Περί του..."τριάδι" και του "πάσαν"

[Ηλίας Παπαδόπουλος]

Η προσοχή του ψάλτη είναι στραμμένη στο Άγιο Βήμα. Έχει ξεκινήσει το Χερουβικό, αλλά δεν δίνει τόση σημασία στο τι λέει. Έχει ακούσει το θυμιατό, το μάτι του καρφωμένο στην Ωραία Πύλη.
Οι ταααααααααααααααααααααααααααααααααααα Χεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεερουουουουουουουουουουου. Ωπ! βγήκε.
(Χρον. αγωγή ταχυτάτη, ίσως και χύμα)βιμ μυστικώς εικονίζοντες και τη ζωοποιώ. Η μεγάλη ώρα έφτασε!!!

Τριάαααααααααααααααα αχ νε τριαααααααααα αχ αχ νε τριάααααααααααΧ!! μωρε (χρωματική φθορά) νε τριαααααααααααααααααα, τρια σου λέω, τριάααααααδιιιιιι
κλπ κλπ
Οι περισσότεροι γνωστοί μου το υπερασπίζονται λέγοντας ότι έτσι είναι η Παράδοση (φευ)!
Εγώ λέω και διδάσκω ότι πρέπει να εκλείψει αυτό το φαινόμενο. Βέβαια, ποτέ δεν κατηγορώ κάποιον ψάλτη όταν το κάνει. Εξάλλου είναι κάτι που συνηθίζεται. Πρέπει όμως να συνεχιστεί; Λειτουργικά εξυπηρετεί σε κάτι; Τα ίδια και με το "Πάσαν". Μάτι στην Ωραία Πύλη, έξοδος του Ιερέα για την συγχώρηση και... άνω Γα...
Τώρα που πιάσαμε όλα τα "Περί του...." δεν λύνουμε και αυτό. Αν και όπως είδα και στα υπόλοιπα, το "οὔ με πείσεις, κἂν με πείσῃς" που λέει και ο κ. Νίκος πάει σύννεφο.

 

[δημητρης γαλλος]

Η προσοχή του ψάλτη είναι στραμμένη στο Άγιο Βήμα. Έχει ξεκινήσει το Χερουβικό, αλλά δεν δίνει τόση σημασία στο τι λέει. Έχει ακούσει το θυμιατό, το μάτι του καρφωμένο στην Ωραία Πύλη.
Οι ταααααααααααααααααααααααααααααααααααα Χεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεεερουουουουουουουουουουου. Ωπ! βγήκε.
(Χρον. αγωγή ταχυτάτη, ίσως και χύμα)βιμ μυστικώς εικονίζοντες και τη ζωοποιώ. Η μεγάλη ώρα έφτασε!!!

Τριάαααααααααααααααα αχ νε τριαααααααααα αχ αχ νε τριάααααααααααΧ!! μωρε (χρωματική φθορά) νε τριαααααααααααααααααα, τρια σου λέω, τριάααααααδιιιιιι
κλπ κλπ
Οι περισσότεροι γνωστοί μου το υπερασπίζονται λέγοντας ότι έτσι είναι η Παράδοση (φευ)!
Εγώ λέω και διδάσκω ότι πρέπει να εκλείψει αυτό το φαινόμενο. Βέβαια, ποτέ δεν κατηγορώ κάποιον ψάλτη όταν το κάνει. Εξάλλου είναι κάτι που συνηθίζεται. Πρέπει όμως να συνεχιστεί; Λειτουργικά εξυπηρετεί σε κάτι; Τα ίδια και με το "Πάσαν". Μάτι στην Ωραία Πύλη, έξοδος του Ιερέα για την συγχώρηση και... άνω Γα...
Τώρα που πιάσαμε όλα τα "Περί του...." δεν λύνουμε και αυτό. Αν και όπως είδα και στα υπόλοιπα, το "οὔ με πείσεις, κἂν με πείσῃς" που λέει και ο κ. Νίκος πάει σύννεφο.

Να αγιασει το στομα σου!!!
(το χερι εν προκειμενω)

 

[Dimitri]

Υπάρχει και η περίπτωση που ο ιερέας έχει τελειώσει και περιμένει στο ιερό πότε θα φτάσει το «Τριά-» για να βγεί. Από που προέρχεται η σύνδεση θυμίασης και «Τριάδι»; Ίσως έχει συζητηθεί ήδη.

Σπάνια ακούγεται ολόκληρο Χερουβικό και Κοινωνικό στην πράξη στις περισσότερες ενορίες στις μέρες μας. Ούτε καν τα σύντομα της εβδομάδος δεν προλαβαίνονται ασύντμητα (δηλ. μαζί με το «Ως τον βασιλέα» τους).

 

[pransot]

1. Δυστυχώς πολλές φορές οι ίδιοι οι ιερείς έχουν συνδέσει τη θυμίαση με το Τριάδι, γιατί δυστυχώς εμείς τους μάθαμε έτσι. Η χρήση αργών χερουβικών που δεν έχουν πλέον κανένα λειτουργικό νόημα τους έχει αναγκάσει να τελειώνουν ό,τι πρέπει να κάνουν και να περιμένουν μέχρι τη θυμίαση. Οπότε το Τριά- έγινε το σύνθημα.

2. Στα περισσότερα νεότερα χερουβικά το Τριά- είναι αμανετζίδικο και πολύ μεγάλο. Οι ψάλτες για να κάνουν το κομμάτι τους το λένε και εκτός χρονικής αγωγής και καταντά ένα παράταιρο σόου.

3. Στα παλαιότερα χερουβικά η λέξη Τριάδι δεν έχει καμία διαφορά από τις υπόλοιπες. Υπενθυμίζω και του Π.Λ. σε Α της εβδομάδος.

4. Νομίζω πως το ότι δεν προλαβαίνουμε να πούμε χερουβικό έχει να κάνει και με τις υπερβολικά αργές χρονικές αγωγές που χρησιμοποιούνται πλέον στα παπαδικά μέλη. Καλυπτόμενοι δε πίσω από το "αυτά παραλάβαμε" "έτσι λέει η παράδοση", "αυτά έχουν γράψει οι μεγάλοι ψάλτες" θεωρούμε αυτονόητο πως πρέπει ο ιερέας να κάνει αυτά που πρέπει σε 10 λεπτά και όχι σε 5, ενώ 5 αρκούν για να γίνουν όλα χωρίς καμία βιασύνη. Χωρις να δικαιολογώ τη βιασύνη πολλών ιερέων, θεωρώ μεγαλύτερο λάθος την ημετέρα νοοτροπία πως προέχει να ειπωθεί ολόκληρο το χερουβικό σύμφωνα με την τάδε μελοποίηση. Θεωρώ πως πρέπει να ειπωθεί ολόκληρο το χερουβικό ψαλτά στο χρόνο που χριεάζεται και ορίζεται από τον ιερέα. Ο χερουβικός ύμνος είναι καλυπτήριος και αυτός είναι ο λόγος που είναι μελοποιημένος στο παπαδικό γένος. Προέχει η λειτουργική ευταξία και όχι η μουσική ακεραιότητα. Αν κάποιος ψάλτης δεν μπορεί να ανταποκριθεί καλύτερα να λέει σύντομα χερουβικά ή να γράψει αντίστοιχα (π.χ. Εβδομάδος Τσακίρογλου) ώστε να βρίσκεται σε αντιστοιχία με τον ιερέα.

5. Στο ναό που ψάλλω έχω συνεννοηθεί με τον ιερέα. Ο ιερέας κάνει αυτά που πρέπει χωρίς να δίνει σημασία στο πού βρίσκεται το χερουβικό. Εγώ τον παρατηρώ και αν δω ότι είμαι λίγο πίσω συντέμνω κάποια μουσική φράση (δεν εννοώ εμμελή απαγγελία - ο λαός δεν καταλαβαίνει τίποτα). Συχνά τελειώνω το χερουβικό και αρχίζω και το "ως τον βασιλέα" το οποίο τελειώνω άμα τη εξόδω του ιερέως.

 

[apostoloskalpakidis]

έχει ξανασυζητηθεί το θέμα .
για να μην ανακυκλώνουμε τα ίδια
http://analogion.com/forum/showthread.php?t=2824&highlight=%F4%F1%E9%E1%E4%E9

 

[domesticus]

5. Στο ναό που ψάλλω έχω συνεννοηθεί με τον ιερέα. Ο ιερέας κάνει αυτά που πρέπει χωρίς να δίνει σημασία στο πού βρίσκεται το χερουβικό. Εγώ τον παρατηρώ και αν δω ότι είμαι λίγο πίσω συντέμνω κάποια μουσική φράση (δεν εννοώ εμμελή απαγγελία - ο λαός δεν καταλαβαίνει τίποτα). Συχνά τελειώνω το χερουβικό και αρχίζω και το "ως τον βασιλέα" το οποίο τελειώνω άμα τη εξόδω του ιερέως.

Σωστός. Προσωπικὰ δὲν μοῦ καίγεται καρφί γιὰ τὸ χερουβικό. Ἄν ὁ ἱερέας τελειώσει γρήγορα καὶ σύντμηση θὰ κάνω καὶ χύμα θὰ πῶ καμιὰ φράση, δὲν χάθηκε κι ὁ κόσμος. Δὲν θὰ καθήσω νὰ κλαίω καὶ τὴ μοίρα μου ...

Ἄν ὁ ἱερέας τελειώσει τὰ δικά του, λόγος δὲν μοῦ πέφτει ...

 

[π. Μάξιμος]

Τό θέμα εἶναι περί τοῦ τρόπου μελοποίησης τῶν χερουβικῶν ἀπό παλιά μέχρι σήμερα καί εἶναι ἐνδιαφέρον.
Ὁ Διαχειριστής μοῦ ἔχει πεῖ, ὅτι μποροῦν νά ἐπανέρχονται τά θέματα καί νά ξεκινάει νέα συζήτηση μέ νέα στοιχεῖα καί μέ ἄλλα μέλη.
Βοηθητικά παραπέμπω κι ἐγώ
Διάρκεια-διακοπή χερουβικού ύμνου
Χρονική αγωγή Χερουβικού

Ἴσως ὑπάρχουν καί ἄλλα, πού τώρα δέν βρῆκα, ἤ εἶναι διάσπαρτα σέ ἄλλα θέματα, ἤ τό θέμα ξεφεύγει ἤ δέν συνεχίζεται, ὅπως συμβαίνει ἀντίστοιχα στά δύο πού ἔδειξα. Πάντως στό πρῶτο πού ἔδειξα ὑπάρχουν ἐνδιαφέροντα στοιχεῖα.

Ἐκεῖνο πού πρέπει νά γνωρίζουν οἱ ψάλτες (ἔχει γραφεῖ ἀναλυτικά κάπου) εἶναι τά διαφορετικά σέ σύνθεση χερουβικά, ἀναλόγως τῶν περιπτώσεων. Καθημερινῶν, Κυριακῶν, ἀρχιερατικῶν λειτουργιῶν, ἀρχιερατικῶν συλλειτούργων, ὑπῆρχαν δέ καί τά διά τάς βασιλικάς/αὐτοκρατορικάς λειτουργίας, ὅπου τό τυπικό ἦταν ἐπίσης διαφορετικό.

Ὡς ἐκ τούτου, δέν εἶναι δυνατόν ὁ ψάλτης γιά καθημερινή ἤ ἀκόμη Κυριακή, λειτουργοῦντος ἑνός ἱερέως, νά ἐπιλέγει ἀργό χερουβικό ἀπό τά παλαιά, συντεθέντα γιά ἄλλες περιπτώσεις καί συγχρόνως νά διαμαρτύρεται. Πρῶτα νά ἔχει τίς ἀπαραίτητες γνώσεις καί μετά νά διαμαρτύρεται.

Δέν γνωρίζω ἄν νεώτεροι συνθέτες ἔχουν ὑπόψη τους αὐτά ἤ θεωροῦν δεδομένη καί ὑποχρεωτική τή διάρκεια τοῦ χερουβικοῦ, ἐπιβαλλομένη στήν τάξη καί ὄχι ἡ λειτουργική εὐταξία καί ἡ ἀνάλογη περίσταση νά ἐπιβάλλει τόν ψάλτη.

Παρά ταῦτα (ὅπως θά διαβάσετε στό πρῶτο πού παραπέμπω -χωρίς νά ὑποχρεοῦσθε-) χρειάζεται ἀμοιβαία γνώση τῶν πραγμάτων καί συνεργασία/συλλειτουργία παπά καί ψάλτη, λυπηρά δέ εἶναι καί τά φαινόμενα ἀκρίτου ἐπιβολῆς τοῦ ἱερέα στόν ψάλτη.

Ἀλλά δέν εἶναι αὐτό τό θέμα. Τό θέμα εἶναι ὁ τρόπος μελοποίησης τῶν χερουβικῶν καί ἡ κατηγοροποίησή τους. Ἰδού πεδίον λαμπρόν!

 

[tb---]

Νομίζω οτι επί του αυτού θέματος έχει κάμει πολλές προσπάθεις ο κ Ιωαννίδης, καταγράφοντας μέλη ( χερουβικά , κτλ ) προσαρμοζόμενα στην πρακτική κάθε εποχής με τις ιδιαιτερότητές της ( περιορισμένος χρόνος, βιασύνη, κτλ ).

Προσωπική μου γνώμη είναι ότι ο ψάλτης μπορεί και πρέπει να μπορεί να προσαρμόζει ένα μουσικό κείμενο που έχει μπροστά του ανά πάσα στιγμή. Ακόμα καλύτερα να ψάλει άνευ μουσικού κειμένου.

Ευχαριστώ ~

 

[dkalpakidis]

Νομίζω τα της εβδομάδος σύντομα των κλασσικών συνθετών είναι καλά από απόψεως χρόνου. Ιδιαίτερα σύντομα και περιεκτικά και τα του Πέτρου που 'μετέφρασε' ο κ. Γιάννης Αρβανίτης.

 

[Π. Δαβίδ]

Αν και είναι ευτράπελο ολίγον να αναφέρω την περίπτωση ιερέα που Μ. Πέμπτη πρωί στη Θ. Λειτουργία του Μ. Βασιλείου με ρώτησε πριν αρχίσει η ακολουθία σε ποιο σημείο του "χερουβικού" θα έπρεπε α) να βγει για να θυμιάσει (εφόσον δεν είχε τη λέξη "Τριάδι") και β) σε ποιο σημείο γίνεται η είσοδος (αυτό είναι λογικό ερώτημα).

Εντύπωση μου είχαν προκαλέσει την εποχή που βρισκόμουν στο Λονδίνο και συμμετείχα ενίοτε σε χορωδίες Ρωσικών ναών οι οδηγίες του χοράρχη "αργός χρόνος στο χερουβικό-είναι ένας ιερέας", "μέτριος χρόνος στο χερουβικό-είναι δύο ιερείς ή έχει και διάκονο". Όπως κατάλαβα αργότερα σε περίπτωση διακόνου (και αυτό ισχύει ακόμη και στην αρχιερατική λειτουργία) ή περισσοτέρων ιερέων, ο διάκονος ή ο νεώτερος στα πρεσβεία ιερέας θυμιά ευθύς με την έναρξη του χερουβικού ύμνου και όταν τελειώσει ο μεν τη θυμίαση, ο δε την απαγγελία της ευχής προσκυνούν, πάνε στην πρόθεση κλπ. Και φυσικά αυτά γίνονται χωρίς χρονοτριβή και θεατρινισμούς.

ΥΓ Συνάδελφος ιεροψάλτης μου είπε ότι είχε τον πειρασμό την ώρα που ο λειτουργός (αρχιερεύς ή ιερεύς δεν θυμάμαι) με θεατρικό τρόπο και με στόμφο ζητούσε θορυβώντας συγχώρηση την ώρα του χερουβικού να διακόψει το μέλος και να πει "εγώ δεν σε συγχωρώ" ή κάτι ανάλογο αλλά συγκρατήθηκε...

 

[Ηλίας Παπαδόπουλος]

Έχω την εντύπωση ότι παλιά ο χρόνος του Χερουβικού ήταν μεγαλύτερος διότι την ώρα του Χερουβικού γινόταν η Προσκομιδή. Ίσως ο π. Μάξιμος γνωρίζει κάτι περισσότερο. Τώρα δεν υπάρχει πλέον λειτουργική ανάγκη που να επιβάλλει ένα μακροσκελές Χερουβικό. Το θέμα είναι αν συνδέεται με κάποιον τρόπο το "Τριάδι" με την θυμίαση και το "Πάσαν" με την συγχώρεση, και αν οι δύο αυτές λέξεις πρέπει να έχουν εξεζητημένες μελωδίες ή αυτοσχέδιες μουσικές ακροβασίες. Μήπως έτσι υπάρχει αποπροσανατολισμός της προσοχής του εκκλησιάσματος; Αυτό παραπέμπει βέβαια και στο γενικό φιλοσοφικό ερώτημα: "Η μουσική και ο ψάλτης είναι μέσον για την κοινωνία εκκλησιάσματος -Θεού ή η κοινωνία εκκλησιάσματος-Θεού γίνεται μέσον για την ανάδειξη των φωνητικών ικανοτήτων του ψάλτη και της μουσικής του κατάρτισης ή της μουσικής του φαντασίας που αποτυπώνεται σε άχρηστους λειτουργικά αυτοσχεδιασμούς;
Και αν κάτι κακώς κείμενο προσδιορίζεται σαφώς και τροπώνεται με σωστή επιχειρηματολογία, δεν πρέπει να γίνονται προσπάθειες για την διόρθωσή του;
Αν δηλαδή ένας πρωτοψάλτης διαβάσει το θέμα, στο οποίο πιθανώς να αναπτυχθούν επαρκή επιχειρήματα (θεολογικά και μουσικολογικά), την Κυριακή που θα ψάλλει, θα ψάλλει ένα κανονικό Χερουβικό ή θα δώσει ρεσιτάλ;
Να με συγχωρείτε, ένας απλός Λαμπαδάριος είμαι, με πενιχρές γνώσεις, και το θέμα άπτεται κυρίως στην διάκριση των Πρωτοψαλτών. Εγώ μια γνώμη εξέφρασα, η οποία όμως είναι και γνώμη πολλών ανθρώπων.

 

[Shota]

Έχω την εντύπωση ότι παλιά ο χρόνος του Χερουβικού ήταν μεγαλύτερος διότι την ώρα του Χερουβικού γινόταν η Προσκομιδή.

Ποτε εκτος της αρχιερατικής λειτουργίας αλλά και εκεί είναι μεταγενέστερη πρακτική. Φυσικά σε αργή εξήγηση βασικά όλα τα παλαιά χερουβικά είναι τεραστια.

 

[Κων/νος Βαγενάς]

Μπορεί το "Τριάδι" και το "πάσαν" να ήταν σύντομα, αλλά καλοφωνία υπήρχε (σύμφωνα με περιγραφές σε παλιά τυπικά) στο "και τη ζωοποιώ" (όχι βέβαια αμανετζίδικη και... μερακλαντάν)

Επίσης ήθελα και κάτι άλλο να ρωτήσω, άσχετο, βέβαια. Τα κρατήματα που αναφέρονται πάλι σε παλιά τυπικά, σε σημεία όπως "Οι τα χερουβίμ, τορορό, τεριρέμ" κ.λπ. υπάρχουν στα μουσικά κείμενα;

Είναι πολύ σύντομο το μήνυμα και θα έπρεπε να παραπέμψω τώρα όμως δεν προλαβαίνω.

 

[Ηλίας Παπαδόπουλος]

Ποτε εκτος της αρχιερατικής λειτουργίας αλλά και εκεί είναι μεταγενέστερη πρακτική. Φυσικά σε αργή εξήγηση βασικά όλα τα παλαιά χερουβικά είναι τεραστια.

Μεταγενέστερη από ποια εποχή;

Αν και λαμπαδάριος θα ήθελα να κάνω μια πρόταση στους πρωτοψάλτες του φόρουμ.
Την Κυριακή που έρχεται να μην πει κανένας Τριάδι αυτοσχέδιο ή από νεωτεριστικό μουσικό κείμενο, αλλά ένα κλασσικό χερουβικό με ένα κλασσικό τριάδι.

 

[παναγιωτης1]

Ἀλλά δέν εἶναι αὐτό τό θέμα. Τό θέμα εἶναι ὁ τρόπος μελοποίησης τῶν χερουβικῶν καί ἡ κατηγοροποίησή τους. Ἰδού πεδίον λαμπρόν!

.....Σωστό ....το θέμα......αλλα σε πολλές ενορίες τις Κυριακες δεν προλαβαινεις να πεις ούτε τα σύντομα της εβδομάδος Πετρου -Γρηγοριου....καλά απορώ ....οι Ιερείς δεν πρεπει να διαβαζουν κάποιες ευχές ....δεν απαγγελουν τον Ν΄ψαλμο;;;;την ώρα που θυμιατίζουν;;; ποτε προλαβαίνουν;;;

ως νέος ψάλτης στεναχωριόμουνα.....τωρα το κάνω γαργάρα....(οπως και πολλά άλλα ....)..αν και στο Ναό μου υπάρχει αγαστή συνεργασία και έχουμε όλοι μάθει τα...''κουμπια'' αλλήλων...
το οποιο πιστευω ότι συμβαινει.... σε όλους .....όταν συνεργάζονται ...λίγα χρόνια με τους ίδιους ανθρώπους....(..θέλω να πιστευω....)

 

[Ηλίας Παπαδόπουλος]

Έχω την εντύπωση ότι παλιά ο χρόνος του Χερουβικού ήταν μεγαλύτερος διότι την ώρα του Χερουβικού γινόταν η Προσκομιδή.

Ποτε εκτος της αρχιερατικής λειτουργίας αλλά και εκεί είναι μεταγενέστερη πρακτική. Φυσικά σε αργή εξήγηση βασικά όλα τα παλαιά χερουβικά είναι τεραστια.

Συγνώμη, είχα κάτι τέτοιο κατά νου.

Ἡ Προσκομιδή τῶν Τιμίων Δώρων εἶναι μέρος τῆς Θ. Λειτουργίας, ἔστω καί ἄν τελεῖται κατά τή διάρκεια τοῦ Ὄρθρου. Ἡ ὀρθή θέση της εἶναι κατά τόν Χερουβικό Ὕμνο. Γιά λόγους οἰκονομίας χρόνου μετεκινήθη στόν Ὄρθρο. Ὡστόσο πρέπει κάθε λειτουργός ἱερεύς νά γνωρίζει ὅτι μέλλων νά τελέσει τήν Προσκομιδήν, ὀφείλει νά ἐνδυθῆ τά πλήρη ἄμφιά του καί τό φελώνιον, εὐθύς μετά τήν λῆψιν τοῦ "Καιροῦ", καί νά νίψει τά χέρια του λέγων τήν καθιερωμένη εὐχή.

Από εδώ Παράγρ. Β1

 

[Shota]

Μεταγενέστερη από ποια εποχή;

Μεταβυζαντινή. Aναλυτικά στο βιβλίο του Taft "Great Entrance" που υπάρχει εδώ.

 

[tsak77]

Επίσης ήθελα και κάτι άλλο να ρωτήσω, άσχετο, βέβαια. Τα κρατήματα που αναφέρονται πάλι σε παλιά τυπικά, σε σημεία όπως "Οι τα χερουβίμ, τορορό, τεριρέμ" κ.λπ. υπάρχουν στα μουσικά κείμενα;

Τα μόνα κρατήματα που έχω παρατηρήσει σε συνθέσεις χερουβικών ύμνων, είναι στα μέγιστα του Γρηγορίου, του Χουρμουζίου και του Θ. Φωκαέως, αμφότερα με κράτημα στο "Ως τον Βασιλέα" και μόνο. Σε κώδικα που δεν θυμάμαι πλέον, είχα δει αν δε απατόμαι και στο "Τριάδι" και σε άλλα σημεία, αλλά αδυνατώ να θυμηθώ που ακριβώς.

Κατά τα άλλα και τη γενικότερη λογική που συζητιέται στην παρούσα ενότητα, κατ' εμέ έχει χαθεί το μέτρο εκατέροθεν και από τους λειτουργούς και από τους ψάλλοντες και είναι σπάνιες πλέον οι περιπτώσεις που παρατηρείται μία ισσοροπία, ώστε ούτε η τέχνη να γίνεται αυτοσκοπός, ούτε η ιεροπραξία να γίνεται όπως όπως. Βρισκόμαστε σε έναν χώρο που κατ' όνομα μας ενώνει, τελούμε μία πράξη που θεσμικά απαιτεί την συμμετοχή όλων. Ούτε ο ιερέας είναι ο βασιλικότερος του βασιλέως, αλλά ένας μεταξύ ίσων με συγκεκριμένο διακόνημα και λατρευτικό ρόλο, ούτε ο ψάλτης είναι ο αναμφισβήτητος μέγας καλλιτέχνης στη σκιά του οποίου όλοι και όλα υποτάσονται, μη εξαιρουμένης και της Θείας Ιερουργίας. Όταν ο καθένας λειτουργεί για τον εαυτό του μη παρ-ακολουθόντας τι συμβαίνει γύρω του, προσδίδοντας παράλληλα και την απαιτούμενη ιεροπρέπεια σε αυτό που κάνει, τότε χάνεται η νοητή επικοινωνία που υποτίθεται διέπει συμμετέχοντες και παρακολουθούντες το μυστήριο (το ότι ο κόσμος δεν αντιλαμβάνεται ενστικτωδώς έστω το τι συμβαίνει στο ναό είναι μία πολύ βολική πλάνη που πιστεύουμε και μας επαναπαύει) και παρατηρούνται φαινόμενα όπως τα προαναφεθέντα.

Λόγια χωρίς λύσεις θα πει κανείς και θα έχει δίκιο. Διάκριση, αυτογνωσία, ορθές επιλογές, ίσως είναι λέξεις-φράσεις κλειδιά.

 

[Κων/νος Βαγενάς]

Ἕτερον χερουβικόν ἀσματικόν· ψάλλεται δὲ ἀπὸ χοροῦ μέχρι καὶ τὴν «ζωοποιῷ»· τὸ δὲ ἕτερον ἄρχεται ὁ δομέστικος μονοφωνάρης. Ἔστιν δὲ παλιόν, ἐκαλλωπίσθη δὲ καὶ παρὰ τοῦ Γλυκέως· ἦχος β΄ Νε, Οἱ τὰ Χερουβίμ.
Ἀναφωνεῖ ὁ δομέστικος ἀπ’ ἔξω· Ω, τοτοτο-
ἀπὸ χοροῦ· Εἰκονίζοντες-
Ὁ δομέστικος μονοφωνάρης· ἦχος πλ. β΄ Καὶ τῇ ζωοποιῷ τριάδι
Καὶ εὐθύς ἠχίζει ὁ δομέστικος· Νεανέ – καὶ λέγει κράτημα οἶον θέλει ὁ δομέστικος· καὶ πληρωμένου τούτου, ἀπ’ ἔξω· ἦχος β΄ Ἀλληλούια (ΦΙΛΟΘ. 122 (τοῦ α΄ ἡμ. ΙΕ΄ αἰ.), φφ. 203r – 206v.)

Χερουβικόν [...] ποίημα παλαιόν [...] Μιχαήλ τοῦ Ἀνανεώτου. Ἀπὸ χοροῦ, ὅλοι ὁμοῦ.
Ἦχος β΄ (ἔξω) Νεαανες, Οἱ τὰ Χερουβίμ, μυστικῶς-
Ὁ μονοφωνάρης ἀπ’ ἔξω· β΄ (ἔξω) Ωωτοτο, τερρερε
Ὅλοι ἀπὸ χοροῦ· πλ. β΄ Εἰκονίζοντες –
εἶτα ἀνέρχεται ὁ μονοφωνάρης ἐπὶ ἄμβωνος λέγων· πλ. β΄ Καὶ τῇ ζωοποιῷ... ἀλληλούια – [...] (ΕΒΕ 2406 (τοῦ 1453), φφ. 236v – 239r).

Εἶτα ἄρχεται ὁ μονοφωνάρης τουτί· ἀργὰ καὶ μετὰ μέλους καὶ μετὰ φόβου Θεοῦ·
πλ. β΄ Καὶ τῇ ζωοποιῷ Τριάδι - Ὡς τὸν Βασιλέα - Ἀλληλούια, ἀλληλούια, ἀλληλούια (ΚΟΥΤΛ. 399 (τῶν μέσων ΙΔ΄ αἰ.), φ. 105r).

Ἄρχεται ὁ δομέστικος μετὰ τῶν σὺν αὐτῷ· εἰς ἦχον β΄ (ἔξω), ἔσω ἀπὸ χοροῦ· Νεανές, Οἱ τὰ χερουβὶμ μυστικῶς –
Ὁ δομέστικος μονοφωνάρης· Ωτοτο (ΣΙΝΑ 1529 (τοῦ ΙΣΤ΄ αἰ.), φ. 186v).

Χερουβικὸν ψαλλόμενον ἀπὸ χοροῦ ἀσματικὸν μέχρι καὶ τὴν ζωοποιόν· τὸ δὲ ἕτερον ψάλλεται μονοφωνάρικον ὁ δεμέστικος (sic) μετὰ τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, παλαιόν. (ΕΒΕ 2401 (τοῦ ΙΕ΄ αἰ.), φ. 203r)

Ἐν δὲ τῷ ἄμβωνι ἀναβὰς ὁ ταχθεὶς ψάλλει τὸ παρὸν μετ’ εὐλαβείας – Καὶ τῇ ζωοποιῷ Τριάδι... ὡς τὸν Βασιλέ, τετερρέ (ΚΟΥΤΛ. 457 (τοῦ β΄ ἡμ. ΙΔ΄ αἰ.) φ. 207v).

Εἶτα ἀνέρχεται ἐπὶ ἄμβωνος ὁ μονοφωνάρης· Καὶ τῇ ζωοποιῷ - (ΣΙΝΑ 1529 (τοῦ ΙΣΤ΄ αἰ.), φφ. 188v – 190r).

Υπάρχουν, βέβαια, δεκάδες θέματα προς συζήτηση, ή μάλλον προς έρευνα, σχεδόν κάθε φράση χρήζει μελέτης, αλλά φαίνεται και η καλλοφωνία κυρίως στο "και τη ζωοποιώ" και στα κρατήματα τα οποία παρεμβάλλονται σε διάφορα σημεία.

 

[Shota]

Ἕτερον χερουβικόν ἀσματικόν· ψάλλεται δὲ ἀπὸ χοροῦ μέχρι καὶ τὴν «ζωοποιῷ»· τὸ δὲ ἕτερον ἄρχεται ὁ δομέστικος μονοφωνάρης. Ἔστιν δὲ παλιόν, ἐκαλλωπίσθη δὲ καὶ παρὰ τοῦ Γλυκέως· ἦχος β΄ Νε, Οἱ τὰ Χερουβίμ.
Ἀναφωνεῖ ὁ δομέστικος ἀπ’ ἔξω· Ω, τοτοτο-
ἀπὸ χοροῦ· Εἰκονίζοντες-
Ὁ δομέστικος μονοφωνάρης· ἦχος πλ. β΄ Καὶ τῇ ζωοποιῷ τριάδι
Καὶ εὐθύς ἠχίζει ὁ δομέστικος· Νεανέ – καὶ λέγει κράτημα οἶον θέλει ὁ δομέστικος· καὶ πληρωμένου τούτου, ἀπ’ ἔξω· ἦχος β΄ Ἀλληλούια (ΦΙΛΟΘ. 122 (τοῦ α΄ ἡμ. ΙΕ΄ αἰ.), φφ. 203r – 206v.)

Χερουβικόν [...] ποίημα παλαιόν [...] Μιχαήλ τοῦ Ἀνανεώτου. Ἀπὸ χοροῦ, ὅλοι ὁμοῦ.
Ἦχος β΄ (ἔξω) Νεαανες, Οἱ τὰ Χερουβίμ, μυστικῶς-
Ὁ μονοφωνάρης ἀπ’ ἔξω· β΄ (ἔξω) Ωωτοτο, τερρερε
Ὅλοι ἀπὸ χοροῦ· πλ. β΄ Εἰκονίζοντες –
εἶτα ἀνέρχεται ὁ μονοφωνάρης ἐπὶ ἄμβωνος λέγων· πλ. β΄ Καὶ τῇ ζωοποιῷ... ἀλληλούια – [...] (ΕΒΕ 2406 (τοῦ 1453), φφ. 236v – 239r).

Εἶτα ἄρχεται ὁ μονοφωνάρης τουτί· ἀργὰ καὶ μετὰ μέλους καὶ μετὰ φόβου Θεοῦ·
πλ. β΄ Καὶ τῇ ζωοποιῷ Τριάδι - Ὡς τὸν Βασιλέα - Ἀλληλούια, ἀλληλούια, ἀλληλούια (ΚΟΥΤΛ. 399 (τῶν μέσων ΙΔ΄ αἰ.), φ. 105r).

Ἄρχεται ὁ δομέστικος μετὰ τῶν σὺν αὐτῷ· εἰς ἦχον β΄ (ἔξω), ἔσω ἀπὸ χοροῦ· Νεανές, Οἱ τὰ χερουβὶμ μυστικῶς –
Ὁ δομέστικος μονοφωνάρης· Ωτοτο (ΣΙΝΑ 1529 (τοῦ ΙΣΤ΄ αἰ.), φ. 186v).

Χερουβικὸν ψαλλόμενον ἀπὸ χοροῦ ἀσματικὸν μέχρι καὶ τὴν ζωοποιόν· τὸ δὲ ἕτερον ψάλλεται μονοφωνάρικον ὁ δεμέστικος (sic) μετὰ τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, παλαιόν. (ΕΒΕ 2401 (τοῦ ΙΕ΄ αἰ.), φ. 203r)

Ἐν δὲ τῷ ἄμβωνι ἀναβὰς ὁ ταχθεὶς ψάλλει τὸ παρὸν μετ’ εὐλαβείας – Καὶ τῇ ζωοποιῷ Τριάδι... ὡς τὸν Βασιλέ, τετερρέ (ΚΟΥΤΛ. 457 (τοῦ β΄ ἡμ. ΙΔ΄ αἰ.) φ. 207v).

Εἶτα ἀνέρχεται ἐπὶ ἄμβωνος ὁ μονοφωνάρης· Καὶ τῇ ζωοποιῷ - (ΣΙΝΑ 1529 (τοῦ ΙΣΤ΄ αἰ.), φφ. 188v – 190r).

Υπάρχουν, βέβαια, δεκάδες θέματα προς συζήτηση, ή μάλλον προς έρευνα, σχεδόν κάθε φράση χρήζει μελέτης, αλλά φαίνεται και η καλλοφωνία κυρίως στο "και τη ζωοποιώ" και στα κρατήματα τα οποία παρεμβάλλονται σε διάφορα σημεία.

Αυτά είναι κυρίως από την εποχή των Μαϊστόρων. Παραθέτω (αποσπασματικό) χερουβικό (από τον κώδικα Messina Gr 161 από το βιβλίο του Neil Moran) κατά την παράδοση της κάτω Ιταλίας που ίσως ακολουθεί την παλαιά κωνσταντίνοπολιτική τάξη. Αυτά τα σημεία έψαλλε ο μονοφωνάρης. Εκεί μέσα υπάρχουν και ψαλμικοί στίχοι (!), λείψανο παλαιάς παράδοσης.