ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΤΩΝ «ΜΗ ΕΟΡΤΑΖΟΜΕΝΩΝ ΑΓΙΩΝ».
Στην κατηγορία αυτή ανήκαν όλες οι ακολουθίες του Εβδομαδιαίου και του Ετήσιου Λειτουργικού Κύκλου, που δεν ήταν «εορτές» και, ως εκ τούτου, δεν δικαιούνταν την τέλεση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας.
Αρχικά, οι ακολουθίες αυτές δεν είχαν Δοξαστικά στον Εσπερινό ή στον Όρθρο τους. Με το πέρασμα, όμως, των αιώνων, διάφοροι υμνογράφοι συνέθεσαν Δοξαστικά για πολλές από τις Μη Εορταζόμενες ακολουθίες του Ετήσιου Λειτουργικού Κύκλου. Έτσι, στις εκδόσεις των σημερινών Μηναίων, οι ακολουθίες αυτές περιέχουν από μηδέν εώς και δύο (0-2) Δοξαστικά, και είναι οι ακολουθίες, που εμείς –θέλοντας, να συνδυάσουμε την αρχαία με τη νεώτερη παράδοση– χαρακτηρίσαμε ως Ακολουθίες εις δ΄. Επίσης, σε ορισμένες αρχαίες ακολουθίες Μη Εορταζομένων Αγίων οι μεταγενέστεροι υμνογράφοι προσέθεσαν περισσότερα λειτουργικά στοιχεία (π.χ. τρία ή τέσσερα Δοξαστικά, Απόστιχα του Κεκραγαρίου, Απολυτίκια, Αίνους κτλ) με αποτέλεσμα αυτές οι ακολουθίες, να εμφανίζονται στα σημερινά Μηναία, όχι ως Ακολουθίες Μη Εορταζομένων Αγίων (Ακολουθίες εις δ΄), αλλά ως ακολουθίες Εορταζομένων Αγίων (Ακολουθίες εις στ΄, ή εις η΄) ή, ενδεχομένως, και ως Αγρυπνίες. Κάποιες από τις προσθήκες αυτές αναγνωρίζονται εύκολα, ενώ κάποιες άλλες είναι δυσδιάκριτες. Συνεπώς, απαιτείται κόπος και κριτική έρευνα, για να εντοπισθούν οι εν λόγω προσθήκες μέσα στα Μηναία, και, κατόπιν, να διορθωθούν.
ΠΡΟΣΟΧΗ: α) Στο αρχαίο Σαββαΐτικο Τυπικό ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΤΑΝ η τέλεση της Θείας Λειτουργίας, όταν είχαμε ακολουθία Μη Εορταζομένου Αγίου (δηλαδή, οι ιερείς δεν είχαν το δικαίωμα, να λειτουργήσουν).
Η ορθή αυτή τυπική τάξη διασώζεται σήμερα μόνο στις καθημερινές ημέρες του Τριωδίου (Μεγάλη Τεσσαρακοστή), αφού, ακόμη και σήμερα, όλοι οι ιερείς αποδέχονται, ότι απαγορεύεται η τέλεση της Θείας Ευχαριστίας τις ημέρες αυτές (δηλαδή, από τη Δευτέρα μέχρι και την Παρασκευή των εβδομάδων της Μεγάλης Τεσσαρακοστής). Δυστυχώς, όμως, η ορθή αυτή τυπική τάξη δεν διατηρήθηκε εκτός του Τριωδίου. Έτσι, σήμερα οι ιερείς νομίζουν, ότι –εκτός Τριωδίου– έχουν το δικαίωμα, να τελούν το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας όλες τις ημέρες του χρόνου (όταν, βέβαια, οι ίδιοι το επιθυμούν ή –κατά την προσωπική τους κρίση– νομίζουν, ότι πρέπει, να Λειτουργήσουν). Στα πλαίσια αυτής της εσφαλμένης τυπικής αντίληψης εντάσσεται και το νεώτερο έθος της καθημερινής τέλεσης του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, όπως συμβαίνει σήμερα σε ορισμένες μονές (ιδίως στο Άγιον Όρος).
β) Στο αρχαίο Σαββαΐτικο Τυπικό, όταν είχαμε ακολουθία Μη Εορταζομένου Αγίου εκτός Τριωδίου, ετελείτο –αντί για τη Θεία Λειτουργία– η Ακολουθία των Τυπικών. Στην Ακολουθία των Τυπικών, διαβαζόταν το Αποστολικό και Ευαγγελικό Ανάγνωσμα της ημέρας και, κατά την αρχαία τυπική τάξη, μπορούσαν να κοινωνήσουν (να μεταλάβουν, δηλαδή, από προηγιασμένα Άχραντα Μυστήρια), όσοι πιστοί το επιθυμούσαν. Συνεπώς, η Ακολουθία των Τυπικών ήταν για τις εκτός Τριωδίου ακολουθίες των Μη Εορταζομένων Αγίων, ότι είναι μέχρι σήμερα για τις εντός Τριωδίου ακολουθίες των Μη Εορταζομένων Αγίων η Ακολουθία των Προηγιασμένων (δηλαδή, μια ιδιαίτερη και ανεξάρτητη ακολουθία, που δίνει σε όσους πιστούς το επιθυμούν, τη δυνατότητα να μεταλάβουν, όταν δεν τελείται η Θεία Ευχαριστία).
γ) Τα αρχαία Μηναία –κατά τη προσωπική και, πιθανώς, λανθασμένη κρίση μας– δεν περιείχαν ακολουθίες για όλες τις ημέρες του μήνα, όπως βλέπουμε, να συμβαίνει στα σημερινά Μηναία (υπήρχαν, δηλαδή, στα αρχαία Μηναία ημέρες, που δεν είχαν καμία απολύτως ακολουθία). Στις περιπτώσεις αυτές ετελείτο –ως ακολουθία Μη Εορταζομένου Αγίου– μόνο η τυχούσα ακολουθία του Εβδομαδιαίου Λειτουργικού Κύκλου (η τυχούσα, δηλαδή, ακολουθία της Παρακλητικής). Έτσι, εξηγείται, κατά τη γνώμη μας, το γεγονός, ότι η Παρακλητική περιέχει πλήρεις ακολουθίες για όλες τις ημέρες της εβδομάδας (περιέχει π.χ. πάντα έξι Στιχηρά του Κεκραγαρίου, αν και ο Εβδομαδιαίος Λειτουργικός Κύκλος ποτέ δεν δικαιούται έξι Στιχηρά του Κεκραγαρίου, όταν συμπίπτει με οποιαδήποτε ακολουθία του Ετήσιου Λειτουργικού Κύκλου).
Στην κατηγορία αυτή ανήκαν όλες οι ακολουθίες του Εβδομαδιαίου και του Ετήσιου Λειτουργικού Κύκλου, που δεν ήταν «εορτές» και, ως εκ τούτου, δεν δικαιούνταν την τέλεση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας.
Αρχικά, οι ακολουθίες αυτές δεν είχαν Δοξαστικά στον Εσπερινό ή στον Όρθρο τους. Με το πέρασμα, όμως, των αιώνων, διάφοροι υμνογράφοι συνέθεσαν Δοξαστικά για πολλές από τις Μη Εορταζόμενες ακολουθίες του Ετήσιου Λειτουργικού Κύκλου. Έτσι, στις εκδόσεις των σημερινών Μηναίων, οι ακολουθίες αυτές περιέχουν από μηδέν εώς και δύο (0-2) Δοξαστικά, και είναι οι ακολουθίες, που εμείς –θέλοντας, να συνδυάσουμε την αρχαία με τη νεώτερη παράδοση– χαρακτηρίσαμε ως Ακολουθίες εις δ΄. Επίσης, σε ορισμένες αρχαίες ακολουθίες Μη Εορταζομένων Αγίων οι μεταγενέστεροι υμνογράφοι προσέθεσαν περισσότερα λειτουργικά στοιχεία (π.χ. τρία ή τέσσερα Δοξαστικά, Απόστιχα του Κεκραγαρίου, Απολυτίκια, Αίνους κτλ) με αποτέλεσμα αυτές οι ακολουθίες, να εμφανίζονται στα σημερινά Μηναία, όχι ως Ακολουθίες Μη Εορταζομένων Αγίων (Ακολουθίες εις δ΄), αλλά ως ακολουθίες Εορταζομένων Αγίων (Ακολουθίες εις στ΄, ή εις η΄) ή, ενδεχομένως, και ως Αγρυπνίες. Κάποιες από τις προσθήκες αυτές αναγνωρίζονται εύκολα, ενώ κάποιες άλλες είναι δυσδιάκριτες. Συνεπώς, απαιτείται κόπος και κριτική έρευνα, για να εντοπισθούν οι εν λόγω προσθήκες μέσα στα Μηναία, και, κατόπιν, να διορθωθούν.
ΠΡΟΣΟΧΗ: α) Στο αρχαίο Σαββαΐτικο Τυπικό ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΤΑΝ η τέλεση της Θείας Λειτουργίας, όταν είχαμε ακολουθία Μη Εορταζομένου Αγίου (δηλαδή, οι ιερείς δεν είχαν το δικαίωμα, να λειτουργήσουν).
Η ορθή αυτή τυπική τάξη διασώζεται σήμερα μόνο στις καθημερινές ημέρες του Τριωδίου (Μεγάλη Τεσσαρακοστή), αφού, ακόμη και σήμερα, όλοι οι ιερείς αποδέχονται, ότι απαγορεύεται η τέλεση της Θείας Ευχαριστίας τις ημέρες αυτές (δηλαδή, από τη Δευτέρα μέχρι και την Παρασκευή των εβδομάδων της Μεγάλης Τεσσαρακοστής). Δυστυχώς, όμως, η ορθή αυτή τυπική τάξη δεν διατηρήθηκε εκτός του Τριωδίου. Έτσι, σήμερα οι ιερείς νομίζουν, ότι –εκτός Τριωδίου– έχουν το δικαίωμα, να τελούν το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας όλες τις ημέρες του χρόνου (όταν, βέβαια, οι ίδιοι το επιθυμούν ή –κατά την προσωπική τους κρίση– νομίζουν, ότι πρέπει, να Λειτουργήσουν). Στα πλαίσια αυτής της εσφαλμένης τυπικής αντίληψης εντάσσεται και το νεώτερο έθος της καθημερινής τέλεσης του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, όπως συμβαίνει σήμερα σε ορισμένες μονές (ιδίως στο Άγιον Όρος).
β) Στο αρχαίο Σαββαΐτικο Τυπικό, όταν είχαμε ακολουθία Μη Εορταζομένου Αγίου εκτός Τριωδίου, ετελείτο –αντί για τη Θεία Λειτουργία– η Ακολουθία των Τυπικών. Στην Ακολουθία των Τυπικών, διαβαζόταν το Αποστολικό και Ευαγγελικό Ανάγνωσμα της ημέρας και, κατά την αρχαία τυπική τάξη, μπορούσαν να κοινωνήσουν (να μεταλάβουν, δηλαδή, από προηγιασμένα Άχραντα Μυστήρια), όσοι πιστοί το επιθυμούσαν. Συνεπώς, η Ακολουθία των Τυπικών ήταν για τις εκτός Τριωδίου ακολουθίες των Μη Εορταζομένων Αγίων, ότι είναι μέχρι σήμερα για τις εντός Τριωδίου ακολουθίες των Μη Εορταζομένων Αγίων η Ακολουθία των Προηγιασμένων (δηλαδή, μια ιδιαίτερη και ανεξάρτητη ακολουθία, που δίνει σε όσους πιστούς το επιθυμούν, τη δυνατότητα να μεταλάβουν, όταν δεν τελείται η Θεία Ευχαριστία).
γ) Τα αρχαία Μηναία –κατά τη προσωπική και, πιθανώς, λανθασμένη κρίση μας– δεν περιείχαν ακολουθίες για όλες τις ημέρες του μήνα, όπως βλέπουμε, να συμβαίνει στα σημερινά Μηναία (υπήρχαν, δηλαδή, στα αρχαία Μηναία ημέρες, που δεν είχαν καμία απολύτως ακολουθία). Στις περιπτώσεις αυτές ετελείτο –ως ακολουθία Μη Εορταζομένου Αγίου– μόνο η τυχούσα ακολουθία του Εβδομαδιαίου Λειτουργικού Κύκλου (η τυχούσα, δηλαδή, ακολουθία της Παρακλητικής). Έτσι, εξηγείται, κατά τη γνώμη μας, το γεγονός, ότι η Παρακλητική περιέχει πλήρεις ακολουθίες για όλες τις ημέρες της εβδομάδας (περιέχει π.χ. πάντα έξι Στιχηρά του Κεκραγαρίου, αν και ο Εβδομαδιαίος Λειτουργικός Κύκλος ποτέ δεν δικαιούται έξι Στιχηρά του Κεκραγαρίου, όταν συμπίπτει με οποιαδήποτε ακολουθία του Ετήσιου Λειτουργικού Κύκλου).
