Ανοικτή επιστολή-απάντηση κ. Κώστα Αγγελίδη προς κ. Μανόλη Χατζηγιακουμή
Οὔτε κι ἐγὼ ἔχω διαβάσει τὸ πλῆρες κείμενο ποὺ συνοδεύει τὴν ἔκδοση αὐτὴ, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἀπάντηση τοῦ κ. Ἀγγελίδη φαίνεται πὼς σὲ αὐτὸ (μεταξὺ ἄλλων) ἀναφέρεται πὼς:
1. Στὴν «ηχογραφική παραγωγή (και μουσικο-βιβλιολογική) παραγωγή της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου του Αγίου Όρους «την εκτέλεση των μελών ποδηγετούν και διδάσκουν κοσμικοί ψάλτες (κατά το προσωποπαγές και αμφιλεγόμενο “σύστημα Καρά”)…»
Ἀκόμα πὼς πρόκειται γιὰ:
2 . «χορωδιακή και ερμηνευτική πρακτική έξω από την ιστορική αγιορειτική (αλλά και τη γενικότερη) παράδοση»
ἐνῶ γίνεται λόγος καὶ γιὰ:
«διείσδυση παραεκκλησιαστικών νοοτροπιών […] μια νέα πραγματικότητα […] στο χώρο της μουσικής και ψαλτικής έκφρασης»
Κρίνοντας ἀπὸ τὰ ἀνωτέρω, μπορῶ μὲ βεβαιότητα νὰ ἀναφωνήσω:
ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ ΣΤΟΝ Κ. ΧΑΤΖΗΓΙΑΚΟΥΜΗ!!!
χς
Ο επιστημονικός κλαδος της μουσικοφιλολογιας ή μουσικης φιλολογίας ειναι νεοφανης στην Ελλάδα, και από οτι φαινεται, μαλλον επικίνδυνος! Γιατι καποιοι μπορεί με ευχερεια να βλέπουνε κλάδους, παρακλάδια, περικοκλάδες και καταβολάδες ολοκληρες εκει που δεν υπάρχουνε (π.χ. στους ήχους της Εκκλησιας), αλλα δε μπορουνε να δουνε η να δεχτούνε τη δημιουργια νεων κλάδων στην αληθινή Επιστημη. Στην Ελλάδα πρωτεργάτες της μουσικοφιλογικης επιστημης του 20ου και 21ου αιωνα ειναι μεταξύ άλλων ο Μανόλης Χατζηγιακουμής και ο π. Αθανάσιος Σιαμακης (χωρις να σημαίνει οτι είναι οι μονοι).
Ο φιλολογος Μανόλης Χατζηγιακουμής εδω και δεκαετιες προσφερει τη γνωση των φιλολογικών μαθηματων σε εκατονταδες ανθρωπους που μαθήτεψαν στο φροντιστήριό του στο κεντρο της Αθήνας. Ανήσυχο πνεύμα ο ιδιος, με τρομερη ευθυκρισία και ευρύτατη αντιληψη, δε χωρούσε στα στενα ορια του συνηθισμενου και του κοινοτυπου. Και περα απ τις αλλες υποχρεωσεις του ασχοληθηκε και με τον κλαδο της μουσικης φιλολογίας. Νομίζω οτι ο όρος ειναι δικός του. Εκπόνησε τη γνωστη σειρα των Μνημείων Βυζαντινης Μουσικης, την οποια συνεχιζει μεχρι σημερα, με επιλεγμένους συνεργατες, με συγκεκριμένα κριτηρια, με σαφη σχεδιασμό. Προσφερει μοναδικές ηχογραφήσεις με
τρόπο πρωτοτυπο, προσεγμενο και πληρη. Και φυσικα δεν είναι κανενας νεαρος 20 ή 30 ή και 40, αν θελετε, χρόνων. Οταν ο Μ. Χατζηγιακουμής μελετούσε τα μουσικα χειρογραφα του ελληνικού χώρου και δημοσιευε τα επιστημονικα σχολια και συμπεράσματά του, τα οποία η μεταγενεστερη ερευνα οχι μονο δεν τα αναιρεσε αλλα και τα επιβεβαιωσε πληρως, και
σημερα δεν υπαρχει καμιά σοβαρη μουσικολογικη μελετη βυζαντινής μουσικης που να μη στηρίζεται ή να μην αναφερεται στις μελέτες και τις εκδοσεις του Μ. Χατζηγιακουμή, οταν λοιπόν εκανε αυτες τις “ευτελείς” και “αναξιες σημασίας” εργασίες του, πολλοι απο τους σημερινους Πρωτοψάλτες και Μουσικοδάσκαλους βρισκόντουσαν ακομη στην “οσφύ” του πατέρα τους ή στη μήτρα της μητέρας τους ή μολις αρχίζανε να ψελλιζουνε τις πρώτες λεξεις τους!
Μια ζωή φιλολογος λοιπον ο Μανολης Χατζηγιακουμης, με σοβαρο και εγκυρο επιστημονικο εργο, πανελληνιως και διεθνως αναγνωρισμενο, μια ζωη μελετητής των βυζαντινών και μεταβυζαντινων μουσικων χειρογραφων αλλα και της ιδιας της εκκλησιαστικής μουσικης μας. Και φυσικα σε ολο το εργο του τοσα χρονια δεν κανει άλλη δουλεια απο το να κρινει, να ελεγχει και να αξιολογει τις αποψεις και το εργο αλλων με βάση παντα τις πηγές που εχει στη διαθεση του και τις αρχές της φιλολογικης επιστημης. Αυτή ειναι η δουλεια του, αυτό ειναι το αντικειμενο της μελετης του. Και εχει κρινει με ευθύτητα και αυστηροτητα όχι λιγους: Πανεπιστημιακους, άλλους μελετητες, Συγγραφείς, Ψάλτες, τους Τρεις Δασκάλους, αρχαιοτερους και νεωτερους Εκκλησιαστικους Μουσικους, το Στανιτσα, τον Ταλιαδώρο, το Σφηκα, και παει λέγοντας! Ακόμη και σε διαφωνια ήρθε με καποιους απο αυτους, και σε πολλες περιπτωσεις η γνωμη του και οι παρατηρήσεις του επικρατησανε.
Και στην προσφατη έκδοσή του “Αγιορειτικα απανθίσματα” παλι με θάρρος και λογο επιστημονικο παρουσιαζει την έρευνά του και τα σχόλιά του. Τιποτε το ασυνηθιστο δηλαδη. Μονο που τωρα στα γραφομενα του Χατζηγιακουμή υπαρχουνε 6-7 σειρες κειμενου (τοσες ειναι συνολικα, όχι περισσότερες) που ενοχλησανε τον Κ. Αγγελίδη. Και ο τελευταιος για να απαντήσει στις 7 γραμμες του Χατζηγιακουμη γράφει 14 σελιδες! Και γραφει, γραφει, γραφει... και τελειωμό δεν εχει. Ο Χατζηγιακουμης παντως δεν επιτίθεται προσωπικα, δεν κρινει πρόσωπα αλλά έργα και νοοτροπίες, αναφέρεται σε καταστασεις, σε τεχνικες, σε πράματα που αφορουνε τις δομές της αγιορειτικης ψαλτικής. Σημειώστε μάλιστα οτι δεν αναφερει ουτε μια φορα το ονομα του Αγγελίδη.
Δεν ξέρω αν ο Χατζηγιακουμής θα απαντήσει στον Κ. Αγγελίδη. Ξερω όμως οτι μπορει να απαντήσει με ανεση και ευθυτητα, όπως επίσης θεωρω οτι σε εναν Χατζηγιακουμή δεν απευθυνονται με τετοιο τροπο. Νομιζω οτι ο Κ. Αγγελίδης έπρεπε αλλιώς να χειριστει το θεμα και να γραψει με άλλον τροπο και διαφορετικο ύφος την επιστολή του. Επειδή ομως προς το παρον δε θελω να κρινω “επι της ουσιας” την επιστολή του Κ. Αγγελίδη, φέρνω σαν παραδειγμα τον εαυτό μου.
Ας πουμε οτι ειμαι γυρω στα 45 μου και γραφω μια επιστολη σε εναν ανθρωπο σαν τον Μ. Χατζηγιακουμη, ο οποιος στην ηλικια ειναι ισος με τον πατερα μου ή και μεγαλυτερος ακομα, ας πούμε καμιά εβδομηνταριά χρονών. Ας υποθέσουμε ακομη οτι στην επιστολη μου δε σεβομαι την ηλικία του άλλου, δε σεβομαι τη θεση του, το τυχον ιερατικό του σχημα, την επιστημονική προσφορα του, το οτι εχει κανει οχι μια αλλα
τρεις κριτικές εκδόσεις μουσικων συγγραμμάτων και πολλες άλλες επιστημονικες μελετες, οτι το έργο του ειναι διεθνως αναγνωρισμενο και πρωτοτυπο στο μεγαλύτερο μέρος του, ότι εχει φάει με το κουτάλι τα μουσικά χειρογραφα... Ας υποθέσουμε επισης οτι γραφω την επιστολη μου σε αυστηρό και ελεγκτικο τονο, με μια ακατάσχετη φλυαρια, οτι
υποθέτω και συμπεραινω πως καποιες παρατηρησεις του συνομιλητη μου με αφορούν αμεσα και αναφερονται στο πρόσωπό μου, αλλα οτι στην ουσία δεν απανταω σε τιποτε απο όσα λεει ο αλλος, γιατι πολυ απλά δεν καταλαβαίνω τι γραφει ο αλλος! Ερμηνεύω ως αρνητικά ακομη και τα θετικά ή ουδέτερα σχόλιά του, γραφω με πολυ συναισθηματισμό, για πραματα άσχετα με το προκειμενο θεμα, για πραματα που δεν εχει πει ο αλλος, αλλα που υποθέτω εγω οτι εννοει, ξεφεύγω απο την επιστημονικη προσέγγιση του θεματος, εχω ύφος διδασκαλικο απευθυνομενος σε εναν τετοιο “συνομιλητη”, του αναφερω ιστορικες πληροφοριες που εκείνος τις εχει ηδη σημειωσει προ πολλού στα συγγράμματά του, κανω μάθημα για το τι περιέχουν τα χειρογραφα σε αυτόν που μελεταει χειρογραφα προτού εγω μάθω την αλφαβήτα! Στο τελος του δινω και πνευματικες και ηθικες συμβουλες! Παραλληλα τον ειρωνευομαι, τον σνομπαρω, ή ακομα και τον προκαλώ, τσιμπολογάω απο το κείμενό του διαφορες μικρες φρασεις και λεξεις και τις συνδεω, αλλου παραλειποντας και αλλου προσθέτοντας λεξεις, αλλοιωνοντας λιγο πολυ το νόημα, και παρουσιαζοντας αλλο νοημα απο το πραγματικο. Τέλος τον κατηγορώ ως αδικο, οτι κατακρινει, οτι υπερβαινει τα ορια, οτι προσβάλλει τους αλλους, και συναμα εκφράζομαι υποτιμητικα για το εργο του και για το προσωπο του.
Υστερα απο ολα αυτα, αν γυρίσει ο άλλος και μου πει: «Παιδι μου, εισαι αγραμματος και ανεπαρκης», θα έχει άδικο; Θα ειναι υπερβολικος; Θα είναι αντιεπιστημονικος;
Σταματω δινοντας τις εξης πληροφοριες, για οποιον ενδιαφερεται:
Μανόλης Χατζηγιαμουμής, Κεντρο Ερευνων και Εκδοσεων, Σολωνος 119, Αθήνα 106 78. Εχω και ενα τηλεφωνο, αλλα δεν ξερω αν ισχυει ακομα: τηλ. 210 6425498.
μαθητής