Ευχαριστώ για τις παρατηρήσεις τους Αντώνη Αετόπουλο και Ευστάθιο Μακρή. Είναι προφανές ότι υπάρχει γενική συμφωνία. Στα "σημεία" μόνο κάποιες παρατηρήσεις:
α) Η διαφωνία του Αρβανίτη με τους μεταγραφείς των MMB, δεν είναι στην χρονική αγωγή. Είναι στο ρυθμό, κυρίως, αλλά και στην έκφραση και σε άλλες "λεπτομέρειες". Η συμφωνία είναι προς το ότι η εξήγηση είναι σύντομη
Ναι, ρυθμό εννοούσα, σωστή η διόρθωσή σου. Όχι δηλ. πόσο γρήγορα ή αργά θα εκτελεστεί το μέλος, αλλά εάν οι φθόγγοι του μέλους θα εκτελεστούν με γοργά ή όχι κλπ. Πρέπει να καταστεί σαφές όμως ότι
αμφότεροι, Δυτικοί και Αρβανίτης, είναι σε πλήρη συμφωνία για το πώς διαβάζεται το μέλος (άντε να διαφωνούν σε "λεπτομέρειες", όπως σωστά λες). Εγώ δεν θα χρησιμοποιούσα τον όρο "σύντομη εξήγηση", αλλά απλώς συλλαβική ερμηνεία, γιατί περί αυτού πρόκειται: βλέπεις το φθογγόσημο και αυτό το ερμηνεύεις ως ένα και μόνο μουσικό φθόγγο, αυτό λένε και οι δύο. Δεν προσθέτεις φθόγγους, δεν εξηγείς περαιτέρω.
β) Η ομοιότητες με τα "αμβροσιανἀ μέλη", ακριβέστερα τα παλαιορωμαϊκά, τα μιλανέζικα, και του Μπενεβέντο και όσες με τα γρηγοριανά, δεν σημαίνουν πως έχει μεγαλύτερη σχέση με την θρησκευτική μουσική της δύσης από της ανατολής, ή ότι η τωρινή εκκλησιαστική μουσική δεν είναι απ' ευθείας (πιο ευθεία δεν γίνεται) εξέλιξη εκείνης.
Τα πράγματα είναι απλά φίλε Αντώνη:
α) Συμφωνούμε ότι το άκουσμα των εξηγήσεων Αρβανίτη (ας το πούμε έτσι, για να συνεννοηθούμε) θυμίζει περισσότερο άκουσμα αμβροσιανό/γρηγοριανό και λιγότερο έως καθόλου άκουσμα βυζαντινό (όπως το γνωρίζουμε σήμερα);
β) Άπαξ και μία μουσική έχει ακουστική συγγένεια με μία άλλη, δεν σημαίνει ότι έχει μεγαλύτερη σχέση με αυτήν, παρά με κάποια τρίτη, που έχει πολύ λιγότερη ακουστική συγγένεια;
Αν συμφωνούμε στα δεδομένα, αλλά διαφωνείς στη διαπίστωση που έκανα, ε, δε χάθηκε ο κόσμος, προσωπικές εκτιμήσεις είναι αυτά... Απλώς η θεωρία της "απευθείας συνέχειας" που πιπιλίζεται συνέχεια, σε κάποιον που δεν γνωρίζει κινδυνεύει να υπονοήσει το ιστορικά ανακριβές συμπέρασμα ότι οι μουσικές αυτές ήταν και συγγενείς ακουστικά. Σου λέει ο άλλος:
"αφού είχαν χρωματικό γένος στην αρχαία Ελλάδα, ε, τι θα ήταν; Κάτι σαν το Κύριε εκέκραξα του πλ. β'..." ή ότι
"εμείς σήμερα ψάλουμε αρχαία μέλη, όπως το Άγιος ο Θεός, που τα ψέλνανε έτσι και πριν 10 αιώνες, αφού η μουσική μας αποτελεί απευθείας συνέχεια της παλαιάς". Κατηγορείς εμένα για υπεραπλουστεύσεις, αλλά μάλλον αυτά είναι οι υπεραπλουστεύσεις που δημιουργεί η θεωρία περί "απευθείας συνέχειας", η οποία είχε ήδη αμφισβητηθεί εδώ και πάνω από 100 χρόνια. Έχω ξαναγράψει για το σχόλιο μελών της μετέπειτα πατριαρχικής Επιτροπής στο Λεξικό του Φιλοξένους από το 1867, για την ταυτότητα των ήχων με τους αρχαιοελληνικούς τρόπους (α' = δώριος, β' = λύδιος κλπ.):
"Τινές μεν παραδέχονται την αντιστοίχησιν ταύτην κατ' αριθμητικήν σειράν των ήχων, αλλ' άπαντες αμφιβάλουσι ως προς την ταυτότητα του μέλους".
Τώρα, ότι τα μέλη δεν προήλθαν από παρθενογέννεση κι ότι σιγά σιγά έτειναν προς αυτό που γνωρίζουμε σήμερα, ναι. Φυσικό είναι λοιπόν κάποιες μουσικές γραμμές να ομοιάζουν με ορισμένα που ψέλνουμε, ιδιαίτερα από μια φάση και ύστερα. Το θέμα είναι όμως ότι η γενική φιλοσοφία και το ύφος της μουσικής των συλλαβικών εξηγήσεων Μονουμεντιστών και Αρβανίτη είναι πιο μακρυά από το δικό μας ύφος και πιο κοντά στο γρηγοριανό. Αυτό λέω.
γ) Η ιστορική πορεία που δίνεις είναι και σχηματικά ακόμα λάθος. Υπεραπλουστεύεις με συνέπεια κάποια πράγματα να μπαίνουν σε λάθος βάση.
Εσύ που δεν γράφεις βιαστικά λοιπόν, να μου πεις πού είναι το λάθος στη χρονική σειρά με την οποία έθεσα την εξέλιξη αυτή, παραλείποντας μικρότερα ενδιάμεσα βήματα, όπως είπα. Αν εννοείς αυτό που γράφει ο κ. Μακρής, ότι δηλ. το 2ο και το 3ο βήμα είναι παράλληλα, βλ. παρακάτω.
Το γρηγοριανό μέλος και το προ της Αλώσεως βυζαντινό μέλος (δεν υπάρχει "παλαιοβυζαντινό μέλος", υπάρχει "παλαιοβυζαντινή σημειογραφία") είναι δύο παράλληλες πραγματικότητες και όχι το ένα εξέλιξη του άλλου.
Εντάξει, αμβροσιανό μέλος όμως υπάρχει από τον 4ο αι. και γρηγοριανό από τον 6ο. Τα παλαιοβυζαντινά που παρουσιάζει ο κ. Αρβανίτης δεν είναι φυσικά τόσο παλαιά. Αυτό εννοώ με το σχήμα. Φυσικά και αργότερα το γρηγοριανό με το παλαιοβυζαντινό ήταν παράλληλα. Εγώ μίλησα για "εξέλιξη" έχοντας κατά νου το ακουστικό κριτήριο μόνο: αν ακούσετε ερμηνείες γρηγοριανού μέλους από δυτικές χορωδίες και παλαιοβυζαντινού από χορωδίες τύπου σαν αυτή που παρουσιάστηκε εδώ, θα δείτε ότι το δεύτερο είναι μεν συγγενές άκουσμα, αλλά κάπως πιο σύνθετο από το πρώτο. Γι' αυτό χρησιμοποίησα τον όρο "εξέλιξη". Αυτό σημαίνει ή ότι τα πρώτα είναι παλαιότερα ή, αν δεν συμβαίνει αυτό, είναι ζήτημα ερμηνευτικό, καθώς αλλιώς θα στο πει ο ψάλτης αλλιώς ο τραγουδιστής της όπερας...
Το ύφος πάντως της ερμηνείας παλαιοβυζαντινών μελών, είναι ένα θέμα. Το βέβαιο είναι ότι δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τα μέλη αυτά το παραδοσιακό ύφος των μεγάλων ψαλτών που γνωρίζουμε. Φαντάζεστε, π.χ. το Ναυπλιώτη ή το Φιρφιρή να πάει να πει τέτοια πράγματα;;;
Έτσι, όσοι δεν ασχολούνται με το ύφος αυτό, είτε από τεμπελιά είτε... εξ ιδεολογίας, ίσως μπορούν να ερμηνεύσουν καλύτερα τα παλαιοβυζαντινά αυτά μέλη... (τώρα που το σκέφτομαι, δεν ξέρω αν η διαπίστωση αυτή είναι μπηχτή για κάτι, αλλά... ας μην το πάμε παρακάτω!
)
Επίσης είναι ατυχής η διατύπωση ότι η μουσική προσέλαβε τελικά "μια μορφή καθαρά ορθόδοξη εκκλησιαστική", λες και στη βυζαντινή εποχή δεν την είχε...
Εντάξει, αυτό είναι προσωπική διαπίστωση. Κατ' εμέ, το (μετα)βυζαντινό μέλος, όπως το ψάλλουμε σήμερα, γνήσιο και απαλλαγμένο από τις μεταγενέστερες αλλοιώσεις του, με τα αργά αλλά και τα σύντομα μέλη του, αποπνέει περισσότερο "λιβάνι" και εκκλησιαστικότητα από το δυτικό γρηγοριανό ή το παλαιοβυζαντινό (που ήταν συγγενή ακουστικά μεταξύ τους έως και παράλληλα, όπως είπαμε) και καλώς εξελίχθηκε όπως εξελίχθηκε.