Η ορολογία των λαϊκών μουσικών δεν ταιριάζει πάντα με αυτό που θα θεωρούσαμε ως "σωστή" ορολογία των μακαμιών. Και αυτό που ονόμασα εγώ ανωτέρω ως "χουσεϊνί", είναι απλώς ένας παραλληλισμός. Σίγουρα δεν αντιστοιχεί ακριβώς στο μακάμι.
Πόσο δίκιο έχετε στη διαπίστωση αυτή!
Πραγματικά βλέπει κανείς ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται σε ό,τι αφορά τη σύγχιση στην ορολογία του τροπικού συστήματος.
Όντως αυτό που οι λαϊκοί μουσικοί μας ονομάζουν Ουσσάκ δεν είναι παρά Ατζέμ-Κιουρντί,
το Νιαβέντ έχει γίνει χρωματικό Νικρίζ (
Έμαθα πως είσαι μάγκας)
Το παρ' ημίν Κιουρντί είναι κατά μέγα μέρος Καρτσιγιάρ κλπ.
Το βλέπουμε εξάλλου και σε ολόκληρο τον χώρο της Μέσης Ανατολής να συμβαίνει με τις διαφορετικές ονομασίες των μακαμιών στην Τουρκία και τον Αραβικό κόσμο, αλλά ακόμη και στη διαφορετική ανάγνωσή τους σε ό,τι αφορά τη διαδοχή των μικρότερων της διαπασών συμφώνων (διοξεία-συλλαβά).
Μιλώ για επανάληψη της ιστορίας, καθώς φέρνω στο νου μου τη σύγχιση των αρχαίων τρόπων με τους τόνους, μια παρανόηση που ακόμη διαιωνίζεται στο χώρο της Δύσης αυτή τη φορά, και μπερδεύει τον Αρχαίο Δώριο αποκαλώντας τον Φρύγιο κοκ.
Κατά την ταπεινή μου γνώμη, αυτό οφείλεται κύρια στην άγνοια της αρχαίας αρμονικής (Τελείου Αμεταβόλου Συστήματος) καθώς και του μηχανισμού "αναστροφής" της τροπικής υπέρ της τονικής ορολογίας των ειδών της διαπασών, μη κατανοώντας ότι αυτή η αναστροφή έγινε για λόγους μετατονισμού προκειμένου να "χωρέσει" το σύστημα στην περιορισμένη έκταση των αρχαίων μουσικών οργάνων και συνάμα να καταστήσει δυνατή την αοιδή τους από τη μέση ανθρώπινη φωνή, που εκτείνεται σε μιάμιση περίπου διαπασών.
Επί παραδείγματι, οι αρχαίοι τρόποι 4χόρδου κατά το σύντονο διάτονο ήταν:
Δώριος= [6-12-12] (
στη Δύση αποκαλείται Φρύγιος)
Φρύγιος= [12-6-12] (
στη Δύση αποκαλείται Δώριος)
Λύδιος= [12-12-6] (
στη Δύση αποκαλείται Ιωνικός)
(
Χρησιμοποιώ τη διαπασών των 72 μορίων για λόγους ευρύτερης κατανόησης, λόγω της εξοικείωσης του ψαλτικού κόσμου σ' αυτήν, μολονότι δεν είναι η ακριβέστερη αφού συγκεράζει το πυθαγόρειο κόμμα, όπως έχω διευκρινήσει σε άλλη ανάρτησή μου)
Το σύντονο διάτονο χρησιμοποιεί διαστήματα των 4 διέσεων (μείζων τόνος) και των δύο διέσεων (ημιτόνιο)
Τί συμβαίνει όμως όταν η εναρμόνια δίεση των 3 μορίων (2,7 για την ακρίβεια) παύει να αποτελεί αυτοτελώς μελωδούμενο διάστημα και συνάπτεται με τον μείζονα τόνο, δίνοντάς μας τον
μαλακό τόνο των 5 διέσεων (
προτιμητέος όρος από τον "υπερμείζονα" που μου φαίνεται σόλοικος)
ή όταν σε κατοπινούς χρόνους συνάπτεται με την αποτομή δίνοντάς μας τον ελάσσονα τόνο των 3 διέσεων συν το πυθ. κόμμα
και με το λείμμα δίνοντάς μας τον ελάχιστο τόνο των 3 επίσης διέσεων χωρίς όμως το πυθ. κόμμα;
Τότε έχουμε:
Δώριος= [9'-9-12]
Φρύγιος= [12-9'-9]
Λύδιος= [9-12-9']
Εάν κανείς αντιπαραβάλλει τις δύο δομές
Δώριος [6-12-12] και [9'-9-12]
Φρύγιος [12-6-12] και [12-9'-9]
Λύδιος [12-12-6] και [9-12-9']
θα διαπιστώσει ότι ότι ψυχοακουστικά ο αρχαίος Δώριος έχει "αποκτήσει" φρύγιο άκουσμα, ο Φρύγιος λύδιο άκουσμα και ο Λύδιος ... δώριο άκουσμα!
Είναι λοιπόν πολύ φυσική η σύγχιση που επικράτησε σε όλο το χώρο της Μεσογείου, Ανατολικής και Δυτικής σε ό,τι αφορά στην ονομασία των αρχαίων τρόπων.
Εάν κανείς θελήσει να αποδεχθεί τα πράγματα "ως έχουν", θα βρίσκεται διαρκώς μπροστά σε μια "Βαβέλ" έχοντας τη διαρκή ανάγκη ερμηνείας και προσδιορισμού της μουσικής ορολογίας.
Εάν όμως συνταχθεί την αρχή prior in tempore potior in jure, οφείλει αποδίδοντας τα πρωτεία στους πρώτους διδάξαντες, να αποκαταστήσει μία και καλή την "ορθή" ονομασία τόσο των ειδών 4χόρδου και 5χόρδου (προς Ανατολάς) όσο και των ειδών της διαπασών (προς Δυσμάς) με μια λογική εντελώς επιστημονική κι απαλλαγμένη από τις όποιες τοπικές ή εθνοτικές προκαταλήψεις.
Ένα τέτοιο καθήκον μάλλον πέφτει στη δική μας ράχη πρώτιστα, καθώς οφείλουμε να ερευνούμε τα "ημέτερα" βαθύτερα από οποιονδήποτε ξένο, επωφελούμενοι από την ενόραση που μας παρέχει η διαχρονική εποπτεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Όλες οι μόδες κάτι αφήνουν πίσω τους. Είναι και αυτό μέσα στις διαδικασίες που διαμορφώνουν τις μουσικές παραδόσεις ανά τον κόσμο. Άλλα στοιχεία απορρίπτονται, άλλα αφομοιώνονται, άλλα παραμένουν ως γραφικά απολιθώματα. Έτσι γράφεται η ιστορία της μουσικής.
Δεν θα με βρείτε πιο σύμφωνο!
Φρονώ, συνεπώς, ότι η Ελλάδα, όπως διαμορφώθηκε ως πολιτισμικός χώρος τον 19ο και 20ό αιώνα, συνορεύει μεν με το "βασίλειο" των μικροδιαστημάτων και επηρεάζεται από αυτό, αλλά δεν βρίσκεται στην καρδιά του. Άσχετα με τις όποιες απώτερες ιστορικές καταβολές, αυτή είναι η πραγματικότητα.
Αυτό συμβαίνει ίσως γιατί η δυτικοτραφής άρχουσα τάξη στην Ελλάδα αποστρέφονταν τα μικροδιαστήματα ως δήθεν Αραβοτουρκικά. Ας μη λησμονούμε ότι και το "παλάτιον" απεχθάνονταν την καθ' ημάς εκκλησιαστική μουσική και προσπάθησε να εισάγει τη δυτικού τύπου τετραφωνία στη θεία λειτουργία.
Αυτός είναι και ο λόγος που το τροπικό ρεμπέτικο συνάντησε τόσα και τόσα προσκόμματα μέχρι να βρει το δρόμο που του άξιζε στην ευρεία λαϊκή αποδοχή που σήμερα απολαμβάνει.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο το ότι σπουδαίοι δημιουργοί, με μάλλον Δυτική τεχνοτροπία, όπως ο Μάνος Χατζηδάκις συνέβαλαν τα μέγιστα σ' αυτή την αναγνώριση.
Σε κάθε περίπτωση πάντως η Ελλάδα είναι ο άξονας του διαβήτη, που δίχως να ταυτίζεται μονομερώς με οποιοδήποτε από τα σκέλη του, (Ανατολικό ή Δυτικό) αποτελεί τον αρμό μεταξύ τους, κι αργά ή γρήγορα βρίσκει με ιδιαίτερο τρόπο την ισορροπία που της ταιριάζει ανάμεσα στους δύο κόσμους..
Φιλικά
ΑΚ