[Ερώτηση] «Παρρησία», «Βραβείον» και «Κουβαράς»

[Lampadarios]

Δεν βρήκα πιο κατάλληλο χώρο για να κάνω την ερώτηση. Παρακαλώ αν κάνω λάθος να με συγχωρέσετε.

Θα ήθελα να ρωτήσω (επειδή θα συμμετέχω στην κατασκευή για λογαριασμό κάποιου ναού) σχετικά με την λεγόμενη "παρρησία". Απο όσα ξέρω είναι κάτι σαν πινακίδα ή εικόνα όπου είναι γραμμένα ονόματα προς μνημόνευση. Όσες έχω δει είναι επίπεδες σαν εικόνες και έχουν στήλες, ενώ συνήθως τοποθετούνται στην πρόθεση. Αυτά ξέρω...

Παρακαλώ πολύ αν κάποιος ξέρει να με διαφωτίσει σχετικά με:
- τι ονόματα γράφονται στην παρρησία (ζώντων ή κεκοιμημένων, ευεργετών, ηγουμενων, αρχιερέων κτλ)
- που χρησιμοποιείται και απο ποιόν (και βασικά αν χρησιμοποιείται απο τον αρχιερέα στην μνημόνευση της μεγάλης εισόδου).
- αν μπορεί να εἰναι δίπτυχη
- τί θέμα προσοιδιάζει καλύτερα να ζωγραφιστεί στην εξωτερική πλευρά -σε περίπτωση που είναι δίπτυχη (π.χ. σταυρός, χερουβείμ κτλ.)

Παρακαλώ όποιον γνωρίζει να με διαφωτίσει, ή να με παραπέμψει σε μια πηγή να διαβάσω.
Ευχαριστώ εκ των προτέρων.
Αθανάσιος

 

[MTheodorakis]

«''Παῤῥησία'' καλεῖται τὸ βιβλίον τὸ περιέχον τὰ ὀνόματα τῶν κτιτόρων καὶ μεγάλων εὐεργετῶν τῆς μονῆς» (Ἁγιορειτικὸν τυπικὸν τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἀκολουθίας ἐκδ. Καστανιώτη 1995 σ. 56). Πρβλ. Ἑβ. ι', 19-20: «Ἔχοντες οὖν, ἀδελφοί, παῤῥησίαν εἰς τὴν εἴσοδον τῶν Ἁγίων ἐν τῷ αἵματι τοῦ Ἰησοῦ, ἣν ἐνεκαίνισεν ἡμῖν ὁδὸν πρόσφατον καὶ ζῶσαν διὰ τοῦ καταπετάσματος, τοῦτ' ἔστι τῆς σαρκὸς αὐτοῦ», καὶ τυπικὸν μονῆς ἁγ. Παντελεήμονος Ἄθῳ τοῦ ἔτους 1841 ἔκδ. Dmitrievskij τ. 3 σ. 577.

 

[domesticus]

Μιὰ ἰδέα μπορεῖς νὰ πάρεις ἀπὸ τὴν Παρρησία τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τῆς Βενετίας, στὰ 1641. Πρόκειται γιὰ χειρόγραφο κώδικα μὲ τοὺς κτήτορες.

Περισσότερες πληροφορίες ἐδῶ. Κάνεις κλίκ στὴν εἰκόνα δίπλα καὶ μπορεῖς νὰ περιηγηθεῖς σὲ ὅλα τὰ φύλλα τοῦ κώδικα καὶ νὰ ζουμάρεις στὴν πολὺ ἐνδιαφέρουσα διακόσμηση.

Θὰ ἐπανέλθω καὶ μὲ Παρρησία σὲ μορφὴ φορητὴς εἰκόνας.

 

[Lampadarios]

Η βασική απορία που έχω είναι αν παίζει ρόλο το αν τα πρόσωπα των οποίων τα ονόματα αναγράφονται είναι ζώντες ή κεκοιμημένοι.
Επίσης αναγράφονται μόνο ευεργέτες και κτήτορες ή μπορούν να αναγραφούν και ηγούμενοι και αρχιερείς; Και αν ναι με ποια λογική;

Έχω δει στην παρρησία της Μονής των Αγίων Νικολάου και Γεωργίου που αναφέρει ο αγαπητός domesticus, οτι μνημονεύει στην πρώτη σελίδα 'των αειμνήστων βασιλέων και πατριαρχών μοσχοβίας" καθώς και "του ευσεβεστάτου και ορθοδοξοτάτου βασιλέως αλεξίου". Παρακάτω γράφει ονόματα "των αρχιερέων", και μετά ονόματα κατα περιοχή και ονόματα και θυληκού γένους, άρα λαϊκών.

Αυτό που μου προτείνεται, είναι να κατασκευαστεί ένα δίπτυχο, στο ένα φύλλο του οποίου θα αναγράφονται τα ονόματα των κεκοιμημένων αρχιερέων που κατάγονται απο τον τόπο εκείνο και τους μνημονεύουν, καθώς και των ηγουμένων της μονής. Απ το άλλο φύλλο να αναγράφεται τα όσα εκφωνούνται υπο του αρχιερέως κατα την μνημόνευση της μεγάλης εισόδου, που αφορούν τους ζώντες, καθώς και φορείς του τόπου.
Αναρωτιεμαι κατα πόσο είναι σωστό, αλλά δεν γνωρίζω τον λειτουργικό σκοπό της παρρησίας (αν τελικά αυτό είναι το ζητούμενο να κατασκευαστεί) ωστε να μην γίνει κάτι εξωπαραδοσιακό.

 

[domesticus]

Σημαντικότατη ἡ Παρρησία ἀπὸ τὸ Πρωτάτο τοῦ 17ου αἰ. καθὼς καὶ ἡ ἀντίστοιχη ἀπὸ τὴν Μ. Δοχειαρίου τοῦ 1615, διαστ. 78*90*7 ἑκ.

Στὴν Παρρησία ἔμπαιναν κατὰ κύριο λόγο ὀνόματα πρὸς μνημόνευση στὴν Πρόθεση καὶ μόνο. Τὰ ὀνόματα περιλάμβαναν κυρίως κτήτορες, εὐεργέτες, ἀλλὰ καὶ κληρικοὺς καὶ λαϊκοὺς κατὰ βούληση.

Γιὰ τὴν μνημόνευση τῆς Μ. Εἰσόδου μπορεῖ νὰ φτιαχθεῖ ἕνα καλαίσθητο τεῦχος μὲ στάχωση σὲ μορφὴ κώδικα ὅπου μπορεῖ νὰ περιέχεται ὅποιο ὄνομα ἐπιθυμεῖ νὰ μνημονεύει ὁ ἐπίσκοπος. Πρόκειται πάντως γιὰ ξεχωριστὰ ἀντικείμενα, νομίζω.

 

[Ι. Μ. ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ ΑΓ.ΟΡΟΥΣ]

Πολύ ὡραῖα τά λέτε! Μάλιστα. Παρρησία εἶναι τό βιβλίο τῆς προθέσεως μέ τά ὀνόματα ζώντων καί κεκοιμημένων δωρητῶν καί "Κουβαρᾶς" (μήπως τό ἔχετε ἀκοῦσει καί αὐτό) λέγεται ἡ πλήρης συλλογή ὀνομάτων πάντων τῶν κεκκοιμημένων μιᾶς μονῆς, ἀπ' ἀρχῆς. Γενικά δέ, Κουβαρᾶς λέγεται ἡ συλλογή διαφόρων θεμάτων."Τήν παρρησία τήν διαβάζουμε καθημερινά στήν Πρόθεση και τόν κουβαρᾶ τά ψυχοσάββατα.

 

[π. Μάξιμος]

Πολύ ὡραῖα τά λέτε! Μάλιστα. Παρρησία εἶναι τό βιβλίο τῆς προθέσεως μέ τά ὀνόματα ζώντων καί κεκοιμημένων δωρητῶν καί "Κουβαρᾶς" (μήπως τό ἔχετε ἀκοῦσει καί αὐτό) λέγεται ἡ πλήρης συλλογή ὀνομάτων πάντων τῶν κεκκοιμημένων μιᾶς μονῆς, ἀπ' ἀρχῆς. Γενικά δέ, Κουβαρᾶς λέγεται ἡ συλλογή διαφόρων θεμάτων."Τήν παρρησία τήν διαβάζουμε καθημερινά στήν Πρόθεση και τόν κουβαρᾶ τά ψυχοσάββατα.

Καί τό «βραβεῖον», πού ἀναφέρει ὁ «Διονυσιάτης» (ΤΔ), τί εἶναι πάτερ; Στήν ἔκδοση τοῦ 2004, πού περιλαμβάνει καί ἐπεξηγήσεις στό τέλος, γράφει ὅτι πρόκειται γιά βιβλίον ὀνομάτων τῶν κτιτόρων καί εὐεργετῶν τῆς Μονῆς, τά ὁποῖα μνημονεύονται στόν ἑσπερινό καί τόν ὄρθρο σχεδόν καθ᾿ ἑκάστην, στήν προσκομιδή καθώς καί στόν ὄρθρο τῶν Σαββάτων, ὅταν τελοῦνται τά κοινά μνημόσυνα.

Πάντως ἡ ἐρώτηση ἔχει σχέση μέ κατάλογο ἐπί ξύλου καί μέ τήν ἁγιογραφία ἤ ζωγραφική, πού ἐσεῖς ὡς εἰδικός, μπορεῖτε νά δώσετε τά «φῶτα» σας.

Ἐπίσης στόν τιμητικό (χαριστήριο) τόμο γιά τόν Σεβ. Μητροπολίτη Ζακύνθου κ. Χρυσόστομο ὑπάρχει ἄρθρο-μελέτη τοῦ Διονύση Φλεμοτόμου «Τό δίπτυχο τῆς ἐκκλησίας τῆς παναγίας τῆς Ἀναφωνήτριας στό χωριό Σκουλικάδο Ζακύνθου», πολλῶν σελίδων καί μέ φωτογραφίες, ὅπου ἀναφέρεται ὅτι πρόκειται γιά ζωγραφική μέ αὐγοτέμπερα σέ ξῦλο. Στή Ζάκυνθο αὐτά τά δίπτυχα ὀνομάζονται τολέλες, ἀπό τή βενετσιάνικη λέξη «tolela», πού ἑρμηνεύεται «μικρός πίναξ». Ἀναφέρεται δέ ὅτι στή λατρεία τῆς λατινικῆς ἐκκλησίας ὑπάρχει καί ἡ «Tolela de l' altar», πού σημαίνει τίς πινακίδες πού εἶναι τοποθετημένες πάνω στά ἀλτάρια.

 

[domesticus]

Τὸ βραβεῖον ἀποτελεῖ παράφραση τῆς βυζαντινῆς λέξης βρέβιον που δηλώνει το πρακτικὸ καταγραφῆς ὅλων τῶν κειμηλίων μονῆς ἤ ναοῦ.

Πβ. Ἄννα Κομνηνή, Ἀλεξιάς, ἔκδ. B. Leib, Paris 1967 repr., βιβλίο 6, κεφ. 3, παρ. 2.13: Παρῆσαν οὖν τηνικαῦτα οἱ τῶν ἱερῶν φροντιστηρίων κηδεμόνες καὶ τὰ βιβλία ἐς μέσον τηνικαῦτα προὐτίθετο (βρέβια ταῦτα ἡ συνήθεια οἶδε καλεῖν), ἐν οἷς ἀναγεγράφαται τὰ ἐν ἑκάστῳ τεμένει κειμήλια.

Τὸ βρέβιον πάλι προέρχεται ἀπὸ τὴν λατινικὴ λέξη brevis μὲ ἐννοούμενo τὸ liber (=βιβλίο) καὶ μεταφράζεται σύμφωνα μὲ τὸν Στ. Κουμανούδη, Λεξικὸν Λατινοελληνικόν, σ. 90, ἐπίτομος κατάλογος.

 

[π. Μάξιμος]

Νά εἶσαι καλά Δομέστικε!

Τώρα, ἆραγε, τί σημαίνει ἤ ἀπό ποῦ προέρχεται ὁ «κουβαρᾶς», πού ἀναφέρθηκε;

 

[Ι. Μ. ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ ΑΓ.ΟΡΟΥΣ]

Γιά νά γίνω πιό σαφῆς, μιάς καί σήμερα ὅλα τά βιβλία "Παρρησία" συλλήβδην τά λέμε· "Βραβεῖον" λοιπόν, ἐκ τοῦ λατινικοῦ brevium, ὄντως, εἶναι τό βιβλίο ὀνομάτων τῆς προθέσεως, ἐνῶ "Παρρησία", ἑλληνικῆς ρίζης, εἶναι τό βιβλίο ὀνομάτων τῶν μεγάλων κτιτόρων καί εὐεργετῶν πού βρίσκεται στό Τέμπλο καί τό διαβάζει ὁ Διάκονος στίς Μεγάλες Ἐκτενεῖς Ἐσπερινοῦ, Ὄρθρου καί Λειτουργίας, ὅταν ὁ Ἅγιος πού γιορτάζουμε ἔχει εἴσοδο. "Κουβαρᾶς", ὅπως ἀναφέρει καί ὁ ρῶσσος μοναχός Βασίλειος Μπάρσκυ τό 1744 πού ἐπεσκέφθη τό Ὄρος καί τό εἶδε, εἶναι τό βιβλίο μέ ὅλα τά ὀνόματα μοναχῶν καί κτιτόρων ἀπό κτίσεως τῆς μονῆς. Ἡ Μεγίστη Λαῦρα μάλιστα ἔχει τόν παλιότερο "Κουβαρᾶ" ἀπό τόν Ἅγιο Ἀθανάσιο τόν Ἀθωνίτη, 10ος αἰών. Ἄλλος κουβαρᾶς στήν προαναφερθεῖσα λαῦρα λέγεται ἕνα βιβλίο μέ ἱστορίες , συνταγές, περιηγητικά κείμενα κ.λ.π. συλλογή δηλαδή.

 

[π. Μάξιμος]

Τώρα, ἆραγε, τί σημαίνει ἤ ἀπό ποῦ προέρχεται ὁ «κουβαρᾶς», πού ἀναφέρθηκε;

"Κουβαρᾶς", ὅπως ἀναφέρει καί ὁ ρῶσσος μοναχός Βασίλειος Μπάρσκυ τό 1744 πού ἐπεσκέφθη τό Ὄρος καί τό εἶδε, εἶναι τό βιβλίο μέ ὅλα τά ὀνόματα μοναχῶν καί κτιτόρων ἀπό κτίσεως τῆς μονῆς. Ἡ Μεγίστη Λαῦρα μάλιστα ἔχει τόν παλιότερο "Κουβαρᾶ" ἀπό τόν Ἅγιο Ἀθανάσιο τόν Ἀθωνίτη, 10ος αἰών. Ἄλλος κουβαρᾶς στήν προαναφερθεῖσα λαῦρα λέγεται ἕνα βιβλίο μέ ἱστορίες , συνταγές, περιηγητικά κείμενα κ.λ.π. συλλογή δηλαδή.

Πάντως κι ἐδῶ ἡ λέξη πρέπει νά προέρχεται ἀπό λατινική ἤ βενετσιάνικη ρίζα. Ὄχι κουμπαρᾶς, πού εἶναι τούρκικο, ἀλλά ἀπό τό comparo, ὄχι ἐκ τοῦ com-par πού βγαίνει ὁ κουμπάρος, ἀλλά ἀπό τό con-paro. Οἱ φιλόλογοι ἔχουν τόν λόγο, ἄν καί δέν εἶναι ἀπαραίτητο. Ἴσως προέρχεται καί ἀπό ἀλλοῦ· ἀπό ἐκεῖ πού προέρχεται τό κουβάρι. Ἄλλωστε κουβαρᾶς εἶναι ὁ κατασκευαστής ἤ πωλητής κουβαριῶν νήματος.

 

[Lampadarios]

Σας ευχαριστώ όλους για τις κατατοπιστικές απαντήσεις σας. Εύχομαι να προστεθούν με τον καιρό κι άλλες πληροφορίες για να μαθαίνουμε οι νεώτεροι.
Και πάλι ευχαριστώ.

 

[μάρκελλος]

Γιά νά γίνω πιό σαφῆς, μιάς καί σήμερα ὅλα τά βιβλία "Παρρησία" συλλήβδην τά λέμε· "Βραβεῖον" λοιπόν, ἐκ τοῦ λατινικοῦ brevium, ὄντως, εἶναι τό βιβλίο ὀνομάτων τῆς προθέσεως, ἐνῶ "Παρρησία", ἑλληνικῆς ρίζης, εἶναι τό βιβλίο ὀνομάτων τῶν μεγάλων κτιτόρων καί εὐεργετῶν πού βρίσκεται στό Τέμπλο καί τό διαβάζει ὁ Διάκονος στίς Μεγάλες Ἐκτενεῖς Ἐσπερινοῦ, Ὄρθρου καί Λειτουργίας, ὅταν ὁ Ἅγιος πού γιορτάζουμε ἔχει εἴσοδο. "Κουβαρᾶς", ὅπως ἀναφέρει καί ὁ ρῶσσος μοναχός Βασίλειος Μπάρσκυ τό 1744 πού ἐπεσκέφθη τό Ὄρος καί τό εἶδε, εἶναι τό βιβλίο μέ ὅλα τά ὀνόματα μοναχῶν καί κτιτόρων ἀπό κτίσεως τῆς μονῆς. Ἡ Μεγίστη Λαῦρα μάλιστα ἔχει τόν παλιότερο "Κουβαρᾶ" ἀπό τόν Ἅγιο Ἀθανάσιο τόν Ἀθωνίτη, 10ος αἰών. Ἄλλος κουβαρᾶς στήν προαναφερθεῖσα λαῦρα λέγεται ἕνα βιβλίο μέ ἱστορίες , συνταγές, περιηγητικά κείμενα κ.λ.π. συλλογή δηλαδή.

Ὁ κῶδιξ ἀρ. 22 (ἐγράφη ἐν ἔτει 1581/1582) τοῦ Κυριακοῦ Ἁγίας Ἄννης, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ ''Συναγωγὴ τῶν θεοφθόγγων ῥημάτων καὶ διδασκαλιῶν τῶν θεοφόρων πατέρων (...) συναθροισθεῖσα (...) παρὰ Διονυσίου ἱερομονάχου τοῦ Στουδίτου (...)'' ἀποκαλεῖται κοινῶς ''Κουβαρᾶς''.