είναι επομένως μετατροπική ("μεταβολική ").
Βλ. τα λ. τετράχορδον και διάζευξις . Επίσης Ανών. Bell. σημ. σσ. 86-87, και σ. 82, 78 και Gev. I, 378.

2. Ο όρος αγωγή χρησιμοποιήθηκε επίσης με τη γενική σημασία της πορείας, της συνέχειας· Αριστόξ. (Αρμ. ΙΙ, 53, 8 Mb): "εκείνοι μεν γαρ ολιγωρείν φαίνονται της του μέλους αγωγής" (εκείνοι [οι θεωρητικοί] φαίνεται πως παραμελούν τη συνέχεια της μελωδίας).
3. η αγωγή είχε επίσης τη σημασία του βαθμού της ταχύτητας· όπως η έννοια του "τέμπο" στη σύγχρονη μουσική ορολογία (Αριστόξ. Ι, 12, 29 και II, 34, 15 Mb). Ο Αριστείδης καθορίζει τη ρυθμική αγωγή ως την ταχύτητα ή τη βραδύτητα των χρόνων ("Αγωγή δε εστι χρόνων τάχος ή βραδύτης", Περί μουσικής 42 Mb, ή 39 R.P.W.-I.).
4. Χρησιμοποιούνταν ακόμα με τη σημασία: μέθοδος, ύφος, τεχνοτροπία. Πλούτ. Περί μουσικής (1141C, 29): "εις την διθυραμβικήν αγωγήν μεταστήσας (ο Λάσος) τους ρυθμούς..." ([ο Λάσος] άλλαξε τους ρυθμούς μέσα στο διθυραμβικό ύφος...). Βλ. λ. Λάσος ο Ερμιονεύς .

Βλ. μελωδία, διάστημα, τέμπο, ύφος

αγωνιστής, μαχητής, διαγωνιζόμενος σε αγώνα. Επίσης, έμπειρος (ή επαγγελματίας) καλλιτέχνης. Βλ. Αριστοτ. Προβλ. XIX, 15

http://www.musipedia.gr/

Αριστοτ. Προβλ. XIX, 15


http://www.tmth.gr/sciencerelated/64-arxaia-elliniki-technology/283-o-michanismos-ton-antikythiron

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων προσδιόριζε τις περιόδους κατά τις οποίες τελούνταν οι αρχαίοι στεφανίτες αγώνες (Ολυμπιακοί Αγώνες, Πύθια, Νέμεα,

άδω, ποιητ. αείδω· τραγουδώ. Χρησιμοποιούνταν επίσης με τη σημασία: διηγούμαι, αφηγούμαι (συνήθως με μουσική) Όμ. Ιλ. Α 1: "μήνιν άειδε, θεά". Σήμαινε επίσης υμνώ (ένα πρόσωπο, έναν ήρωα).
άδω προς (αυλόν ή λύραν ) σήμαινε τραγουδώ με συνοδεία (αυλού ή λύρας)· τραγουδώ σε συμφωνία με αυλό ή λύρα. Το αντίθετο του άδω ήταν το λέγω (μιλώ)· πρβ. Αριστόξ. Αρμ. I, Mb 9, 24.
Το ρ. άδω χρησιμοποιούνταν κατ' επέκταση και στην περίπτωση των πουλιών κτλ. Από τα Αποσπάσματα Τιμαίου (Timaei Fragmenta, FHG I, 207, απόσπ. 64): "οι τέττιγες αδουσιν". Σ' ένα διαγωνισμό δύο κιθαρωδών , του Εύνομου του Λοκρού και του Αρίστωνα από το Ρήγιο , όταν ο πρώτος έπαιζε ένας τζίτζικας πέταξε πάνω στη λύρα του και τραγούδησε ("τέττιξ επί την λύραν επιπτάς ήδεν"). Ο Στράβων (VI, 260), αφηγούμενος την ιστορία αυτή, λέει πως "μια από τις χορδές (της κιθάρας του Εύνομου) έσπασε (την ώρα της εκτέλεσης) και τότε ένας τζίτζικας πέταξε πάνω στο όργανο και συμπλήρωσε τη νότα". (Πρβ. FHG Ι, 207, απόσπ. 65- Παυσ. VI, 6, 4, και Στράβων Κλήμ. Aλεξ. Προτρ. Ι, 2).

Βλ. τραγούδι, ύμνος

http://thesaurus.iema.gr/thesaurus_s.php?lang=el&id=11&q=%DC%E4%F9[/QUOTE]

ἀείδω (ἀϝείδω), fut. ἀείσομαι, aor. ind. ἄεισε, imp.ἄεισον, inf. ἀεῖσαι: sing—I. trans., παιήονα, κλέαἀνδρῶν, ‘lays of heroes;’ also w. acc. of the theme of minstrelsy, μῆνιν, Il. 1.1; Ἀχαιῶν νόστον, Od. 1.326; with ὡς, Od. 8.514; acc. and inf., Od. 8.516.—II. intrans., μάλ᾽ ἀεῖσαι, ‘merrily’, λίγα, καλόν (adv.); met. of the bow-string, Od. 21.411.

Georg Autenrieth. A Homeric Dictionary for Schools and Colleges. New York. Harper and Brothers. 1891.

ἀοιδή , ῆς (ἀείδω): song, minstrelsy; τῷ θεὸς περὶδῶκεν ἀοιδήν, the ‘gift of song’, Od. 8.44 ; ἀοιδῆςὕμνον, ‘strains of minstrelsy,’ Od. 8.429; concrete, ‘that song,’ Od. 1.351, etc. The various shades of application are not always distinct, nor is anything gained by attempting to distinguish them.
Georg Autenrieth. A Homeric Dictionary for Schools and Colleges. New York. Harper and Brothers. 1891.

ἀοίδιμος : subject of song, pl. (with bad sense from the context), Il. 6.358†.

ἀοιδός , οῦ (ἀείδω): singer, bard; enumerated among the δημιοεργοί, Od. 17.383 ff; αὐτοδίδακτος(implying inspiration), Od. 22.347; in Il. only Il. 24.720. For the high estimation in which the ἀοιδόςwas held, see Od. 8.479 ff.

αὐτο - δίδακτος (διδάσκω): selftaught, epith. of the inspired bard, Od. 22.347†.
Georg Autenrieth. A Homeric Dictionary for Schools and Colleges. New York. Harper and Brothers. 1891.

Τα Αδών(ε)ια ή Αδώνια μυστήρια ήταν ετήσια γιορτή σε ανάμνηση του θανάτου και της ανάστασης του Άδωνη σε όλες σχεδόν τις πόλεις της Αρχαίας Ελλάδας. Ο θάνατος και η ανάσταση του Άδωνη είχε σχέση με τον ετήσιο κύκλο της βλάστησης και της καρποφορίας. Η διάρκειά τους ποίκιλλε: αλλού κρατούσαν δυο, τρεις ή και εφτά ημέρες, ενώ δεν εορτάζονταν παντού την ίδια εποχή του έτους.
Οι πρώτες ημέρες της γιορτής (αφανισμός) ήταν πένθιμες. Οι γυναίκες, που μόνο αυτές έπαιρναν μέρος στη γιορτή, είχαν την επιμέλεια της κηδείας του θεού και θρηνούσαν το χαμό του. Μετά με λυμένα μαλλιά και γυμνόστηθες γυρνούσαν στους δρόμους περιφέροντας κέρινα και πήλινα ομοιώματα του θεού και έψελναν πένθιμους ύμνους με τη συνοδεία αυλού γίγγρα. Το πρωί της επόμενης μέρας, πετούσαν ομοιώματα του θεού σε πηγές ή σε ποτάμια. Μετά την πάροδο των πένθιμων ημερών, οι πιστοί γιόρταζαν με οργιαστική χαρά την ανάστασή του (εύρεσις) με χορούς και πλούσια γεύματα.
Όταν οι Αθηναίοι ετοιμάζονταν για την εκστρατεία στη Σικελία (415-413 π.Χ.), ήταν η εποχή που γιόρταζαν τα Αδώνια[1], στα μέσα του καλοκαιριού, όπως και στη Σικυώνα, την Αλεξάνδρεια, τη Βύβλο και την Αντιόχεια[2].
Στα αθηναϊκά Αδώνια, οι γυναίκες θρηνούσαν μπροστά σε δύο νεκροκρέβατα που ήταν τοποθετημένα στις εισόδους των σπιτιών. Πάνω στα νεκροκρέβατα έβαζαν ξύλινα ομοιώματα του Άδωνη και της Αφροδίτης. Γύρω από τα ειδώλια τοποθετούσαν τους "κήπους του Άδωνη" (Ἀδώνιδος κῆποι), δηλαδή γλάστρες με φυτά που αναπτύσσονταν γρήγορα, τα οποία αργότερα τοποθετούσαν πάνω στις στέγες των σπιτιών για να μεγαλώσουν γρήγορα με τη βοήθεια του ήλιου[3]. Η ανάπτυξη των φυτών αποτελούσε σημάδι της ανάστασης του θεού.
Κοντά στον επιτάφιο (νεκροκρέβατο) τοποθετούσαν κούκλες που παρίσταναν έρωτες και πουλιά και δίπλα στο ομοίωμα του Άδωνη άφηναν πλακούντες και γλυκίσματα. Η γιορτή τέλειωνε με θυσίες αγριόχοιρων.
Τα Αδώνια γιορτάζονταν και στην Αλεξάνδρεια επί Πτολεμαίων, εορτή για την οποία σώζεται περιγραφή από το Θεόκριτο στο 15ο ειδύλλιό του «Συρακούσιαι ή Αδωνιάζουσαι»[4], όταν την είχε οργανώσει η Αρσινόη Β' της Αιγύπτου, σύζυγος του Πτολεμαίου Β' του Φιλάδελφου.
Κατά την πρώτη ημέρα, ψάλλονταν ύμνοι για τον ιερό γάμο Αφροδίτης και Άδωνι και για την επάνοδο του τελευταίου από τον Κάτω Κόσμο. Η βασίλισσα συνόδευε το ομοίωμα του Άδωνι μαζί με άλλες γυναίκες, που μετέφεραν δύο κρεβάτια φτιαγμένα από χρυσό και άργυρο για την τοποθέτηση των ομοιωμάτων του Αδώνιδος και της Αφροδίτης. Γύρω από αυτά άφηναν καρπούς και φαγητά από αλεύρι, μέλι και λάδι, μυροδοχεία και γλάστρες με γλυκάνισο, κριθάρι, μάραθο κ.ά.
Την επόμενη ημέρα, γυναίκες λυσίκομες, ξυπόλητες και γυμνόστηθες έριχναν τα ομοιώματα του Θεού στα νερά και τον παρακαλούσαν να επιστρέψει πίσω ξανά και το επόμενο έτος.

Τα Αδώνια των υπόλοιπων πόλεων, ανάμεσα στις οποίες πιο λαμπρά ήταν της Αθήνας και του Άργους, διοργανώνονταν με τις προσωπικές οικονομικές εισφορές των γυναικών που συμμετείχαν σε αυτά, ενώ στη Ρόδο υπήρχε μια μικτή θρησκευτική αδελφότητα, οι λεγόμενοι «Αδωνιασταί» ή «Αδωνισταί». Η ποιήτρια Σαπφώ από τη Λέσβο επίσης αναφέρεται σε συνήθειες για το θρήνο του θανάτου του Άδωνι[5].
Σε κάποιες περιοχές, γίνονταν και μυήσεις σε μυστήρια του Θεού. Ο Λουκιανός μάλιστα αναφέρει ότι οι μύστες θυσίαζαν πρόβατο και έπαιρναν μετάληψη[6].
Κατά την παράδοση, ποιητής των εορταστικών τραγουδιών και των ελεγειών για τον θάνατο του Άδωνι ήταν ο Κινύρας, ο πρώτος βασιλιάς της Κύπρου, που είχε εισάγει στο νησί την λατρεία της Αφροδίτης. Έλεγαν πως είχε έρθει από τη Βύβλο.
Οι τελετές αυτές, για τις οποίες ακόμη και ο προφήτης Ιεζεκιήλ αναφέρει ότι είχε δει τις πιστές του Ταμμούζ (Άδωνι) να θρηνούν στην είσοδο του Ναού της Ιερουσαλήμ, διαδόθηκαν σ’ όλες τις μεσογειακές χώρες και έτυχαν ευρύτατης αποδοχής και στην Ιβηρική, μέχρι που καταργήθηκαν οριστικά από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο γύρω στο 384 μ.Χ.[7]
Μαρτυρία των τελετών, χορών και θρήνων αυτών στην αρχαία Σεβίλλη διασώθηκε στο Βιβλίο των παθών των αγίων Ιούστας και Ρουφίνας, οι οποίες μαρτύρησαν γύρω στο 248. Σύμφωνα με το κείμενο, οι δύο χριστιανές, που πουλούσαν κεραμικά, διασταυρώθηκαν με την περιφορά των πιστών του Άδωνι, οι οποίοι, στην άρνηση των γυναικών να προσφέρουν τάματα στη μνήμη του θεού, τις προφηλάκισαν και εν τέλει τις φυλάκισαν.
Ως Αδώνια ή Αδωνίδια ήταν γνωστοί και οι θρήνοι που ψάλλονταν για τον Άδωνη κατά τη διάρκεια των εορτών[3], όπως ο «Επιτάφιος Αδώνιδος» του Βίωνος που έχει διασωθεί.
Κατάλοιπο των αρχαίων αυτών ύμνων είναι ο "Ζαφείρης", παιχνίδι και τραγούδι[9] στο Ζαγόρι της Ηπείρου την Πρωτομαγιά, ένα έθιμο για την ανάσταση της φύσης και τη γονιμότητα των χωραφιών. Το έπαιζαν τα κορίτσια την Πρωτομαγιά κι όλες τις Κυριακές του Μάη. Ένα αγόρι προσποιούνταν ότι πέθανε και τότε τα κορίτσια το στόλιζαν με άνθη μοιρολογώντας το. Ξαφνικά όμως ο «Ζαφείρης» σηκωνόταν. Τον «Ζαφείρη» τον παριστούσαν επίσης με μια κούκλα[10].
Το ίδιο έθιμο, με το όνομα "Φουσκοδέντρι", τελείται και στην Καστανιά Στυμφαλίας, με το όνομα "Κάνναβο" κατά τη Μεσοπεντηκοστή στην Άνω Αμισό του Πόντου, ως "Λειδινός" στην Αίγινα στις 14 Σεπτεμβρίου[11] και ως "Λάζαρα" ή "Λαζαρικά" στην Αμμόχωστο[6]. Ο Γεώργιος Μέγας αναφέρει ότι παρόμοιο έθιμο αναβιώνει στις Σέρρες κατά την περιφορά του Επιταφίου. Γυναίκες τοποθετούν εικόνα του Εσταυρωμένου ανάμεσα σε άνθη, αναμμένα κεριά και θυμιάματα και δίπλα τοποθετούν ένα πιάτο φακής ή κριθαριού.

Πηγές

Μαρκαντωνάτος, Γεράσιμος (1985). Επίτομο λεξικό λογοτεχνικών όρων. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg. σελ. 208. ISBN 000010180X.
Μιχαηλίδης, Σόλων (1999). Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής. Αθήνα: Εκδόσεις Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης. ISBN 960-250-174-Χ.
Μέγας, Γ.Α. (1957). Ελληνικαί εορταί και έθιμα της λαϊκής λατρείας. Αθήνα. σελ. σελ. 189 κ.εξ..
Λουκάτος, Δημήτριος Σ. (1992). Εισαγωγή στην ελληνική λαογραφία (4η Έκδοση έκδοση). Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. σελ. 177. ISBN 9789602500644.
Nilsson, Martin Persson (1992) (in γερμανικά). Geschichte der griechischen Religion. Τόμος Α' (2η Έκδοση έκδοση). C.H.Beck. σελ. σελ. 689 κ.εξ.. ISBN 3406013708.

Παραπομπές

↑ [...]Ἀδώνια γὰρ εἶχον αἱ γυναῖκες τότε, καὶ προὔκειτο πολλαχόθι τῆς πόλεως εἴδωλα, καὶ ταφαὶ περὶ αὐτὰ καὶ κοπετοὶ γυναικῶν ἦσαν, ὥστε τοὺς ἐν λόγῳ ποιουμένους τινὶ τὰ τοιαῦτα δυσχεραίνειν καὶ δεδιέναι περὶ τῆς παρασκευῆς ἐκείνης καὶ δυνάμεως, μὴ λαμπρότητα καὶ ἀκμὴν ἐπιφανεστάτην σχοῦσα ταχέως μαρανθῇ. Πλουτάρχου Βίοι Παράλληλοι, Νικίας, κεφ. 13.7.
↑ Smyth, Herbert Weir Smyth (1993). "Αδωνίδια" (in αγγλικά). Greek melic poets. Biblo & Tannen Publishers. σελ. 28. ISBN 0819601209.
↑ 3,0 3,1 Ησύχιος, Γλώσσαι.
↑ Θεόκριτου, Ειδύλλια, 15.
↑ κατθνάσκει, Κυθέρη᾿, ἄβρος Ἄδωνις· τί κε θεῖμεν; καττύπτεσθε, κόραι, καὶ κατερείκεσθε χίτωνας. Σαπφώ, απόσπασμα 62.
↑ 6,0 6,1 Κάλτσου, Αικατερίνη, "Θεϊκά Πάθη προς χάριν ανθρώπων", Λαογραφία, Παράδοση, Ιστορία, Πολίτης της Θράκης, 2007-4-4, σσ. φύλλο 66. Ανακτήθηκε 2009-08-23.
↑ Cante Jondo: Το Βαθύ Τραγούδι της Ανδαλουσίας και οι ρίζες του
↑ Μάηδες του Πηλίου (doc) σελ. κεφ. 5. Περιοδικό Φάρος (Μάιος 2009) (ανακτήθηκε 2009-08-23 )
↑ ERT online - Αφιερώματα: Πάσχα
↑ Ορθόδοξος Χριστιανική Γωνιά - Μάιος
↑ Το έθιμο του Λειδινού
↑ Λαπαθιώτης - Αδώνια

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Gardens of Adonis(Αγγλικά)
Dictionary of Greek and Roman Antiquities, John Murray, London, 1875(Αγγλικά)
Θεογονία - Η γιορτή Αδώνια
Αδώνια - Άρθρο από την Musipedia
Έθιμα της Πρωτομαγιάς

http://el.wikipedia.org/wiki/Αδώνια

Εορτασμός των Αδωνίων. Τμήμα ερυθρόμορφου αττικού λέβητα, 430-420 π.Χ.

Plutarch, Nicias

Plut. Nic. 13.7

[7]
οὐκ ὀλίγους δὲ καὶ τὰ τῶν ἡμερῶν ἐν αἷς τὸν στόλον ἐξέπεμπον ὑπέθραττεν. Ἀδώνια γὰρ εἶχον αἱ γυναῖκες τότε, καὶ προὔκειτο πολλαχόθι τῆς πόλεως εἴδωλα, καὶ ταφαὶ περὶ αὐτὰ καὶ κοπετοὶ γυναικῶν ἦσαν, ὥστε τοὺς ἐν λόγῳ ποιουμένους τινὶ τὰ τοιαῦτα δυσχεραίνειν καὶ δεδιέναι περὶ τῆς παρασκευῆς ἐκείνης καὶ δυνάμεως, μὴ λαμπρότητα καὶ ἀκμὴν ἐπιφανεστάτην σχοῦσα ταχέως μαρανθῇ.

[7]
Not a few also were somewhat disconcerted by the character of the days in the midst of which they dispatched their armament. The women were celebrating at that time the festival of Adonis, and in many places throughout the city little images of the god were laid out for burial, and funeral rites were held about them, with wailing cries of women, so that those who cared anything for such matters were distressed, and feared lest that powerful armament, with all the splendor and vigor which were so manifest in it, should speedily wither away and come to naught.

Plutarch. Plutarch's Lives. with an English Translation by. Bernadotte Perrin. Cambridge, MA. Harvard University Press. London. William Heinemann Ltd. 1916. 3.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:2008.01.0051:chapter=13:section=7[/QUOT

Η Αφροδίτη και ο Άδωνις. Αττική ερυθρόμορφη λήκυθος σε σχήμα αρυβάλλου από τον καλλιτέχνη Αίσονα, περ. 410 π.Χ., Μουσείο του Λούβρου.
Aphrodite and Adonis. Attic red-figure squat lekythos, ca. 410 BC.
Department of Greek, Etruscan and Roman antiquities, Sully, first floor, room 43, case 15
MNB 2109

~~~~~~~

Υδρία, αγγείο τύπου Κερτς, ύψος 38 εκ. διάμετρος 29 εκ. 360-350 π.Χ., Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο, E241

Αηδών

αηδόνι, αλλά μεταφορικά το γλωσσίδι του αυλού και ο ίδιος ο αυλός. Ησ.: "αηδόνα· γλωσσίδα μεταφορικώς Ευριπίδης Οιδίποδι" (ο Ευριπίδης στον Οιδίποδα [ονόμασε] μεταφορικά το γλωσσίδι [του αυλού] αηδών). Επίσης "και τους αυλούς δε λωτίνας αηδόνας που έφη (Ευριπίδης)" (επίσης κάπου [ο Ευριπίδης] ονόμασε τους αυλούς αηδόνες κατασκευασμένες από λωτό). Βλ. Nauck Eur. Perd. Frg. σ. 149, απόσπ. 560 και σ. 261, απόσπ. 923 (Fabularum frg.)

Από Musipedia


Description: "Beak mouthpiece. Found at Pompeii." — The Encyclopedia Britannica, 1910
Source: The Encyclopedia Britannica, Eleventh Edition (New York: The Encyclopedia Britannica Company, 1910)II:919

Αθηνά, 1. Είδος αυλού που αναφέρεται από τον Πολυδεύκη (IV, 77), χωρίς άλλη πληροφορία σχετική με την κατασκευή του· "και Αθηνά δε, είδος αυλού, ή μάλιστα Νικωφελή τον Θηβαίον εις τον της Αθηνάς ύμνον κεχρήσθαι λέγουσι" (Αθηνά, ένα είδος αυλού, που λένε πως κυρίως το χρησιμοποίησε ο Νικωφελής ο Θηβαίος στον ύμνο προς την Αθηνά).
2. Αθηνάς νόμος· ένας νόμος στη θεά Αθηνά, που αποδιδόταν στον Όλυμπο
· περιγραφή του βρίσκεται στον Πλούταρχο, Περί μουσ. 1143B-C, 33'

Βλ. όργανα, αυλός, νόμος

http://www.musipedia.gr/

Αθηνά, είδος αυλού
Πολυδεύκη 4. 77

Julius Pollux
(Ιούλιος Πολυδεύκης, Ioulios Poludeukes)
2nd century AD

Text of the Onomasticon at archive.org

Author: Pollux, Julius, of Naucratis; Dindorf, Wilhelm, 1802-1883
Volume: 1-3
Publisher: Leipzig : Kuehn
Language: Ancient Greek; Latin

http://www.archive.org/details/onomasticon01polluoft

Αθηνά, είδος αυλού, το χρησιμοποίησε ο Νικωφελής ο Θηβαίος στον ύμνο προς την Αθηνά.

Prosopographia musica Graeca: - Google Books
Nikolaos Stam Aspiōtēs - 2006

Ptol. 3514, SB 4206. 166, Stephanes 1876. 1451. Nikopheles aus Theben ...
books.google.com/books?isbn=3865960839...

Plutarch, The Morals, vol. 1
CONCERNING MUSIC.*

The reason of this, we say, is either a certain plain and mixed composure, or both; like the enharmonic species of Olympus, by him set in the Phrygian mood and mixed with the paeon epibatos, which rendered the beginning of the key naturally elegant in what is called the nome of Minerva. For having made choice of his key and measure, he only changed the paeon epibatos for the trochee, which produced his enharmonic species. However, the enharmonic species and Phrygian tone remaining together with the whole system, the elegancy of the character was greatly altered. For that which was called harmony in the nome of Minerva was quite another thing from that in the introduction.

Plutarch, The Morals, vol. 1 [1878]
Edition used:
Plutarch’s Morals. Translated from the Greek by Several Hands. Corrected and Revised by William W. Goodwin, with an Introduction by Ralph Waldo Emerson. 5 Volumes. (Boston: Little, Brown, and Co., 1878). Vol. 1.

Author: Plutarch
Translator: William W. Goodwin
Introduction: Ralph Waldo Emerson

http://oll.libertyfund.org/index.ph...show.php?title=1211&layout=html#chapter_91410

~~~~~~

[ Minerva (Etruscan: Menrfa, or Menrva) was the Roman goddess whom Hellenizing Romans from the second century BC onwards equated with the Greek goddess Athena ...]

PLUTARQUE

ΠΕΡΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

(371) Ὁ αὐτὸς δὲ λόγος καὶ περὶ τῶν ῥυθμῶν· (372) οὐδεὶς γὰρ ῥυθμὸς τὴν τῆς τελείας οἰκειότητος δύναμιν ἥξει ἔχων ἐν ἑαυτῷ· (373) τὸ γὰρ οἰκείως ἀεὶ λεγόμενον πρὸς ἦθός τι βλέποντες λέγομεν. Τούτου δέ φαμεν αἰτίαν εἶναι σύνθεσίν τινα ἢ μῖξιν ἢ ἀμφότερα. (374) (374-375) Οἷον Ὀλύμπῳ τὸ ἐναρμόνιον γένος ἐπὶ Φρυγίου τόνου τεθὲν παίωνι ἐπιβατῷ μιχθέν· (375) τοῦτο γὰρ τῆς ἀρχῆς τὸ ἦθος ἐγέννησεν ἐπὶ τῷ τῆς Ἀθηνᾶς νόμῳ· (376) προσληφθείσης γὰρ μελοποιίας καὶ ῥυθμοποιίας, τεχνικῶς τε μεταληφθέντος τοῦ ῥυθμοῦ μόνον αὐτοῦ καὶ γενομένου τροχαίου ἀντὶ παίωνος, συνέστη τὸ Ὀλύμπου ἐναρμόνιον γένος. (377) Ἀλλὰ μὴν καὶ τοῦ ἐναρμονίου γένους καὶ τοῦ Φρυγίου τόνου διαμενόντων καὶ πρὸς τούτοις τοῦ συστήματος παντός, μεγάλην ἀλλοίωσιν ἔσχηκε τὸ ἦθος· (378) ἡ γὰρ καλουμένη ἁρμονία ἐν τῷ τῆς Ἀθηνᾶς νόμῳ πολὺ διέστηκε κατὰ τὸ ἦθος τῆς ἀναπείρας.

http://remacle.org/bloodwolf/historiens/Plutarque/musiquegr.htm

Αθήναιος, (2ος/3ος αι. μ.Χ.)· γραμματικός και σοφιστής. Γεννήθηκε στη Ναύκρατι της Αιγύπτου και έζησε ανάμεσα στο 160 και 230 μ.Χ. Το κύριο έργο του είναι οι Δειπνοσοφισταί, γραμμένο πιθανόν μετά το θάνατο του αυτοκράτορα Κόμμοδου (180-192 μ.Χ.), που διακωμωδείται στο 12ο βιβλίο του (537). Το μνημειώδες αυτό έργο αποτελείται από 15 βιβλία, μερικά από τα οποία όμως δεν έχουν ολότελα διασωθεί· μέρη των βιβλίων Α', Β', Γ', ΙΔ' και ΙΕ' έχουν χαθεί. Τα βιβλία Α', Δ', ΙΔ' και ΙΕ' περιέχουν σημαντικές πληροφορίες για την αρχαία ελληνική μουσική· ιδιαίτερα τα βιβλία Δ' (από το 174Α ως το 185) και ΙΔ' (616Ε-639) περιέχουν πληροφορίες για μουσικά όργανα (Δ') και για χορούς, για διάφορα επαγγέλματα, για ωδές , γένη , αρμονίες κτλ. (ΙΔ'). Πολύ από το μουσικό υλικό των Δειπνοσοφιστών προέρχεται από τον Ηρακλείδη τον Ποντικό , τον Δούρι, τον Αριστόξενο και πολλές άλλες, πιο παλιές πηγές. Η πρώτη έκδοση έγινε με την επίβλεψη του διάσημου Κρητικού φιλολόγου Μάρκου Μουσούρου (βλ. λ. Ησύχιος) στη Βενετία το 1514 από τον κώδικα Marcianus gr. 447. Έκτοτε έχουν γίνει πολλές εκδόσεις του ελληνικού κειμένου και μεταφράσεις (ορισμένων μερών ή ολόκληρου του έργου) σε διάφορες γλώσσες· ανάμεσα σ' αυτές η έκδοση του ελληνικού κειμένου από τον G. Kaibel (Teubner, Λιψία 1887-1890) και με αγγλική μετάφραση από τον καθηγητή Ch. Β. Gullick (Λονδίνο, Νέα Υόρκη και Cambridge Mass. 1927-1941), στην Κλασική Βιβλιοθήκη Loeb.

http://www.musipedia.gr/

αθλοθέτης, κριτής στους Αγώνες. Επειδή στους Αγώνες γίνονταν και μουσικοί διαγωνισμοί, οι αθλοθέτες έκριναν επίσης και διαγωνισμούς σε μουσική. Πρβ. Πλάτων, Νόμοι VI, 764Ε (βλ. το κείμενο στο λ. μονωδία ).

http://www.musipedia.gr/


Μέτρηση του χρόνου τέλεσης των Πανελληνίων Αγώνων της αρχαιότητας.

http://technologein.pathfinder.gr/antikythira-mechanismII

αίλινος, ουσ.· πένθιμη, θρηνώδης αναφώνηση· άγριος θρήνος · πένθιμο τραγούδι, μοιρολόι. Πρβ. Αισχ. Αγαμ. 121 (και 139, 159): "αίλινον, αίλινον ειπέ". Ως επίθ., θρηνητικός, πένθιμος. Το ρ. αιλινώ σήμαινε τραγουδώ ένα μοιρολόι, ένα θρηνητικό τραγούδι.

Βλ. θρήνος, τραγούδι

http://www.musipedia.gr/

αιολία, ή αιολική αρμονία· έτσι ονομαζόταν από μερικούς θεωρητικούς πριν από τον Αριστόξενο η σειρά, κλίμακα (διαπασών): la - sol - fa - mi - re - do - si - la (διατονικό γένος ). Σύμφωνα με τον Ηρακλείδη τον Ποντικό (Αθήν. ΙΔ', 624C-D, 19) η αιολία αρμονία ήταν μια από τις τρεις ελληνικές αρμονίες (οι άλλες δύο ήταν η δωρική και η ιωνική ), από τις τρεις ελληνικές φυλές, τους Δωριείς, τους Αιολείς και τους Ίωνες. Η αιολική αρμονία εξέφραζε το ήθος, το χαρακτήρα των Αιολέων: το περήφανο και το πομπώδες ("γαύρον και ογκώδες"), καθώς και το υψηλό και θαρραλέο ήθος ("εξηρμένον και τεθαρρηκός"). Η αιολική αντικαταστάθηκε αργότερα, από την υποδωρική. Ο αιολικός τόνος (τόνος αιολίος) είχε την 7η θέση στον πίνακα του νεο-αριστοξενικού συστήματος των 15 τόνων βλ. λ. τόνος

http://www.musipedia.gr/


αιολίς, βλ. λ. αιόλιος νόμος .

Βλ. κιθαρωδία, νόμος, Τέρπανδρος


αιολόμολπος, βλ. λ. αιολόφωνος .

.

Αθήναιου, Δειπνοσοφιστές ΙΔ', 624C-D, 19)


(p.19) Ἡρακλείδης δ΄ ὁ Ποντικὸς ἐν τρίτῳ περὶ Μουσικῆς
οὐδ΄ ἁρμονίαν φησὶ δεῖν καλεῖσθαι τὴν Φρύγιον, καθάπερ οὐδὲ
τὴν Λύδιον. ἁρμονίας γὰρ εἶναι τρεῖς· τρία γὰρ καὶ γενέσθαι
Ἑλλήνων γένη, Δωριεῖς, Αἰολεῖς, Ἴωνας. οὐ
μικρᾶς οὖν οὔσης διαφορᾶς ἐν τοῖς τούτων ἤθεσιν,
Λακεδαιμόνιοι μὲν μάλιστα τῶν ἄλλων Δωριέων τὰ
πάτρια διαφυλάττουσιν, Θεσσαλοὶ δὲ (οὗτοι γάρ εἰσιν
οἱ τὴν ἀρχὴν τοῦ γένους Αἰολεῦσιν μεταδόντες) παραπλήσιον
αἰεὶ ποιοῦνται τοῦ βίου τὴν ἀγωγήν· Ἰώνων
δὲ τὸ πολὺ πλῆθος ἠλλοίωται διὰ τὸ συμπεριφέρεσθαι
τοῖς αἰεὶ δυναστεύουσιν αὐτοῖς τῶν βαρβάρων. τὴν
οὖν ἀγωγὴν τῆς μελῳδίας ἣν οἱ Δωριεῖς ἐποιοῦντο
Δώριον ἐκάλουν ἁρμονίαν· ἐκάλουν δὲ καὶ Αἰολίδα
ἁρμονίαν ἣν Αἰολεῖς ᾖδον· Ἰαστὶ δὲ τὴν τρίτην ἔφασκον ἣν ἤκουον ᾀδόντων τῶν
Ἰώνων. ἡ μὲν οὖν Δώριος ἁρμονία τὸ ἀνδρῶδες ἐμφαίνει καὶ τὸ μεγαλοπρεπὲς
καὶ οὐ διακεχυμένον οὐδ΄ ἱλαρόν, ἀλλὰ σκυθρωπὸν
καὶ σφοδρόν, οὔτε δὲ ποικίλον οὔτε πολύτροπον. τὸ
δὲ τῶν Αἰολέων ἦθος ἔχει τὸ γαῦρον καὶ ὀγκῶδες,
ἔτι δὲ ὑπόχαυνον· ὁμολογεῖ δὲ ταῦτα ταῖς ἱπποτροφίαις αὐτῶν καὶ ξενοδοχίαις·
οὐ πανοῦργον δέ, ἀλλὰ
ἐξηρμένον καὶ τεθαρρηκός. διὸ καὶ οἰκεῖόν ἐστ΄ αὐτοῖς
ἡ φιλοποσία καὶ τὰ ἐρωτικὰ καὶ πᾶσα ἡ περὶ τὴν
δίαιταν ἄνεσις. διόπερ ἔχουσι τὸ τῆς ὑποδωρίου καλουμένης
ἁρμονίας ἦθος. αὕτη γάρ ἐστι, φησὶν ὁ
Ἡρακλείδης, ἣν ἐκάλουν Αἰολίδα, ὡς καὶ Λᾶσος ὁ
Ἑρμιονεὺς ἐν τῷ εἰς τὴν ἐν Ἑρμιόνι Δήμητρα Ὕμνῳ
λέγων οὕτως·
Δάματρα μέλπω Κόραν τε Κλυμένοι΄ ἄλοχον,
μελιβόαν ὕμνον ἀνάγων,
Αἰολίδ΄ ἅμα βαρύβρομον ἁρμονίαν.
ταῦτα δ΄ ᾄδουσιν πάντες ὑποδώρια {τὰ μέλη}. ἐπεὶ οὖν
τὸ μέλος ἐστὶν ὑποδώριον {τὰ μέλη}, εἰκότως Αἰολίδα
φησὶν εἶναι τὴν ἁρμονίαν ὁ Λᾶσος. καὶ Πρατίνας
δέ πού φησι·
μήτε σύντονον δίωκε μήτε τὰν ἀνειμέναν
Ἰαστὶ μοῦσαν, ἀλλὰ
τὰν μέσαν νεῶν ἄρουραν
αἰόλιζε τῷ μέλει.
ἐν δὲ τοῖς ἑξῆς σαφέστερόν φησιν·
πρέπει τοι
πᾶσιν ἀοιδὰ λαβράκταις
Αἰολὶς ἁρμονία.
πρότερον μὲν οὖν, ὡς ἔφην, Αἰολίδα αὐτὴν ἐκάλουν,
ὕστερον δ΄ ὑποδώριον, ὥσπερ ἔνιοί φασιν, ἐν τοῖς
αὐλοῖς τετάχθαι νομίσαντες αὐτὴν ὑπὸ τὴν Δώριον
ἁρμονίαν. ἐμοὶ δὲ δοκεῖ ὁρῶντας αὐτοὺς τὸν ὄγκον
καὶ τὸ προσποίημα τῆς καλοκἀγαθίας ἐν τοῖς τῆς ἁρμονίας
ἤθεσιν Δώριον μὲν αὐτὴν οὐ νομίζειν, προσεμφερῆ
δέ πως ἐκείνῃ· διόπερ ὑποδώριον ἐκάλεσαν, ὡς
τὸ προσεμφερὲς τῷ λευκῷ ὑπόλευκον καὶ τὸ μὴ γλυκὺ
μὲν ἐγγὺς δὲ τούτου λέγομεν ὑπόγλυκυ· οὕτως καὶ
ὑποδώριον τὸ μὴ πάνυ Δώριον.

http://www.sflt.ucl.ac.be/files/AClassFTP/Textes/ATHENEE/deipnosophistes_14.txt

Aristoxène rapporte l'invention du mode Phrygien à Hyagnide de Phrygie ; mais Héraclide du Pont, l. 3 de la Musique, dit qu'il ne faut pas appeler (harmonie) mode, l'invention des Phrygiens, ni celle des Lydiens, parce qu'il n'y a proprement que trois (harmonies) ou modes chez les Grecs, comme il n'y eut que trois races primitives parmi eux, savoir les Doriens, les Eoliens, les Ioniens, races dont les caractères ne différaient pas peu.

Les Lacédémoniens sont ceux des Doriens qui ont le plus conservé les usages qu'ils tenaient des Doriens leurs ancêtres. Les Thessaliens, nation qui rapporte son origine aux Eoliens, vivent à peu près de même que ceux-ci ; mais il est arrivé des change-mens chez la plupart des Ioniens, parce qu'ils ont été comme obligés de sympathiser avec les barbares dont ils subissaient la loi.

On appela donc Dorien, le mode musical que ceux-ci inventèrent ; Eolien, celui sur lequel chantaient les Eoliens; enfin Ionien, celui sur lequel on entendit chanter les Ioniens.

Le mode Dorien manifeste quelque chose de viril et de majestueux; loin d'y sentir une molle gaieté, on y remarque un sentiment sévère et violent, mais on n'y trouve ni mélange, ni variété dans le caractère du chant.

Le caractère du mode Eolien est fier et enflé ; mais il joint à cela certaine légèreté agréable. C'est en effet ce qui convient à des gens qui sont souvent à cheval, et qui se font un plaisir de recevoir chez eux les étrangers. Il réunit la franchise à l'élévation et à la hardiesse. Voilà pourquoi les Eoliens sont particulièrement adonnés au vin, à l'amour et en général à une vie mêlée de plaisirs.

Les Eoliens renferment en partie dans leur mode le caractère de celui qu'on a nommé Dorien, ce qui a fait nommer le leur hypodorien ; or, suivant Héraclide, c'est proprement celui qu'on appelle Eolien ; et Lasus d'Hermione le fait aussi entendre dans l'hymne[56] qu'il a composé en l'honneur de Cérès d'Hermione. Voici le passage :

« Je chante un hymne à Cérès et à sa fille Mélibée,[57] femme de Clymène, en le récitant[58] sur le ton grave et bruyant de l'Eolie. »

Ils chantent tous ces vers hypodoriens, or, le mode du chant étant hypodorien, le poète a donc eu raison de dire que le mode[59] de son chant était éolien. Pràtinas dit aussi quelque part :

« Ne suis pas un mode trop sévère, ni trop relâché, tel que l'ionien, mais prenant un juste milieu,[60] règle tes chants sur le mode éolien. »

Il s'explique encore plus clairement ensuite, lorsqu'il dit:

Le mode éolien convient particulièrement aux jeunes gens qui sont avides de chansons.[61] »

Le Livre XIV des Deipnosophistes

http://remacle.org/bloodwolf/erudits/athenee/livre14.htm#_ftnref56

Αισχύλος, (525-456 π.Χ.)· γεννήθηκε στην Ελευσίνα και πέθανε στη Γέλα της Σικελίας. Από τη μουσική του μεγάλου αυτού τραγικού δυστυχώς τίποτε δεν έχει διασωθεί. Γνωρίζουμε από αρχαίες πηγές ότι το μουσικό του ύφος (στιλ) ήταν απλό, αυστηρό και μεγαλόπρεπο· η μελωδική του γλώσσα ήταν διαποτισμένη με δυνατό λυρικό παλμό, αλλά ήταν καθαρή, απέριττη και διατονική , αποφεύγοντας προσεχτικά το χρωματικό γένος (πρβ. Πλούτ. Περί μουσ. 1137Ε, 20· βλ. επίσης λ. Φρύνιχος). Η μουσική στα δραματικά του έργα συγκεντρώνεται κυρίως στα χορικά μέρη· η χορική του μουσική, καθώς και η μουσική του Φρύνιχου, αντιπροσωπεύουν, για τον Αριστόξενο, τα "πραγματικά πρότυπα" δραματικής μουσικής. Ο λυρισμός του ωστόσο δεν περιορίζεται στα χορικά μέρη· απλώνεται παντού, σε όλο το δράμα.
Ο Αισχύλος έγραψε, κατά τη Σούδα , 90 δράματα· 79 είναι γνωστά με τον τίτλο τους. Επτά από αυτά έχουν, καθώς είναι γνωστό, διασωθεί: Πέρσαι, Επτά επί Θήβας, Ικέτιδες, Προμηθεύς Δεσμώτης και η τριλογία Ορέστεια (Αγαμέμνων, Χοηφόροι και Ευμενίδες). Σώθηκαν ολόκληρα, αλλά η μουσική τους παραμένει άγνωστη σ' εμάς. Πρέπει να καταφύγουμε στη ρυθμοποιία και την ποιητική γλώσσα, συχνά υπέρλαμπρη, υψιπετή και μεγαλόπνευστη, για να φανταστούμε ποιος μπορεί να ήταν ο χαρακτήρας της μελοποιίας του. Πραγματικά, διάφοροι μελετητές προσπάθησαν, μέσα από τη ρυθμική σύσταση των έργων του, να φέρουν σε φως τα μυστικά του αισχύλειου μέλους . Τέτοιες ποιητικές δημιουργίες ασύγκριτης λυρικής ομορφιάς, όπως ο "κομμός " του Ξέρξη και του χορού στους Πέρσες ή στις Χοηφόρες ανάμεσα στην Ηλέκτρα, τον Ορέστη και το χορό, θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν τη γνώμη μερικών μελετητών ότι, "μολονότι αυτά τα δημιουργήματα της μουσικής ιδιοφυίας της αρχαίας Ελλάδας επιζούν μονάχα με τον ένα από τους δύο συντελεστές τους, τη ρυθμοποιία, μας φαίνονται σαν αισθητικές δημιουργίες, οι οποίες, με την εκφραστική τους δύναμη, στέκονται ισάξια κοντά στα μελωδικά αριστουργήματα του 19ου αι." (Gev. ΙΙ, 529, γιά την Ορέστεια).
Ο Αισχύλος, μια ρωμαλέα μεγαλοφυία με επιβλητικό ποιητικό ανάστημα, υψηλής έμπνευσης, "γεμάτος από θεούς",1· δημιουργός νέων και μεγάλων λόγων,2· δημιουργός του ευρωπαϊκού δράματος,3· διακρίθηκε επίσης και ως μελωδικός συνθέτης. Μαζί με τα μέλη του δημιούργησε νέα σχήματα στην όρχηση
και τα δίδασκε με προσωπικό ενδιαφέρον στο χορό. Έχει συνθέσει επίσης ελεγείες , και μάλιστα διαγωνίστηκε στην ελεγεία με τον Σιμωνίδη. Στέφθηκε νικητής δεκατρείς φορές σε δραματικούς αγώνες (κατά τη Σούδα, είκοσι οκτώ).
Βλ. (α) Bergk Anth. Lyr. 124, τέσσερα αποσπάσματα από ελεγείες· (β) Nauck TGF 3-128, διάφορα αποσπάσματα από χαμένα έργα του· (γ) Ο. Schroeder, Αισχύλος, Cantica, β' εκδ., Τ. 1916.
Σχετικά με τη ρυθμοποιία και τη μουσική του Αισχύλου μπορεί κανείς να συμβουλευτεί και τα ακόλουθα:.
J. Η. Heinrich Schmidt, Die Kunstformen der griechischen Poesie -Die Eurhythmie in den Chorgesangen der Griechen, Λιψία 1868· βλ. ιδιαίτερα Text und Schemata στα "Χορικά" του Αισχύλου, σσ. 146-381.
F. Α. Gevaert, Histoire et theorie de la musique de l'antiquite, II, Γάνδη 1881, σσ. 522-531.
Evanghelos Moutsopoulos, "Une philosophie de la musique chez Eschyle", REG 72, 1959, σσ. 18-56.
1. "Plein des dieux", P. Girard, Les tragiques grecs, Παρίσι 1914, σ. XII.
2. "He built great words into towers"· Gilbert Murray, Aeschylus, the Creator of Tragedy, Oxford University Press, 1962, σ. 32.
3. J. T. Sheppard, Aeschylus and Sophocles, their Work and Influence, Νέα Υόρκη 1963, σ. 5

~~~~~~~~~~~~~~

Ο Φρύνιχος, όπως και ο σύγχρονός του Αισχύλος , απέφευγε το χρωματικό γένος . Πλούτ. (Περί μουσ. 1137Ε, 20): "δε θά'ταν άτοπο να υποστηρίξει κανείς ότι ο Αισχύλος ή ο Φρύνιχος απέφευγαν τη χρήση του χρωματικού γένους από άγνοια;".

http://www.musipedia.gr/

Πλούτ. Περί μουσ. 1137Ε, 20


(186) Οἷόν τι καὶ ἐπὶ τῶν τῆς τραγῳδίας ποιητῶν. (187) Τῷ γὰρ χρωματικῷ γένει καὶ τῷ † ῥυθμῷ τραγῳδία μὲν οὐδέπω καὶ τήμερον κέχρηται, κιθαρ〈ῳδί〉α δέ, πολλαῖς γενεαῖς πρεσβυτέρα τραγῳδίας οὖσα, ἐξ ἀρχῆς ἐχρήσατο. - (188) Τὸ δὲ χρῶμα ὅτι πρεσβύτερόν ἐστι τῆς ἁρμονίας, σαφές. (189) Δεῖ γὰρ δηλονότι κατὰ τὴν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως ἔντευξιν καὶ χρῆσιν τὸ πρεσβύτερον λέγειν· κατὰ γὰρ αὐτὴν τὴν τῶν γενῶν φύσιν οὐκ ἔστιν ἕτερον ἑτέρου πρεσβύτερον. - (190) Εἰ οὖν τις Αἰσχύλον ἢ Φρύνιχον φαίη δι΄ ἄγνοιαν ἀπεσχῆσθαι τοῦ χρώματος, ἆρά γ΄ οὐκ ἂν ἄτοπος εἴη; (191) ὁ γὰρ αὐτὸς καὶ Παγκράτην ἂν εἴποι ἀγνοεῖν τὸ χρωματικὸν γένος. (192) Ἀπείχετο γὰρ καὶ οὗτος ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ τούτου, ἐχρήσατο δ΄ ἔν τισιν. (193) Οὐ δι΄ ἄγνοιαν οὖν δηλονότι, ἀλλὰ διὰ τὴν προαίρεσιν ἀπείχετο· (194) ἐζήλου γοῦν, ὡς αὐτὸς ἔφη, τὸν Πινδάρειόν τε καὶ Σιμωνίδειον τρόπον καὶ καθόλου τὸ ἀρχαῖον καλούμενον ὑπὸ τῶν νῦν.

http://remacle.org/bloodwolf/historiens/Plutarque/musiquegr.htm

[Ο Αισχύλος έγραψε, κατά τη Σούδα , 90 δράματα]

Headword: Αἰσχύλος
Adler number: alphaiota,357
Translated headword: Aeschylus (Aiskhylos)
Vetting Status: low
Translation:
Athenian, tragic poet, son of Euphorion and brother of Amenias, Euphorion, and Kynageiros, who [all] fought bravely at Marathon together with him.[1] He also had two sons who were tragedians, Euphorion[2] and Euaion. He competed in the 9th Olympiad[3] when he was 25 years old. This man was the first to invent the practice of actors having masks painted wondrously with colors and wearing felt half-boots known as embatai. He wrote both elegiac poetry and 90 tragedies. He won 28 times, though some say[4] 13. Exiled to Sicily following a collapse of the stage during a performance of his, a tortoise was dropped on his head by an eagle that had been carrying it, and he died at the age of 58.[5]
Greek Original:
Αἰσχύλος, Ἀθηναῖος, τραγικός, υἱὸς μὲν Εὐφορίωνος, ἀδελφὸς δὲ Ἀμενίου, Εὐφορίωνος καὶ Κυναιγείρου, τῶν εἰς Μαραθῶνα ἀριστευσάντων ἅμα αὐτῷ. ἔσχε δὲ καὶ υἱοὺς τραγικοὺς δύο, Εὐφορίωνα καὶ Εὐαίωνα. ἠγωνίζετο δὲ αὐτὸς ἐν τῇ θ# Ὀλυμπιάδι ἐτῶν ὢν κε#. οὗτος πρῶτος εὗρε προσωπεῖα δεινὰ χρώμασι κεχρισμένα ἔχειν τοὺς τραγικοὺς καὶ ταῖς ἀρβύλαις τοῖς καλουμένοις ἐμβάταις κεχρῆσθαι. ἔγραψε δὲ καὶ ἐλεγεῖα καὶ τραγῳδίας #4#: νίκας δὲ εἷλεν η# καὶ κ#, οἱ δὲ τρισκαίδεκά φασι. φυγὼν δὲ εἰς Σικελίαν διὰ τὸ πεσεῖν τὰ ἰκρία ἐπιδεικνυμένου αὐτοῦ, χελώνης ἐπιρριφείσης αὐτῷ ὑπὸ ἀετοῦ φέροντος κατὰ τῆς κεφαλῆς, ἀπώλετο ἐτῶν νη# γενόμενος.
Notes:
c.525/4-456/5 BC. See generally OCD(3) pp.26-29.
[1] 490 BC. Ameinias was probably *not* a relation, because he came from a different deme (Herodotus 8.84): see M.R. Lefkowitz, The Lives of the Greek Poets (London 1981) p.69.
[2] See epsilon 3800.
[3] So the transmitted text, 744-741 BC; we need the 70th (500-497). For this first try at competetion (actually in 499) cf. pi 2230.
[4] More correctly.
[5] Repeated at the end of chi 191; this age does not conform to the generally accepted dates for Aeschylus' life (see above).
Keywords: biography; chronology; clothing; military affairs; poetry; proverbs; stagecraft; zoology

Suda On Line

http://www.stoa.org/sol-bin/search.pl

αιώρα, και εώρα· βλ. λ. αλήτις.

αλήτις, θηλ. του αλήτης. 1. Τραγούδι που το τραγουδούσαν πάνω σε κρεμαστή κούνια (αιώρα), καθώς κουνιόνταν. Πολυδ. (IV, 55): "Ήν δε και αλήτις άσμα ταις αιώραις προσαδόμενον". Πιστευόταν ότι ήταν τραγούδι της Ηριγόνης (βλ. σημ. πιο κάτω)· Αθήν. ΙΔ', 618Ε, 10: "υπήρχε επίσης ένα τραγούδι που το τραγουδούσαν στη γιορτή της αιώρας, στη μνήμη της Ηριγόνης, και λεγόταν αλήτις".
2. Αλήτις ονομαζόταν επίσης μια γιορτή στην Αθήνα. Ησ.: "Αλήτις, εορτή Αθήνησιν, η νυν Εώρα λεγομένη, και ημέρας όνομα, ως ο Πλάτων ο Κωμικός". Από αυτό φαίνεται πως έτσι (εώρα) ήταν και το όνομα της μέρας της γιορτής.
Σημείωση: Ηριγόνη ήταν η κόρη του Αθηναίου ήρωα Ικάριου, στον οποίο δίδαξε ο Διόνυσος την καλλιέργεια των αμπελιών και την παραγωγή του κρασιού. Η Ηριγόνη γέννησε από τον Διόνυσο έναν γιό, τον Στάφυλο. Ο πατέρας της πρόσφερε από το κρασί του σε μερικούς βοσκούς, που μέθυσαν, και νομίζοντας πως τους δηλητηρίασε σκότωσαν τον Ικάριο. Η Ηριγόνη, με τη βοήθεια του κυνηγετικού σκυλιού του πατέρα της Μάιρα, βρήκε το πτώμα και απελπισμένη για το χαμό του πατέρα της κρεμάστηκε· πριν πεθάνει όμως καταράστηκε τις παρθένες της Αττικής να κρεμιούνται κι αυτές. Πραγματικά αυτό, κατά το μύθο, άρχισε να συμβαίνει, και οι Αθηναίοι ζήτησαν χρησμό από το μαντείο. Με τη συμβουλή του καθιέρωσαν γιορτή προς τιμήν της Ηριγόνης, κατά την οποία τα κορίτσια κρεμούσαν αιώρες και καθώς κουνιόνταν τραγουδούσαν το τραγούδι αλήτις.
Βλ., ανάμεσα σε άλλα, Νόνν. Διον. 48, 34 κ.ε. Επίσης, Γεώργιος Κ. Σπυριδάκης, "Περί της κατά το έαρ αιώρας εις τον Ελληνικόν και τους λοιπούς λαούς της Χερσονήσου του Αίμου", Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, KB', 1969-1972, Αθήναι 1973, σσ. 113-130· με μια περίληψη στα γαλλικά, σσ. 131-134. Στη μελέτη αυτή, γίνεται αναφορά αρκετά λεπτομερειακή και στην "αιώρα" στην αρχαία Ελλάδα, σ. 121 κ.ε. (στη γαλλική περίληψη, σσ. 132-133).

~~~~

"Την άμεση σχέση του παιχνιδιού με τη λατρεία του Διονύσου δηλώνει μια σκηνή σ'έναν ωραίο αττικό σκύφο, που βρέθηκε το 1846 στο Τσιούζι και σήμερα βρίσκεται στο μουσείο του Βερολίνου. Ένας στεφανωμένος Σάτυρος, πιστός ακόλουθος του Διονύσου, στέκεται πίσω απο μιάν αιώρα, στην οποία κάθεται μιά νέα και της δίνει ώθηση. Ο σάτυρος που σπρώχνει την κούνια, σημαδεύει το βακχικό χαρακτήρα της γιορτής, όπως σε πολλές άλλες ανάλογες παραστάσεις. Τα κορδονάκια που είναι τυλιγμένα στο κεφάλι του, καθώς και τα φύλλα που σχηματίζουν ακτινωτό στεφάνι είναι θρησκευτικά σύμβολα, μας λέει ο Hunziker. Πάνω απο τη νέα που αιωρίζεται διαβάζουμε τη λέξη ΑΛΗ, που είναι η αρχή της λέξης ΑΛΗΤΙΣ, η οποία ταυτίζεται με την Ηριγόνη, και της οποίας το όνομα έχει τελετουργική σημασία.''

Απολλόδωρος, βιβλιοθήκη, Γ' 14,7
Αθηναίος, Δειπνοσοφιστές ΙΔ' , 10
Πολυδεύκης, Ονομαστικόν, Δ, 7,55

http://www.musipedia.gr/

Aristotelis Opera, Τόμος 10 Από τον Aristotle,Friedrich Sylburg,Karl Friedrich Neumann

http://books.google.gr/books?pg=PA3...lt&id=MNM9AAAAYAAJ&ots=SUABUb1Ek-&output=text

Αθήν. ΙΔ', 618Ε, 10

"υπήρχε επίσης ένα τραγούδι που το τραγουδούσαν στη γιορτή της αιώρας, στη μνήμη της Ηριγόνης, και λεγόταν αλήτις".

ἦν
δὲ καὶ ἐπὶ ταῖς ἐώραις τις ἐπ΄ Ἠριγόνῃ, ἣν καὶ ἀλῆτιν
λέγουσιν, ᾠδή. Ἀριστοτέλης γοῦν ἐν τῇ Κολοφωνίων
Πολιτείᾳ φησίν· ʼἀπέθανεν δὲ καὶ αὐτὸς
ὁ Θεόδωρος ὕστερον βιαίῳ θανάτῳ. λέγεται δὲ γενέσθαι τρυφῶν τις,
ὡς ἐκ τῆς ποιήσεως δῆλόν ἐστιν.
ἔτι γὰρ καὶ νῦν αἱ γυναῖκες ᾄδουσιν αὐτοῦ μέλη περὶ
τὰς ἐώρας.

http://www.sflt.ucl.ac.be/files/AClassFTP/Textes/ATHENEE/deipnosophistes_14.txt

ἀλήτ-ης [α^], ον, Dor. ἀλάτας , α, ὁ; voc.

[...] name of song in honour of Erigone, Ath.14.618e, Poll.4.55, Hsch.s.v.; cf. “ἐώρα” 11.


http://www.perseus.tufts.edu/hopper...1999.04.0057:entry=a)lh/ths&highlight=erigone

~~~~~~~~~~~~~

ἐώρα ,
A. [select] v. αἰώρα, cf. Ael.Dion.Fr.23: pl., of a festival in honour of Erigone, Arist.Fr.515 (αἰ- codd.). ἐωρέω , = αἰωρέω, prob. in S. OC1084 (lyr.), cf. Hsch., Dosith.p.431 K. ἐώρημα , = αἰώρημα, Sch.Ar.Pax77. ἐωρίζεται: μετεωρίζεται, ἀναπατεῖ, Hsch.

Henry George Liddell. Robert Scott. A Greek-English Lexicon. revised and augmented throughout by. Sir Henry Stuart Jones. with the assistance of. Roderick McKenzie. Oxford. Clarendon Press. 1940

http://www.perseus.tufts.edu/hopper...:text:1999.04.0057:entry=a)lh/ths&i=1#lexicon