tsak77
Χρῆστος Τσακίρογλου
Η τρίτομη μουσική συλλογή (Εσπερινός - Όρθρος - Θ.Λειτουργία) του γραμματέως της Επιτροπής του 1881 θεωρείται από πολλούς κανόνας επιλογής μαθημάτων προς ψαλμώδηση και όχι άδικα, εφόσον είναι από τις συλλογές με τις λιγότερες προσθήκες στα αρχαία μέλη λόγω μεταγραφής στη νέα γραφή. Ανοίγω το θέμα αυτό, για να δούμε τις επιλογές που αποτελούν τη συλλογή αυτή.
Ξεκινώντας, θα ήθελα να κάνω μία αναφορά στα Κοινωνικά που επέλεξε ο αείμνηστος στον τόμο της Θ. Λειτουργίας. Ξεκινάει με τα Κοινωνικά της Εβδομάδος του πολύ Πέτρου Λαμπαδαρίου τα οποία εξαρτώνται (ή και ορίζουν) από το άγραφο τυπικό όσον αφορά στους ήχους που ψάλλωνται αυτά*. Μία προσωπική ένσταση έχω στις επιλογές των Κοινωνικών των Κυριακών. Οι νέες (συγκριτικά με άλλες που είχαν στην διάθεσή τους οι μεταγραφείς) συνθέσεις του Θεοδώρου π.Π. Φωκαέως, αν και λείαν έντεχνες, απαιτούν από τον εκτελεστή όχι μόνο μία ερμηνεία του μέλους, αλλά και ένα υψηλό επίπεδο δεξιοτεχνίας, εφόσον αποτελούνται από συνεχείς και περιττές πολλές φορές (προσωπική άποψη) εναλλαγές ήχων, με συνεχεί ανεβοκατεβάσματα φωνών (με την χρήση πολλαπλών υπορροών), την συχνή χρήση χροών κ.α. που περισσότερο στοχεύουν στην τρηβή του μαθητού, παρά στην χρήση τους στο αναλόγιο. Σίγουρα, ο Θεόδωρος Φωκαεύς αποτελεί μία από τις "γέφυρες" της παλαιάς με τη νέα γραφή εφόσον αφενός ήταν γνώστης αμφοτέρων των γραφών, αφετέρου η περιόδος που έζησε και σύνθεσε το ογκώδες έργο του, καθώς και ο θάνατός του (1848), είναι λίγα χρόνια πριν την έκδοση της μουσικής αυτής συλλογής, οπότε είναι λογική μία "τάση" επιλογής στα έργα του, όχι μόνο στον Πρωγάκη αλλά και αλλού. Αυτό δεν αποτελεί σε καμμία περίπτωση μομφή στο έργο του Θεοδώρου, του οποίου η αξία είναι αδιαμφισβήτητη, αναφέρομαι μόνο στην επιλογή των Κοινωνικών των Κυριακών. Μετά από τόσα κείμενα που έχουν ανέβει και εδώ κατά καιρούς, από επιφανείς (κυρίως παλιότερους) συνθέτες, θεωρώ ότι η επιλογή των Κοινωνικών του Θεοδώρου, καθώς και του Ιωάννου πρωτοψάλτου, για από αναλογίου χρήση, αποτελούν ένα μικρό μελανό σημείο στο πρότυπο τρίτομο έργο του αείμνηστου Γεωργίου Πρωγάκη.
*Σημείωση: Ο Δημήτριος Πρωτοψάλτης στο μουσικό του εγχειρίδιο (1884) όπως φαίνεται από τα περιεχόμενα του βιβλίου εδώ, επιλέγει πρώτα μία σειρά σύντομων Χερουβικών ύμνων του Πέτρου με την σειρά των ήχων που ακολουθεί το άγραφο τυπικό, έχοντας βάλει στην αρκτική μαρτυρία και την ημέρα που ψάλλονται. Δεν θα ήταν κακή ιδέα να ακολουθήσει το παράδειγμα αυτό και ο Πρωγάκης, αφενός αφού η μουσική του συλλογή εκδόθηκε αργότερα από αυτή του Δημητρίου (1909 και 1884 αντίστοιχα) και αφετέρου θα ήταν πιο ακριβής στην τάξη που ο ίδιος τηρεί στα Κοινωνικά, ενώ θα μπορούσε να αποφύγει και την αναφορά της σειράς των αργών χερουβικών του Θ. Φωκαέως (προσωπική άποψη), εφόσον δύσκολα επιλέγονται προς φαλμώδηση ακόμη και στον Πατριαρχικό Ναό στις συνοδικές Θ. Λειτουργίες.
Ξεκινώντας, θα ήθελα να κάνω μία αναφορά στα Κοινωνικά που επέλεξε ο αείμνηστος στον τόμο της Θ. Λειτουργίας. Ξεκινάει με τα Κοινωνικά της Εβδομάδος του πολύ Πέτρου Λαμπαδαρίου τα οποία εξαρτώνται (ή και ορίζουν) από το άγραφο τυπικό όσον αφορά στους ήχους που ψάλλωνται αυτά*. Μία προσωπική ένσταση έχω στις επιλογές των Κοινωνικών των Κυριακών. Οι νέες (συγκριτικά με άλλες που είχαν στην διάθεσή τους οι μεταγραφείς) συνθέσεις του Θεοδώρου π.Π. Φωκαέως, αν και λείαν έντεχνες, απαιτούν από τον εκτελεστή όχι μόνο μία ερμηνεία του μέλους, αλλά και ένα υψηλό επίπεδο δεξιοτεχνίας, εφόσον αποτελούνται από συνεχείς και περιττές πολλές φορές (προσωπική άποψη) εναλλαγές ήχων, με συνεχεί ανεβοκατεβάσματα φωνών (με την χρήση πολλαπλών υπορροών), την συχνή χρήση χροών κ.α. που περισσότερο στοχεύουν στην τρηβή του μαθητού, παρά στην χρήση τους στο αναλόγιο. Σίγουρα, ο Θεόδωρος Φωκαεύς αποτελεί μία από τις "γέφυρες" της παλαιάς με τη νέα γραφή εφόσον αφενός ήταν γνώστης αμφοτέρων των γραφών, αφετέρου η περιόδος που έζησε και σύνθεσε το ογκώδες έργο του, καθώς και ο θάνατός του (1848), είναι λίγα χρόνια πριν την έκδοση της μουσικής αυτής συλλογής, οπότε είναι λογική μία "τάση" επιλογής στα έργα του, όχι μόνο στον Πρωγάκη αλλά και αλλού. Αυτό δεν αποτελεί σε καμμία περίπτωση μομφή στο έργο του Θεοδώρου, του οποίου η αξία είναι αδιαμφισβήτητη, αναφέρομαι μόνο στην επιλογή των Κοινωνικών των Κυριακών. Μετά από τόσα κείμενα που έχουν ανέβει και εδώ κατά καιρούς, από επιφανείς (κυρίως παλιότερους) συνθέτες, θεωρώ ότι η επιλογή των Κοινωνικών του Θεοδώρου, καθώς και του Ιωάννου πρωτοψάλτου, για από αναλογίου χρήση, αποτελούν ένα μικρό μελανό σημείο στο πρότυπο τρίτομο έργο του αείμνηστου Γεωργίου Πρωγάκη.
*Σημείωση: Ο Δημήτριος Πρωτοψάλτης στο μουσικό του εγχειρίδιο (1884) όπως φαίνεται από τα περιεχόμενα του βιβλίου εδώ, επιλέγει πρώτα μία σειρά σύντομων Χερουβικών ύμνων του Πέτρου με την σειρά των ήχων που ακολουθεί το άγραφο τυπικό, έχοντας βάλει στην αρκτική μαρτυρία και την ημέρα που ψάλλονται. Δεν θα ήταν κακή ιδέα να ακολουθήσει το παράδειγμα αυτό και ο Πρωγάκης, αφενός αφού η μουσική του συλλογή εκδόθηκε αργότερα από αυτή του Δημητρίου (1909 και 1884 αντίστοιχα) και αφετέρου θα ήταν πιο ακριβής στην τάξη που ο ίδιος τηρεί στα Κοινωνικά, ενώ θα μπορούσε να αποφύγει και την αναφορά της σειράς των αργών χερουβικών του Θ. Φωκαέως (προσωπική άποψη), εφόσον δύσκολα επιλέγονται προς φαλμώδηση ακόμη και στον Πατριαρχικό Ναό στις συνοδικές Θ. Λειτουργίες.