Βασίλης Σταυρόπουλος / Basil Stavropoulos
Αφιέρωμα / Tribute

Basil Stavropoulos (+15/12/2012)
"εἰς μνημόσυνον αἰώνιον ἔσται δίκαιος".
Ψαλτικά βιογραφικά (Δ. Κουμπαρούλης, 20/12/2012)
Γνώρισα το Βασίλη Σταυρόπουλο σε ένα πανηγυρικό εσπερινό στο Σύδνεϋ περί το 2002, λίγους μήνες μετά την άφιξή μου στην Αυστραλία. Καθώς περπατήσαμε το βράδυ στο δρόμο μετά τον εσπερινό μου είπε οτι είχε σχολείο ψαλτικής και ενδιαφέρθηκε για τις ψαλτικές μου σπουδές όπως ενδιαφερόταν με γνήσιο ενδιαφέρον για κάθε ψάλτη της περιοχής. Θυμάμαι έντονα την πρώτη του επίσκεψη στο σπίτι μας με όλη τη μεγάλη και καλή του οικογένεια κατά την οποία επέμεινε τα παιδιά του (μικρά τότε) να μας τραγουδήσουν κάτι. Δεν άργησε να φανερωθεί το πάθος του για την ψαλτική και τη μουσική γενικότερα καθώς αμέσως βρεθήκαμε να συζητάμε θέματα θεωρίας και έκφρασης και παράδοσης της ψαλτικής κάτι που δεν σταμάτησε ποτέ έκτοτε κάθε φορά που συναντιόμασταν. Είμασταν σε πολλά στο ίδιο μηκος κύματος, και οι δύο θιασώτες και υποστηρικτές της Βυζαντινής ψαλτικής παράδοσης, των Πατριαρχικών ψαλτών, του Αγιορείτικου μοναχισμού, της συστηματικής διδασκαλίας και διάδοσης του ψαλτικού μας πολιτισμού. Επίσης της παραδοσιακής μουσικής, των οργάνων, της ποίησης και λογοτεχνίας. Κάθε τι το όμορφο άγγιζε το Βασίλη και πάντοτε θαύμαζα το μεράκι του να μαθαίνει και να διδάσκει, να διδάσκει και να μαθαίνει και πάντοτε να ψάλλει και να τραγουδά. Μεράκι που μοίρασε απλόχερα στους μαθητές τους αφιλοκερδώς για περισσότερα από 17 χρόνια στη «Σχολή Ψαλτικής Σύδνεϋ» που ο ίδιος ίδρυσε. Πρωτοψάλτευσε επί χρόνια στην ενορία Μεταμορφώσεως διατηρώντας πάντοτε παιδιά στο ψαλτήρι το οποίο θεωρούσε και αυτός το μεγαλύτερο σχολείο για τους μικρούς ανερχόμενους ψάλτες. Πολλά από τα παιδιά αυτά σήμερα επανδρώνουν ψαλτήρια στο Σύδνεϋ, σε μια εποχή που οι ενορίες χρειάζονται ψάλτες όσο ποτέ άλλοτε.

Τιμούσε πάντοτε τους δασκάλους του στην ψαλτική Αντώνιο Αριστοδήμου και Βαγγέλη Ευαγγελινίδη από τους οποίους προσπάθησε να πάρει ότι μπορούσε και με τους οποίους ολοκλήρωσε την ύλη του πτυχίου Βυζαντινής μουσικής αν και οι συνθήκες δεν το επέτρεψαν να έχει επίσημο πτυχίο (δεν υπήρχε ωδείο στην Αυστραλία). Αν και γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αυστραλία, πάλεψε να αποκτήσει γνήσια Ελληνική προφορά και ψαλτικό ύφος και το πέτυχε σε θαυμαστό βαθμό έχοντας μεγάλο ζήλο να βελτιώνεται συνεχώς και να διορθώνει ότι μπορούσε, ακούγοντας καθημερινά ηχογραφήσεις που εκτιμούσε και αγαπούσε και συνεχώς ανακάλυπτε. Συνεργαστήκαμε για δύο περίπου χρόνια στη "Σχολή Ψαλτικής Σύδνεϋ" καθώς οι μαθητές ήταν τόσοι που δεν προλάβαινε να διδάξει όλες τις τάξεις ο ίδιος. Όταν αργότερα για άλλο λόγο αναγκάστηκα να αποσυρθώ από τη σχολή προσωρινά ευχήθηκα οτι ο Θεός δεν θα άφηνε και όντως. Άλλοι νέοι δάσκαλοι προσφέρθηκαν να βοηθήσουν μέχρι να βγουν οι πρώτοι απόφοιτοι της σχολής. Έφτασε στο σημείο η σχολή να έχει πάνω από 50 μαθητές και 4 δασκάλους από τους οποίους οι τρείς απόφοιτοι της σχολής και ο τέταρτος ο ίδιος ο Βασίλης! Μαθητές από όλες τις ηλικίες, άντρες και γυναίκες και κυρίως παιδιά. Όλοι τους άνθρωποι που αγκάλιασαν το έργο του και ωφελήθηκαν πολλαπλώς από αυτό. Τα περισσότερα από τα έξι παιδιά του ασχολούνται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με τη μουσική και την ψαλτική, έχοντας το Βασίλη υποκινητή και ένθερμο υποστηρικτή στην προσπάθειά τους. Ο μεγαλύτερος ήδη διδάσκει στη σχολή ψαλτικής και πολλά υπόσχονται όλοι τους για το μέλλον της ψαλτικής στην πέμπτη ήπειρο χάρη στην αγάπη που τους ενέπνευσε για αυτήν ο Βασίλης. Φυσικά η υπομονή και συμβολή σε όλα αυτά της αγαπημένης συζύγου του Κατερίνας υπήρξε επίσης καθοριστική από πολλές πλευρές.

Η αγάπη του για τη μάθηση και πρόοδο σε όλους τους τομείς αλλά ιδιαίτερα στην ψαλτική υπήρξε και θα υπάρχει ζωντανό παράδειγμα για πολλούς από μας. Αν και ήδη άρρωστος στις αρχές του 2012 συμμετείχε με θέρμη και όλη του την καρδιά στον ψαλτικό χορό Μέλισμα που ίδρυσα τότε. Χαρακτηριστική η θέλησή του να βγεί από το νοσοκομείο που νοσηλευόταν σε δεινή κατάσταση για να συμμετάσχει σε συναυλία μας (με δυσκολία τον πείσαμε οτι θα ήταν καλύτερο να μην κουραστεί)! Είχε ιδιαίτερη αγάπη για ακολουθίες με παλαιά κλασσικά ψαλτικά μαθήματα. Πολλές οι μοναστηριακές αγρυπνίες στις οποίες τον προσκαλούσαν συχνά να πρωτοστατεί με τη νεανική του χορωδία, τα επιμελημένα μουσικά φυλλάδια γεμάτα επίλεκτα ψαλτικά μαθήματα, την πάντοτε ευπρεπή και σεμνή του παρουσία στους μουσικούς χορούς. Ώρες πολλές, συχνά μεταμεσονύκτιες μένοντας στο δικηγορικό γραφείο του, ξόδευε να συλλέγει μουσικά κείμενα και ηχογραφήσεις ευγνώμων και θαυμάζοντας πάντοτε για τους διαδικτυακούς θησαυρούς που δεν υπήρχαν στην Αυστραλία παλαιότερα. Κάθε τόσο λάμβανα μηνύματα "Το άκουσες αυτό; Αριστούργημα!". Λάτρης της υψηλής ποιότητας ήχου και της καλής μουσικής στην ακρόαση της οποίας αφοσιωνόταν και δεν του άρεσε να την έχει μόνο σαν υπόκρουση σε άλλες εργασίες. Πολλές φορές μας έλεγε πως όταν ανακάλυψε σαν φοιτητής τους δίσκους της χορωδίας του Στανίτσα (του ΙΒΜ) τους άκουγε με τις ώρες σε ειδικό δωμάτιο του Πανεπιστημίου μέχρι που έμαθε πολλά μέλη απέξω τα οποία και λάτρευε. Συμμετείχε ενεργά σε αρκετά διαδικτυακά φόρα σκορπίζοντας τις γνώσεις του και αναζητώντας ταπεινά τις γνώσεις των άλλων. Συχνό φαινόμενο να πιάνουμε τη συζήτηση στο τηλέφωνο περί ψαλτικών θεμάτων που την προηγούμενη διαβάζαμε ή συμμετείχαμε στις συζητήσεις. Κάποτε ξεχνούσαμε την ώρα που περνούσε σε τέτοιες περιπτώσεις (οι οικογένειές μας μας το θύμιζαν βεβαίως κουνώντας το κεφάλι .. "πιάσατε τα ψαλτικά πάλι" αστειευόμενοι).

Η σθεναρή του θέση για την υπεροχή της Βυζαντινής ψαλμωδίας έναντι της πολυφωνίας στις Ελληνόφωνες ακολουθίες υπήρξε καθοριστική στη διαμόρφωση παραδοσιακής συνείδησης ιδιαίτερα στη νέα γενιά Ελληνοαυστραλών που αναζητούσαν πρότυπα και παραδείγματα του πολιτισμού μας. Παρότι γνώριζε πολύ καλά και ενίοτε έψαλλε με Βυζαντινό ύφος και στην αγγλική γλώσσα, του άρεσε γενικά να ψάλλει στα Ελληνικά και να εμβαθύνει στα νοήματα των κειμένων. Είχε ιδιαίτερη αγάπη για τους καλοφωνικούς ειρμούς, τα κρατήματα, τους πολυελέους, αργές δοξολογίες και παπαδικά μέλη. Δεν δίσταζε να είναι κριτικός στις απόψεις του για διάφορα μουσικά και λειτουργικά ζητήματα ποτέ όμως δεν ξέφευγε σε υπερβολές κερδίζοντας την εκτίμηση και το σεβασμό των συνομιλητών του. Χαιρόσουν να συζητάς μαζί του. Υποστήριξε θερμά και γεναιόδωρα και με όποιο τρόπο μπορούσε τη διάδοση της Ελληνικής και ευρύτερης παραδοσιακής μουσικής είτε συμμετέχοντας και οργανώνοντας μικρά φωνητικά σύνολα ο ίδιος είτε συμβάλλοντας στην προώθηση και υποστήριξη πρωτοβουλιών δικών μας και άλλων. Πρόσφατα πήρε μεγάλη χαρά για την ευλογία που είχε να οργανώσει και να διδάξει γυναικείο ψαλτικό χορό ο οποίος έψαλλε με επιτυχία σε αρχιερατική πανηγυρική λειτουργία στη γυναικεία Ι. Μ. Τιμίου Σταυρού στο Σύδνεϋ, ιστορικό γεγονός για την Αυστραλία όπως ο ίδιος έλεγε.

Όταν πλέον γνώριζε οτι ο χρόνος του μαζί μας ήταν μετρημένος παρακαλούσε το Θεό να τον κρατήσει μέχρι την συναυλία για τη λήξη της χρονιάς της ψαλτικής σχολής του την οποία έβλεπε σαν το κύκνειο άσμα του όπως έλεγε. Ο Θεός του το έδωσε και αυτό και τον αξίωσε να μπορέσει να διευθύνει τη χορωδία των μαθητών του για τελευταία φορά καθιστός καθώς οι δυνάμεις του δεν τον στήριζαν πιά, εν μέσω απερίγραπτης συγκίνησης. Όλη η αίθουσα τον καταχειροκρότησε επί ώρα όρθιοι ενώ ο ίδιος έκλαιγε ασταμάτητα. Η μεγάλη του ανησυχία και ο πόνος του στα τελευταία του ήταν οτι δεν θα μπορούσε να ψάλλει τω Θεώ έως υπήρχε καθώς τα πνευμόνια του δεν άντεχαν πλέον. Του είπα οτι όταν δεν θα μπορούσε αυτός, θα ψάλλαμε εμείς για αυτόν. Δεν περίμενα όμως αυτό που τελικά έγινε. Επί μία εβδομάδα στην πτέρυγα που νοσηλευόταν δεν σταμάτησαν οι ψαλμωδίες! Τα παιδιά του, οι συγγενείς του, ψάλτες, μαθητές και μαθήτριες έμπαιναν και έβγαιναν καθημερινά ψάλλοντας "κάτι για το Βασίλη". Ακόμα και όταν δεν μπορούσε πιά ο ίδιος να μιλήσει με τα μάτια του έδειχνε οτι άκουγε και απολάμβανε και ήταν εκεί. Στο Αινείτε του Μπαλασίου, το αγαπημένο του κοινωνικό, το χερουβικό του Παπανικολάου, το "Ανέβη ο Ιησούς", την Κασσιανή και τόσα άλλα. Φυσικά δεν μπορούν να περιγραφούν αυτά με λόγια. Έφυγε ειρηνικά την ώρα του Χερουβικού που έψαλλαν δύο από τους γιούς του, ακριβώς στο "πάσαν την βιωτικήν αποθώμεθα μέριμναν¨. Η εξόδιος ακολουθία σήμερα ήταν σαν μια τεράστια πανήγυρη για το Βασίλη, τον οικογενειάρχη, τον ψάλτη, το χριστιανό, τον άνθρωπο. Πραγματική χαρμολύπη. Διαλέξαμε από τα μαθήματα που ο ίδιος αγαπούσε, κλασσικά παλαιά και νέα, τριάντα ψάλτες στο χορό, άλλοι τόσοι ιερείς, επίσκοπος και αρχιεπίσκοπος για τον τελευταίο ασπασμό. Η κληρονομιά που μας άφησε είναι βαριά.

Βασίλη, ας είναι η μνήμη σου αιωνία! Ευχαριστούμε για όλα.


Basil Stavropoulos at a Pantanassa monastery vigil surrounded by students (2011), Photo from Pantanassa monastery website
Ηχογραφήσεις
Χερουβικόν, Ήχος Γ', Βασίλης Σταυρόπουλος ζωντανή ηχογράφηση κατά την πρώτη λειτουργία ως ιερέως του π. Δημητρίου Κοκκίνου. [mp3, 6 Mb]
Κατευθυνθήτω, Ιακώβου, Ήχος Α', Βασίλης Σταυρόπουλος και περί τους 20 μαθητές και φίλους σε αγρυπνία στην Ι. Μ. Παντανάσσης, 2010 [mp3, 2 Mb]
Σχετικά θέματα στο Ψαλτολόγιον
Εκδημία Βασίλη Σταυρόπουλου