Νομίζω η δομή είναι η εξής:
«ζήτησες τα βάθη του Πνεύματος
αλλά σου προστέθηκαν και τα κάλλη του φθέγματος»
Δηλαδή: «όχι μόνο θεολόγησες, αλλά εκφράστηκες και υπέροχα». (Είναι γνωστό ότι ο άγιος Γρηγόριος έχει πολύ δυνατή και μεστή, αλλά και συχνά ποιητική έκφραση, αποδίδονται δε σε αυτόν και σπουδαία ποιήματα).
Η φράση
ποιμενικός αυλός -ας με διορθώσουν οι γνώστες- είναι πρωτότυπη έκφραση, που πλάστηκε ως αντιδιαστολή προς τις
σάλπιγγες των ρητόρων.
Ο
αυλός είναι όργανο απλό, λιτό, μοναχικό, που προσδιάζει σε ποιμένες (εδώ με τη διττή σημασία της λέξης), ενώ οι
σάλπιγγες ηχούν μεγαλόφωνα και επιβλητικά, και προσιδιάζουν σε στρατούς και πολεμάρχους.
Αλλά ο
ποιμενικός αυλός της θεολογίας νίκησε τις θορυβώδεις
σάλπιγγες των ρητόρων (προσθέτω επεξηγώντας: των «ελληνιζόντων» και αιρετιζόντων και φιλοσοφούντων· μην ξεχνάμε ότι η υμνογραφία, και γενικά οι πατέρες, έχουν πλήθος ευρηματικών τρόπων να μιλούν απαξιωτικά για τις φλυαρίες εκείνων που μιλούν ρητορικά χωρίς όμως να έχουν την αλήθεια, χωρίς να έχουν το «Πνεύμα» [πβ.
Ῥήτορας πολυφθόγγους ὡς ἰχθύας ἀφώνους κ.λπ.], εδώ όμως υπάρχει πυκνότητα λόγου και δεν χωρούν επεξηγήσεις).
Το απολυτίκιο λοιπόν έχει ένα σχήμα νοητού πλέγματος, που συμπλέκει τη θεολογία με το κάλλος του λόγου:
ΘΕΟΛΟΓΙΑ
..................... Ὁ ποιμενικὸς
αὐλὸς τῆς θεολογίας σου, ===> τὰ
βάθη τοῦ Πνεύματος ἐκζητήσαντι,
ΛΕΚΤΙΚΟ ΚΑΛΛΟΣ
........τάς τῶν ῥητόρων ἐνίκησε
σάλπιγγας· ===> τὰ
κάλλη τοῦ φθέγματος προσετέθη σοι.
Είχαμε γράψει και σε ένα άλλο μήνυμα:
τα Απολυτίκια (επειδή σε λίγο χώρο συμπυκνώνουν πολλά νοήματα), λειτουργούν πολύ με μικρές συμμετρικές δομές (και συχνά με ασύνδετο σχήμα). Σπανιότερα είναι τα Απολυτίκια που ακολουθούν ευρύτερες, αφηγηματικές δομές (ένα τέτοιο είναι το Απολυτίκιο του Προδρόμου, Μνήμη δικαίου μετ' ἐγκωμίων).
Εδώ όμως η συμμετρία εικόνων / λεκτικών σχημάτων / ήχων φτάνει πραγματικά στο απόγειό της.
Με το καλό η γιορτή αυτού του μεγάλου αγίου! Και σας ευχαριστούμε που αναδείξατε το θέμα.
