Εμένα μου δημιουργήθηκε μια απορία διαβάζονας το πρόγραμμα της εκδηλώσεως. Στάθηκα στο «Μανουήλ του Νέου» (προφανώς του Νέου Χρυσάφου). που πρώτη φορά συνάντησα χωρίς τη συνοδία της επωνυμίας «Χρυσάφου». Έχω ακούσει πολλές φορές τη θεωρία ότι ο Χρυσάφης ο Νέος ονομαζόταν Παναγιώτης και εσφαλμένα πολλοί κωδικογράφοι, μεταφέροντας το «Χρυσάφης», μετέφεραν και το όνομα Μανουήλ. Βέβαια, υπάρχουν και κείμενα - αντεπιχειρήματα στη θεωρία αυτή. Το συνειθέστερο που απαντάται, πάντως, είναι η επιγραφή «Χρυσάφου του Νέου», που δεν μπαίνει καν στον προβληματισμό του πώς πραγματικά ονομαζόταν. Μιας και τη μουσικολογική υποστήριξη την έχεις εσύ, Χάρη, πες μας σχετικά αν γνωρίζεις κάτι επ' αυτού και παρακαλώ και τους γνώστες να τοποθετηθούν. Εγώ, επειδή τώρα δεν είμαι σπίτι, θα παραπέμψω σε κείμενα που έχω υπόψη μου σχετικά μόλις επιστρέψω. Αν έχει ξανασυζητηθεί το θέμα, παρακαλώ να με παραπέμψει κάποιος.
Περί παλαιού και νέου Χρυσάφου (Μανουήλ και Παναγιώτης)
- Thread starter ybulbu
- Start date
domesticus
Lupus non curat numerum ovium
Δὲς τὸ ἐνδιαφέρον ἄρθρο τοῦ δικοῦ μας Ἐμμ. Γιαννόπουλου, Παναγιώτου Χρυσάφου Πρωτοψάλτου, Ἔνατος χειρόγραφος κῶδιξ, Μακεδονικά 31, σ. 407-412
Ευχαριστώ πολύ!
Μιλάει για έναν κώδικα θεωρώντας σαν δεδομένο πως τον Χρυσάφη τον Νέο τον λένε Παναγιώτη.
Τώρα που είμαι σπίτι ανέτρεξα στο φυλλάδιο του δίσκου με τη μουσικολογική σπουδή στον Γερμανό των Νέων Πατρών. Είχα την αίσθηση πως αναφέρει τον Χρυσάφη τον Νέο σαν Μανουήλ, όμως με μια πρόχειρη ματιά δεν είδα κάποια μνεία που να τον αναφέρει με το όνομά του. Αν υπάρχει, θα είναι ενδιαφέρουσα και καθοριστική για το όνομα του Χρυσάφου του Νέου, καθώς χρημάτισε μαθητής του.
Στο κείμενό του ο κ. Γιαννόπουλος παραπέμπει σε μια πλήρη βιογραφία του Χρυσάφου του Νέου που συνέταξε ο καθηγητής Γρηγόριος Στάθης. Αν την έχει κάποιος ας την ανεβάσει.
Mανουήλ ο Χρυσάφης λαμπαδάριος επί της αλώσεως, Παναγιώτης ο Νέος Χρυσάφης Πρωτοψάλτης μετά την άλωση.
Ο Παπαδόπουλος εσφαλμένα έχει το Νέο ως Μανουήλ!
Ο Στάθης τα ξεκαθαρίζει στην εργασία του...
Γενικά, έχει κάνει πολύ ωραίες τέτοιες δουλειές, σχεδόν για όλους τους γνωστούς βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς μελοποιούς και ξεκαθαρίζει πολλές ασάφειες μέσα από την παράθεση πηγών κτλ κτλ...
Ο Παπαδόπουλος εσφαλμένα έχει το Νέο ως Μανουήλ!
Ο Στάθης τα ξεκαθαρίζει στην εργασία του...
Γενικά, έχει κάνει πολύ ωραίες τέτοιες δουλειές, σχεδόν για όλους τους γνωστούς βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς μελοποιούς και ξεκαθαρίζει πολλές ασάφειες μέσα από την παράθεση πηγών κτλ κτλ...
Μπορείς μήπως να ανεβάσεις κάποιο απόσπασμα του Στάθη που να αναφέρεται στο όνομα του Χρυσάφη; Όχι να τον αναφέρει αλλά να εξηγεί από πού αντλεί πως λέγεται Παναγιώτης;
haris1963
παλαιότατο μέλος
Γιάννη, ὅπως θὰ ἰδῇς κι ἐδῶ ἀποφεύγω νὰ ἀναφέρω τὸ μικρό ὄνομα τοῦ Χρυσάφη τοῦ Νέου, γνωρίζοντας αὐτὴ τὴν διαφοροποίηση τοῦ καθηγητοῦ κ. Στάθη ἀπὸ τὸν ἱστορικό Παπαδόπουλο. Δὲν γνωρίζω τὴν τεκμηρίωση τοῦ κ. καθηγητῆ καὶ γι'αὐτὸ χρησιμοποιῶ αὐτὸ πού γράφει ὁ Χουρμούζιος στὸν κώδικα ΕΒΕ ΜΠΤ 705, ἤτοι Χρυσάφου τοῦ Νέου.
Ὅπως φαίνεται κι ἀπὸ αὐτά ποὺ γράφω στό πρῶτο μήνυμα, δὲν ἀσχολήθηκα μὲ τὸ ἔντυπο πρόγραμμα, παρά μόνο σχεδίασα τὴν ἀφίσα, ὡστόσο ἔχει γίνει προφανῶς τυπογραφικό λάθος καί ἐξέλιπεν τὸ "Χρυσάφου". Ὁ Ἄρχων ποὺ ἔστειλε τὸ πρόγραμμα, προφανῶς γνωρίζει τὸν Χρυσάφη ὡς Μανουήλ, γι αὐτὸ καὶ τὸ ἔστειλε ἔτσι. Μπορεῖ καί νὰ μὲ ρώτησε (δὲν θυμᾶμαι) καὶ νὰ ἐπιβεβαίωσα τὸ Μανουήλ, ὡστόσο εἶμαι κι ἐγώ σὲ ἀναμονή τῆς τεκμηρίωσης ἀπὸ κείμενα τοῦ κ. Στάθη.
Χάρης
π. Μάξιμος
Γενικός Συντονιστής
Τό ἔχει γράψει κι ἐδῶ ὁ κ. Γιαννόπουλος
http://analogion.com/forum/showthread.php?p=13572#post13572
Αντιγράφω, από το παραπάνω pdf, του κειμένου του Γρ.Στάθη για τον βίο του Χρυσάφη του νέου, την πιο σχετική παράγραφο, ολόκληρη:
Το όνομα "Παναγιώτης"
Το όνομα του Χρυσάφη είναι ένα πρόβλημα στη χειρόγραφη παράδοση και κατ' ακολουθία στην ιστορική έρευνα. Ο ίδιος στους αυτόγραφους κώδικές του δεν αναφέρει άλλο όνομα εξόν το "Χρυσάφης". Είναι όμως αυτό το βαπτιστικό του όνομα; Θα μπορούσε να είναι ως προσηγορικό κύριο όνομα απ' τη λέξη χρυσάφι, όπως και το όνομα Μπαλάσης απ' το μπαλάσι, Διαμάντης απ' το διαμάντι, Αργύρης απ΄τον άργυρο, Ζαφείρης απ' το ζαφείρι, κ.α. Για τους συγχρόνους του μελουργούς και κωδικογράφους υπήρξε ο κυρ Χρυσαφης ο νεος και πρωτοψαλτης της Μεγαλης του Χριστου Εκκλησιας, και οι μεταγενέστεροι δεν είχαν λόγο να μην τον δεχτούν με αυτή την προσωνυμία. Σε αρκετές, ωστόσο, περιπτώσεις, δεν αποφεύγεται η σύγχυση με τον παλαιό Χρυσάφη, τον Μανουήλ, που ακμάζει στα μέσα του 15ου αιώνος, και αποδίδονται συνθέσεις του ενός στον άλλον, ιδίως σε Ανθολογίες του 18ου αιώνος. Το πρόβλημα το λύνει ένας αξιόπιστος μαθητής του Χρυσάφη, ο Διονύσιος ιερομόναχος, ο οποίος στον αυτόγραφο κώδικά του Ιβήρων 961, στα τέλη του 17ου αιώνος, ενώ καταγράφει τα ποιήματα του Χρυσάφη κατά τον καθιερωμένο τρόπο, δηλαδή Χρυσαφου του νεου και Πρωτοψαλτου στις περισσότερες αναγραφές, μαζί με τον προσδιορισμό ημετερου διδασκαλου ή μόνο ημετερου διδασκαλου, σε οκτώ περιπτώσεις προσφέρει την ακόλουθη μαρτυρία με μικρές παραλλαγές: ετερον του κυρ Παναγιωτου του και Χρυσαφου λεγομενου και διδασκαλου ημετερου (φ.123α), ή του κυρ Παναγιωτου του και Χρυσαφου του πικλην και διδασκαλου εμου (φ.129α), ή Παναγιωτου του και Χρυσαφου του νεου (φ.136α), και ακόμα: Ταυτα ψαλλονται εις κοιμηθεντας, εκαλλωπισθησαν παρα του κυρ Παναγιωτου του και Χρυσαφου, ηχος β Αμωμοι εν οδω (φ.227α). Η μαρτυρία αυτή δεν αφήνει καμμιά αμφιβολία οτι το όνομα του Χρυσάφη του νέου είναι "Παναγιώτης". Και σε ολιγάριθμους άλλους κώδικες αναφέρεται το όνομα Παναγιώτης δίπλα από το επώνυμο Χρυσάφης. Σπανιότατα αποδίδεται στον Χρυσάφη και το όνομα Ιωάννης.
Αντέγραψα, για να το πιάνει το google search, διότι αρκετές φορές έχω συναντήσει στο ίντερνετ να ονομάζεται ως Μανουήλ, ο Χρυσάφης ο νέος, και για να το εμπεδώσω κι εγώ για εξετάσεις μου.
Το όνομα "Παναγιώτης"
Το όνομα του Χρυσάφη είναι ένα πρόβλημα στη χειρόγραφη παράδοση και κατ' ακολουθία στην ιστορική έρευνα. Ο ίδιος στους αυτόγραφους κώδικές του δεν αναφέρει άλλο όνομα εξόν το "Χρυσάφης". Είναι όμως αυτό το βαπτιστικό του όνομα; Θα μπορούσε να είναι ως προσηγορικό κύριο όνομα απ' τη λέξη χρυσάφι, όπως και το όνομα Μπαλάσης απ' το μπαλάσι, Διαμάντης απ' το διαμάντι, Αργύρης απ΄τον άργυρο, Ζαφείρης απ' το ζαφείρι, κ.α. Για τους συγχρόνους του μελουργούς και κωδικογράφους υπήρξε ο κυρ Χρυσαφης ο νεος και πρωτοψαλτης της Μεγαλης του Χριστου Εκκλησιας, και οι μεταγενέστεροι δεν είχαν λόγο να μην τον δεχτούν με αυτή την προσωνυμία. Σε αρκετές, ωστόσο, περιπτώσεις, δεν αποφεύγεται η σύγχυση με τον παλαιό Χρυσάφη, τον Μανουήλ, που ακμάζει στα μέσα του 15ου αιώνος, και αποδίδονται συνθέσεις του ενός στον άλλον, ιδίως σε Ανθολογίες του 18ου αιώνος. Το πρόβλημα το λύνει ένας αξιόπιστος μαθητής του Χρυσάφη, ο Διονύσιος ιερομόναχος, ο οποίος στον αυτόγραφο κώδικά του Ιβήρων 961, στα τέλη του 17ου αιώνος, ενώ καταγράφει τα ποιήματα του Χρυσάφη κατά τον καθιερωμένο τρόπο, δηλαδή Χρυσαφου του νεου και Πρωτοψαλτου στις περισσότερες αναγραφές, μαζί με τον προσδιορισμό ημετερου διδασκαλου ή μόνο ημετερου διδασκαλου, σε οκτώ περιπτώσεις προσφέρει την ακόλουθη μαρτυρία με μικρές παραλλαγές: ετερον του κυρ Παναγιωτου του και Χρυσαφου λεγομενου και διδασκαλου ημετερου (φ.123α), ή του κυρ Παναγιωτου του και Χρυσαφου του πικλην και διδασκαλου εμου (φ.129α), ή Παναγιωτου του και Χρυσαφου του νεου (φ.136α), και ακόμα: Ταυτα ψαλλονται εις κοιμηθεντας, εκαλλωπισθησαν παρα του κυρ Παναγιωτου του και Χρυσαφου, ηχος β Αμωμοι εν οδω (φ.227α). Η μαρτυρία αυτή δεν αφήνει καμμιά αμφιβολία οτι το όνομα του Χρυσάφη του νέου είναι "Παναγιώτης". Και σε ολιγάριθμους άλλους κώδικες αναφέρεται το όνομα Παναγιώτης δίπλα από το επώνυμο Χρυσάφης. Σπανιότατα αποδίδεται στον Χρυσάφη και το όνομα Ιωάννης.
Αντέγραψα, για να το πιάνει το google search, διότι αρκετές φορές έχω συναντήσει στο ίντερνετ να ονομάζεται ως Μανουήλ, ο Χρυσάφης ο νέος, και για να το εμπεδώσω κι εγώ για εξετάσεις μου.
Last edited:
dimitrios.zaganas
Παλαιό Μέλος
Η σύνθεση ανήκει στον παλαιό ή στον νέο Χρυσάφη; Απαντάται η σύνθεση σε χφφ προ του 1650;