Δέν εἶμαι καί εἰδικός ἐπί τῶν μακαμίων ἀλλά ἔχω νά παρατηρήσω ὅτι διαφορετικά ἀκούγονται τά μακάμια τῆς ἀραβικῆς μουσικῆς ἀπό τά ἀντίστοιχα τῆς τουρκικῆς. Δέν θά πῶ τή γνώμη μου ποιά εἶναι αὐθεντικότερα γιατί δέν ἔχω γνώσεις παρά μόνο αὐτιά.
Αὐτό πού μας ἐνδιαφέρει περισσότερο σάν ψάλτες εἶναι ὃτι ὑπάρχει διαφορά καί στή βυζαντινή μουσική.
Οἱ παλαιοί δάσκαλοι τοῦ 1800 τόνιζαν ὅτι ὁ μαθητής πρέπει νά μάθει τά διαστήματα ἀπό Ἕλληνα ψάλτη καί ὄχι ἀπό ξένο. Καί φυσικά ξένους δέν ἐννοοῦσαν τούς εὐρωπαίους ἀλλά τούς Τούρκους.
Ἄν ὑπήρχε διαφορά στά διαστήματα τότε, φανταστεῖτε πόση θά εἶναι ἡ διαφορά τοῦ μανέ ἀπ τό βυζαντινό -μανέ- σήμερα πού τά πάντα βομβαρδίζουν μέ εὐρωπαική μουσική καί διαστήματα.
Ἐν κατακλείδι.
Καλό εἶναι οἱ θέλοντες μαθεῖν νά ἀκοῦν τό δάσκαλό τους, παλαιούς παραδοσιακούς τραγουδιστές, σμυρνιώτικο μανέ καί νά εἶναι ἐπιφυλακτικοί πρός τούς ἄλλους λαούς.
Ἐμεῖς μάθαμε τούς λαούς μουσική.
Ἄν ἀπομακρυνθοῦν ἀπ αὐτήν θά τούς τά ξαναμάθουμε.
Οἱ ψάλτες καί μόνο φυσικά εἶναι αὐτοί πού κουβαλοῦν τήν ἀρχαῖα τέχνη στίς πλατες τους χωρίς ἀμοιβή.
Δέν εἶναι ὁ καθηγητής πανεπιστημίου σέ κάθε κράτος πού δέν μπορεῖ νά ἀρθρώσει διό ἴσα στή σειρά.
Καθηγητής τοῦ κόσμου τῆς μουσικῆς εἶναι ὁ Ἕλληνας ψάλτης.