Αστερίου Δεβρελή - ΜΟΡΦΕΣ Ψαλτικής Επιστήμης

[ybulbu]

Την προηγούμενη εβδομάδα ήρθε να προστεθεί στη σειρά «Πηδάλιον» το τελευταίο πόνημα του κ. Αστερίου Δεβρελή υπό τον τίτλο:

ΜΟΡΦΕΣ
Οι Πολύφωτοι Αστέρες της Πανιέρου
Ψαλτικής Επιστήμης
οι διαλάμψαντες κατά τον Κ' αιώνα.​

Το έργο αποτελεί φόρο τιμής προς τους κορυφαίους κατά τον κ. Δεβρελή ψάλτες του Κ' αιώνος, τον Ιάκωβο Ναυπλιώτη, τον Κωνσταντίνο Πρίγγο, τον Αθανάσιο Παναγιωτίδη και το Θεμιστοκλή Γεωργιάδή, που ήταν δάσκαλός του. Ο κ. Δεβρελής παρουσιάζει το έργο των παραπάνω και καταχωρεί ιστορίες που έζησε και διηγήσεις του Αθανασίου Παναγιωτίδη για κάποιους απ' αυτούς τους ψάλτες, καθώς και για άλλες μορφές του αιώνα που μας πέρασε. Να πούμε πως το έργο δεν αποτελείται βίους Αγίων, αλλά τα πράγματα παρουσιάζονται στην αληθινή τους όψη, ακόμη κι αν αυτή δεν είναι πάντα όσο ρομαντική θα θέλαμε. Πιστεύω πως αποτελεί αξιόλογο απόκτημα για κάθε ερευνητή!

Στο βιβλίο υπάρχουν και κάποια σπάνια χειρόγραφα, ένα του Θεμιστοκλέους Γεωργιάδου, το «Τα πλήθη» με τις ποικίλλες θέσεις του Παναγιωτίδη, καταγραφή των τραγουδιών «μια βοσκοπούλα αγάπησα» και «απόψι δεν κοιμήθηκα» ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του '50, καθώς και ποικίλλα μαθήματα του κ. Δεβρελή στο παράρτημα. Καταχωρούνται ακόμη οι επαινετικές επιστολές που έλαβε όλα αυτά τα 50 χρόνια η σειρά «Πηδάλιον», σπάνιο φωτογραφικό υλικό του Αθανασίου Παναγιωτίδη και η ομιλία του κ. Δεβρελή για την ιστορία της μουσικής μας από τα αρχαία χρόνια.

Παραθέτω φωτογραφικά το εξώφυλλο και τις πρώτες σελίδες για κάθε ενδιαφερόμενο!

 

[G.TSIAP]

Η τιμή του βιβλίου ποια είναι;

 

[apostoloskalpakidis]

30€

 

[ybulbu]

Με παρακάλεσε ο κ. Δεβρελής να παραθέσω τις παρακάτω σελίδες του βιβλίου, τις οποίες μου έδωσε σε φωτοτυπίες (εξ' ου και η λίγο χαμηλή ποιότητα). Πρόκειται για τις φωτογραφίες του ιδίου, του Παναγιωτίδη νέου και του κ. Γεωργίου Αντωνιάδη αλλά και για την καταγραφή του τραγουδιού «Μια βοσκοπούλα αγάπησα» μου συνήθιζε να λέει ο Παναγιωτίδης. Μάλιστα, η καταγραφή, που πραγματοποιήθηκε στα 1954, είναι προγενέστερη της γνωστής ηχογραφήσεως, που όμως ταυτίζεται σε μεγάλο βαθμό και προς τούτο παρατίθεται κι αυτή. Σε επόμενο μήνυμα θα παραθέσω κείμενο του δασκάλου για τον Παναγιωτίδη ως συμπλήρωμα στις «Μορφές».

 

[ybulbu]

Οἱ συνήθειες τοῦ Παναγιωτίδη
(Πρὸς ἀποκατάστασιν τῆς ἀληθείας)​

Ὁ Παναγιωτίδης ἦταν δεινὸς σκακιστής, ταβλαδόρος καὶ πρεφαδόρος. Καθημερινὰ σύχναζε στὴ λέσχη ὅπου ἐκεῖ τὸν εὕρισκαν στὸ τηλέφωνο οἱ ἀνὰ τὴν Ἑλλάδα φιλόμουσοι καὶ τὸν καλοῦσαν νὰ ψάλλῃ στὶς διάφορες Πανηγύρεις.
Σημειωτέον ὅτι τὰ τηλέφωνα στὴ Θεσσαλονίκη τότε ἦταν σπάνια.
Περνοῦσε εὐχάριστα τὶς ὧρες του παρακολουθῶντας τὰ διάφορα παιχνίδια καὶ ἔκανε ὑποδείξεις στοὺς νέους παίκτες. Ὁ ἴδιος δὲν ἔπαιζε διότι δὲν διέθετε χρήματα. Τὰ οἰκονομικὰ τῆς οἰκογενείας του τὰ διαχειριζόταν ἡ σύζυγός του Αἰκατερίνα - διὰ εὐνοήτους λόγους - καὶ κάθε πρωΐ τοῦ ἔδιδε τὸ χαρτζιλίκι του γιὰ τὰ ἀτομικά του ἔξοδα.
Ὅμως ὡρισμένες φορὲς ἔπαιζε γιὰ λογαριασμὸν ἄλλων ποὺ τὸν ἐμπιστεύονταν, ὡς δεινὸς παίκτης ποὺ ἦταν.
Μὲ τοὺς ψάλτες, μαθητὲς καὶ φιλομούσους ἐρχόταν σὲ ἐπαφὴ μόνον στὶς Ἐκκλησίες ποὺ τὸν καλοῦσαν καὶ ἔψαλλε.
Ἀντιθέτως, οἱ ἄλλοι μουσικοδιδάσκαλοι τῆς ἐποχῆς εἶχαν συνεργασία καὶ δίδασκαν στὰ φροντιστήρια καὶ ἔκαναν καὶ ἰδιωτικὰ μαθήματα μουσικῆς σὲ μαθητὰς καὶ ἔτσι εἶχαν καθημερινὴ ἐπαφὴ μὲ τοὺς καθηγητὰς καὶ ψάλτας. Ἀπὸ ζήλεια καὶ φόβο καθημερινὰ τὸν κατηγοροῦσαν καὶ ἔλεγαν στοὺς μαθητές τους ὅτι ὁ Παναγιωτίδης δὲν ξέρει νὰ ψάλλῃ, νὰ διαβάζῃ καὶ νὰ γράφῃ μουσική!
Ἡ ἀπάντησις τοῦ Παναγιωτίδη πρὸς τοὺς κατηγόρους του, τοὺς ζηλόφθονες καὶ ἀγνώμονες, τοὺς πολλαπλῶς εὐεργετηθέντες ἀπὸ τοῦ ἰδίου, ἦταν:

• «Οὐδεὶς ἀσφαλέστερος ἐχθρὸς τοῦ εὐεργετηθέντος»
• Ὦ τῆς μωρίας αὐτῶν... μαζὶ μὲ τὸ μπόι τους μετροῦσαν καὶ τὴν σκιάν τους... ὑπερόπτες.

Ἔλεγαν οἱ ψάλτες καὶ οἱ φιλόμουσοι γιὰ τὸν Παναγιωτίδη ποὺ τὸν ἄκουγαν ἀριστερὰ στὸν Πρίγγο στὴν Ὑπαπαντὴ καὶ στὶς Πανηγύρεις ποὺ ἔψαλλε, ὅτι ὅλους αὐτοὺς τοὺς ὑπερόπτες ποὺ τὸν κατηγοροῦν ψευδῶς τοὺς ἔχει ὅλους μέσα στὸ «τσεπάκι του» καὶ ὅτι, ἐὰν, εἶχε περισσότερη καθημερινὴ ἐπαφὴ μὲ τοὺς ψάλτες καὶ μαθητές, αὐτοὶ ποὺ τὸν κατηγοροῦσαν νυχθημερὸν θὰ ἀναγκάζονταν νὰ κάνουν ἄλλες δουλειὲς γιὰ νὰ ἐπιζήσουν...
Ὁ Παναγιωτίδης ἦταν ὁ Πατριάρχης τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς.
Γεννήθηκε καὶ ἀνετράφη μέσα στὸ Πατριαρχεῖο, ὡς σπουδαστὴς στὴ Μεγάλη τοῦ Γένους Σχολὴ καὶ εἶχε Δάσκαλο τὸν Γ. Πρωγάκη καὶ τὸν Ἰάκωβο Ναυπλιώτη καὶ ἐπὶ 9 συνεχῆ ἔτη (9 - 18 ἐτῶν) ἦταν στὸ ἀναλόγιο τοῦ Πατριαρχικοῦ Ναοῦ.
Ὁ Παναγιωτίδης μαζὶ μὲ τὸν Πρίγγο ἔφεραν τὸ «Πατριαρχικὸν ὕφος» στὴ Θεσσαλονίκη μας.
Ὠφείλομεν ἐσαεὶ τιμὴ καὶ εὐγνωμοσύνη στοὺς ἀείμνηστους Αὐτοὺς Διδασκάλους Πρίγγο καὶ Παναγιωτίδη γιὰ ὅλα τὰ καλὰ καὶ ὠφέλιμα ποὺ προσέφεραν στὴν Μουσικὴ καὶ στὴν Κοινωνίαν μας.

αἰωνία Αὐτῶν ἡ μνήμη​

Ὁ Γράφων
Ἀστέριος Δεβρελῆς
τουπίκλην Γαλατισταῖος​

Θεσσαλονίκη
Πάσχα 2011

 

[ybulbu]

Το παραπάνω κείμενο αναρτήθηκε όχι ως μομφή προς τους άλλους διδασκάλους, άλλωστε ο κ. Δεβρελής αφαίρεσε τα ονόματά τους πριν μου το δώσει για να το ανεβάσω, αλλά εις απάντησιν αυτών που ακόμη και σήμερα μέμφονται τον Παναγιωτίδη ως αγράμματο και μη μουσικώς κατηρτισμένο. Μια μικρή παρατήρηση δική μου είναι ότι ο Παναγιωτίδης δε μαθήτευσε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή αλλά στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, όπως λέει και ο ίδιος σε συνέντευξή του.

 

[ybulbu]

Έκανα κάποιες μικροπροσθήκες στο παραπάνω κείμενο, τις οποίες έκανε και ο κ. Δεβρελής στο χειρόγραφό του εκ των υστέρων, 1-2 λέξεις και φράσεις δηλαδή που το καθιστούν σαφέστερο. Στη συνέχεια θα αναρτήσω και άλλο κείμενο που εντάσσεται στην κατηγορία των «παραλειπομένων» από τις «Μορφές» που μου έδωσε χθες ο δάσκαλος.

Προτείνω να δημιουργηθεί ενότητα στην ενότητα της ιστορίας με αναμνήσεις του κ. Δεβρελή όπου να μπορούν να αναρτηθούν και άλλα κειμενά του, τα δε δύο που δημοσιεύοται στο θέμα αυτό, «Οι συνήθειες του Παναγιωτίδη» και το ακόλουθο, να γίνουν ανεξάρτητα θέματα με μία παραπομπή από εδώ για το καθένα.

 

[ybulbu]

Ὁ Παναγιωτίδης στην Ἀργολίδα
(ὑπὸ Ἀστερίου Δεβρελῆ)​

Κάλεσαν τὸν Παναγιωτίδη νὰ ψάλῃ στὴν Ἀργολίδα.
Στὸν Ἑσπερινὸ «κελάηδησε τὸ ἀηδόνι μερακλήδικα», ἔψαλε καὶ ὅλους τοὺς στίχους τοῦ «Θεοτόκε Παρθένε» τοῦ Μπερεκέτου ἀπ' ἔξω, μὲ μία ἀναπνοή.
Ἔμειναν ὅλοι ἐμβρόντητοι καὶ κατενθουσιασμένοι ἀπὸ τὸ ὡραῖο, γλυκύφθογγο καὶ πρωτάκουστο ψάλσιμό του.
Μετὰ, στὸ δεῖπνο μὲ τὰ λουκούλλεια ἐδέσματα, οἱ παρευρισκόμενοι ψάλτες καὶ φιλόμουσοι τῆς περιοχῆς τὸν παρακάλεσαν καὶ τοὺς ἔψαλε καὶ διάφορα ἄλλα μαθήματα.
Τὸ πρωΐ, μὲ τὸ πρῶτο χτύπημα τῆς καμπάνας ἔμπαινε ὁ Παναγιωτίδης στὸ Ναό. Ἔμεινε κατάπληκτος! Ὁ Ναὸς ἦταν κατάμεστος ἀπὸ κόσμο, μαυροφορεμένες γυναίκες καὶ ἄνδρες καὶ κρατοῦσαν γενικὰ τρία κεράκια!
Ὁ ἐπίτροπος προσπάθησε μὲ δυσκολία νὰ κάνῃ χῶρο γιὰ νὰ περάσῃ καὶ νὰ φθάσῃ στὸ Ἀναλόγιο ὁ Παναγιωτίδης.
Στὸ κέντρον τοῦ Ναοῦ ὑπῆρχε ἕνα μεγάλο μνημόσυνο μὲ τὴν φωτογραφία δίπλα ἑνὸς νεαροῦ.
Κατάλαβε ὁ Παναγιωτίδης καὶ ἔβαλε σὲ ἐνεργεια ὅλα τὰ ἐγκεφαλικά του μέσα καὶ ἄρχισε νὰ ψάλλῃ ἁπαλὰ καὶ σύντομα.
Κυριάρχησε τὸ πένθιμον καὶ κατανυκτικὸν ὕφος, ὡς ἐπιβάλετο...
Στὸ τέλος ἔψαλε καὶ τὸ «Κοινωνικὸν» καὶ ἀμέσως μετὰ ἄρχισε νὰ ψάλλῃ τὸν «Ἄμωμον» ὅλον.
Στὸ «Αἰωνία ἡ μνήμη» εἰς ἦχον πλ. α' καὶ α' (παθητικόν), στὸ πρόσωπο ὅλων κύλισε ἕνα δάκρυ γιὰ τὸν ἄδικο χαμὸ τοῦ παλληκαριοῦ.
Τὰ ἔψαλλε χαμηλόφωνα μὲ τὴν προσήκουσα ἐμμελῆ ἀπαγγελία καὶ προφορὰ ὥστε νὰ ἀκούγονται εὐκρινῶς ἀκόμη καὶ τὰ βαθειὰ νοήματα τῶν Τροπαρίων τῆς Ἀκολουθίας.
Ὅλα ἀπ' ἔξω, ἀκόμη καὶ τὸν «Ἀπόστολον», μὲ σώφρονα φωνὴν καὶ πένθιμον βλέμμα, ἐστραμμένον πρὸς τὸ Ἐκκλησίασμα, με μοναδικὸν σκοπὸν να τοὺς συγκινήσῃ ὅλους...
Στὸ τέλος ὁ Παναγιωτίδης συλλυπήθηκε διὰ θερμῆς χειραψίας τοὺς γονεῖς τοῦ παιδιοῦ λέγοντάς τους ὅτι «ἐγὼ ἐκανα ὅ,τι ἦτο δυνατὸν γιὰ τὴν μνήμη τοῦ ἀδικοχαμένου γιοῦ σας γιὰ νὰ ἀναπαυθῇ ἡ ψυχή του ἐκεὶ ποὺ βρίσκεται, στὴν χορεία - συντροφιὰ τῶν Ἀγγέλων, καὶ σὲ σᾶς νὰ δώσω τὴν παρηγορίαν καὶ νὰ ἁπαλύνω τὸν μεγάλον πόνον σας γιὰ τὸν ἀδόκητον χαμὸν τοῦ ἀγαπημένου γιοῦ σας. Εὔχομαι νὰ εἶναι ἐλαφρό τὸ χῶμα ποὺ τὸν σκεπάζει»!
Δίπλα στοὺς γονεῖς ἦταν ὁ λογιστὴς τῆς ἐπιχειρήσεως. Συγκινημένος ὁ πατέρας, ἔδωσε ἐντολὴν νὰ διπλασιασθῇ ἡ ἀμοιβὴ τοῦ Παναγιωτίδη γιὰ τὸ κατανυκτικὸ ψάλσιμό του καὶ γιὰ τὰ παρήγορα λόγια ποὺ τοῦ εἶπε. (Ὁ Παναγιωτίδης δὲν ἦταν μόνον γλυκύφθογγος Πρωτοψάλτης ἀλλὰ καὶ λογιώτατος ὁμιλητής).
Σημειωτέον ὅτι οἱ ἐπίτροποι ποὺ κάλεσαν τὸν Παναγιωτίδη νὰ ψάλῃ, ἐπιμελῶς τοῦ ἀπέκρυψαν ὅτι τὸ πρωΐ εἰς τὴν Λειτουργίαν θὰ ἔψαλλε στὸ Μνημόσυνο διότι ἤθελαν νὰ τοὺς ψάλῃ ἀνεπηρέαστος πανηγυρικά καὶ μερακλήδικα στὸν Ἑσπερινὸ καὶ νὰ εὐχαριστηθοῦν, οὕτῳ καὶ ἐγένετο!!!

Αὑτὸς ἦταν ὁ Παναγιωτίδης: Μοναδικός -Ἀνεπανάληπτος.​

 

[ybulbu]

Με την άδεια του δασκάλου, ανεβάζω και το άλλο τραγούδι του οποίου παλαιά καταγραφή δημοσιεύεται στις «Μορφές», το «Απόψι δεν κοιμήθηκα», πάλι συνοδευόμενο με τη μεταγενέστερη γνωστή ηχογράφηση.

 

[Dimitri]

Προτείνω να δημιουργηθεί ενότητα στην ενότητα της ιστορίας με αναμνήσεις του κ. Δεβρελή όπου να μπορούν να αναρτηθούν και άλλα κειμενά του, τα δε δύο που δημοσιεύοται στο θέμα αυτό, «Οι συνήθειες του Παναγιωτίδη» και το ακόλουθο, να γίνουν ανεξάρτητα θέματα με μία παραπομπή από εδώ για το καθένα.

Δημιουργήθηκε Γιάννη. Μετάφερε σε παρακαλώ τις πολλές ευχαριστίες μας στον κ. Δεβρελή για όλα που μοιράζεται μαζί μας μέσω εσένα. Να είσαι καλά.

 

[ybulbu]

Δημιουργήθηκε Γιάννη. Μετάφερε σε παρακαλώ τις πολλές ευχαριστίες μας στον κ. Δεβρελή για όλα που μοιράζεται μαζί μας μέσω εσένα. Να είσαι καλά.

Ευχαριστώ θερμά, Δημήτρη! Ήδη ξεκινάω να κάνω απόσβεση του κόπου σου με νέο κείμενο του δασκάλου:wink:

 

[π. Μάξιμος]

[Σημείωμα συντονιστή] Από αυτό το θέμα αντιγράφηκαν κάποια μηνύματα που απετέλεσαν νέα θέματα της νέας υποενότητας «Αναμνήσεις Αστερίου Δεβρελή», ήτοι «Οἱ συνήθειες τοῦ Παναγιωτίδη» και «Ὁ Παναγιωτίδης στήν Ἀργολίδα». Οποιδήποτε σχολιασμοί επί των αναμνήσεων, στα εκεί θέματα παρακαλώ και όχι στο ενημερωτικό αυτό θέμα.