Makam (Οι ήχοι)

[ΝΙΚΟΣ Π.]

Η μουσική γραφή της κλασικής Οθωμανικής μουσική,στην σημερινή της μορφή, χρησιμοποιεί το πεντάγραμμο με κλειδί του Σολ και έχει σύστημα διέσεων και υφέσεων διαφορετικών από αυτών της Ευρωπαϊκής Μουσικής.
Χρησιμοποιεί το πυθαγόρειο σύστημα χωρισμού του τόνου σε εννέα κόμματα και έτσι προκύπτουν διαστήματα από 1/9 μέχρι 9/9,καθώς και 12/9 και 13/9.Στο σύστημα αυτό χρησιμοποιεί αυστηρά το ''δις διαπασών'' της αρχαίας Ελληνικής μουσικής που είναι η συνήθης έκταση της ανθρώπινης φωνής.
Επίσης στο σύστημα αυτό υπάρχουν 24 διαστήματα μέσα σε μια οκτάβα κι ο κάθε τόνος(μπερντές),έχει μια ιδιαίτερη ονομασία π.χ.ρε(γεγκιάχ),μι (χουσεϊνι)κ.ο.κ.
Το διάστημα 9,8 και 5 θεωρούνται τόνοι και αντιστοιχούν με τους μείζονα,ελάσσονα και ελάχιστο τόνο της Βυζ.Μουσικής.Το διάστημα 4 αντιστοιχεί με το ημιτόνιο και το διάστημα 12,13 με το τριμητόνιο.Οι αντιστοιχίες Οθωμανικής μουσικής με Βυζαντινή δεν είναι απόλυτες,αλλά στην πράξη αποδεικνύονται ίδιες.
Στον κατάλογο που ακολουθεί,σημειώνω τους ήχους(makam) που χρησιμοποιούνται στο τραγούδια και τις συνθέσεις αυτής της μουσικής.
Σαρανταέξι ήχοι,σε σύνολο εκατό περίπου makam που χρησιμοποίησε αυτή η μουσική κατά την διάρκεια της πορείας της στους τελευταίους αιώνες.


Α)Ήχος Πλάγιος Του Τετάρτου
1)Rast,ήχος Πλ. του δ'
2)Rehavi,ήχος Πλ. του δ' επιφωνών με στάση στο κάτω Δι(ρε)
3)Sâz-Kâr,ήχος πλάγιος του δ' διφωνών,με συχνή φθορά Β' ήχου στο Δι(ρε)
4)Mâhûr,ήχος πλάγιος του δ' επτάφωνος,με συχνή φθορά Γ' ήχου στο πάνω Νη(σολ)
5)Gerdâniye,ήχος πλάγιος του δ' επτάφωνος,με ατελή ή τελική κατάληξη στον Πα(λα)
6)Sûz-Nâk,ήχος πλάγιος του δ',με χρώμα στην τετραφωνία από όπου και αρχίζει
7)Nihâvend,ήχος πλάγιος του δ' του σκληρού διατονικού με ύφεση στον Βου(σι) και στο Ζω(φα)
8)Pencgâh,ήχος πλάγιος του δ' με χρόα κλιτού στην τετραφωνία.
9)Kürdîlihicâzkâr,ήχος πλ.δ' επτάφωνος με ύφεση στο Πα(λα),Βου(σι) και στο Κε(μι)
10)Hicâzkâr,ήχος πλάγιος του δ' επτάφωνος όλος Χρωματικός.....

 

[ΝΙΚΟΣ Π.]

Β)Ήχος Πρώτος
Uşşak,ήχος Πρώτος με μόνιμη ύφεση στον Ζω(φα).
Sabâ,ήχος Πρώτος Διφωνών.
Dügâh,ήχος μικτός.Πρώτος διφωνών μετά δευτέρου χρωματικού και πλαγίου β' χρωματικού και διατονικού.
Zemzeme,ήχος Πρώτος δίφωνος με ύφεση στον Βου(σι)
Kürdî,ήχος πρώτος με ύφεση στον Βου(σι)
Arazbâr,ήχος πρώτος με φθορά πλ.δ' στον Γα(ντο)
Nişâbûrek,ήχος πλ.δ' τετράφωνος,στη βάση του Πρώτου ήχου

 

[ΝΙΚΟΣ Π.]

Γ)Ήχος Πλάγιος του Δευτέρου Διατονικός
1)Segâh,ήχος πλάγιος του Β' διατονικός ''λέγετος''.
2)Müsteâr,ήχος πλάγιος του β' διατονικός με χρόα Ζυγού στο Δι(ρε)
3)Hüzzâm,ήχος δεύτερος μεσάζων

 

[ΝΙΚΟΣ Π.]

Δ)Ήχος Τρίτος και Βαρύς Του Σκληρού Διατόνου
Çârgâh,ήχος τρίτος του σκληρού διατόνου.
Bûselik,ήχος τρίτος που μεσάζει με δίεση στο Βου(σι).
Acem Aşîrân,Ήχος Βαρύς του Σκληρού Διάτονου,επτάφωνος.
Şevk-Efzâ,Ήχος Βαρύς του Σκληρού διατόνου,επτάφωνος με φθορά πλαγίου δ' χρωματικού στην κατάβαση.

 

[karastamatis ioannis]

Η μουσική γραφή της κλασικής Οθωμανικής μουσική,στην σημερινή της μορφή, χρησιμοποιεί το πεντάγραμμο με κλειδί του Σολ και έχει σύστημα διέσεων και υφέσεων διαφορετικών από αυτών της Ευρωπαϊκής Μουσικής.
Χρησιμοποιεί το πυθαγόρειο σύστημα χωρισμού του τόνου σε εννέα κόμματα και έτσι προκύπτουν διαστήματα από 1/9 μέχρι 9/9,καθώς και 12/9 και 13/9.Στο σύστημα αυτό χρησιμοποιεί αυστηρά το ''δις διαπασών'' της αρχαίας Ελληνικής μουσικής που είναι η συνήθης έκταση της ανθρώπινης φωνής.
Επίσης στο σύστημα αυτό υπάρχουν 24 διαστήματα μέσα σε μια οκτάβα κι ο κάθε τόνος(μπερντές),έχει μια ιδιαίτερη ονομασία π.χ.ρε(γεγκιάχ),μι (χουσεϊνι)κ.ο.κ.
Το διάστημα 9,8 και 5 θεωρούνται τόνοι και αντιστοιχούν με τους μείζονα,ελάσσονα και ελάχιστο τόνο της Βυζ.Μουσικής.Το διάστημα 4 αντιστοιχεί με το ημιτόνιο και το διάστημα 12,13 με το τριμητόνιο.Οι αντιστοιχίες Οθωμανικής μουσικής με Βυζαντινή δεν είναι απόλυτες,αλλά στην πράξη αποδεικνύονται ίδιες.
Στον κατάλογο που ακολουθεί,σημειώνω τους ήχους(makam) που χρησιμοποιούνται στο τραγούδια και τις συνθέσεις αυτής της μουσικής.
Σαρανταέξι ήχοι,σε σύνολο εκατό περίπου makam που χρησιμοποίησε αυτή η μουσική κατά την διάρκεια της πορείας της στους τελευταίους αιώνες.


Α)Ήχος Πλάγιος Του Τετάρτου
1)Rast,ήχος Πλ. του δ'
2)Rehavi,ήχος Πλ. του δ' επιφωνών με στάση στο κάτω Δι(ρε)
3)Sâz-Kâr,ήχος πλάγιος του δ' διφωνών,με συχνή φθορά Β' ήχου στο Δι(ρε)
4)Mâhûr,ήχος πλάγιος του δ' επτάφωνος,με συχνή φθορά Γ' ήχου στο πάνω Νη(σολ)
5)Gerdâniye,ήχος πλάγιος του δ' επτάφωνος,με ατελή ή τελική κατάληξη στον Πα(λα)
6)Sûz-Nâk,ήχος πλάγιος του δ',με χρώμα στην τετραφωνία από όπου και αρχίζει
7)Nihâvend,ήχος πλάγιος του δ' του σκληρού διατονικού με ύφεση στον Βου(σι) και στο Ζω(φα)
8)Pencgâh,ήχος πλάγιος του δ' με χρόα κλιτού στην τετραφωνία.
9)Kürdîlihicâzkâr,ήχος πλ.δ' επτάφωνος με ύφεση στο Πα(λα),Βου(σι) και στο Κε(μι)
10)Hicâzkâr,ήχος πλάγιος του δ' επτάφωνος όλος Χρωματικός.....

Εμας...περαστικα μας!!!

 

[ΝΙΚΟΣ Π.]

E)Ήχος Τέταρτος
1)Nevâ,ήχος τέταρτος του μαλακού διατόνου παραμεσάζων.
2)Isfahân,ήχος τέταρτος με χρόα κλιτού στο Δι(ρε)παραμεσάζων.
3)Beyâtî,ήχος τέταρτος του σκληρού διατόνου,παραμεσάζων με φθορά β' ήχου στην κάθοδο.
4)Beyâtî-Bûselik,ήχος δ' του σκληρού διατόνου,παραμεσάζων.
5)Tâhir,ήχος δ' που τετραφωνεί και αντιφωνεί.
6)Karcığar,ήχος β' χρωματικός παραμεσάζων.
7)Ferah-Fezâ,ήχος δ' του σκληρού διατόνου που αντιφωνεί.
8)Şedd-i Arabân,ήχος β' χρωματικός που αντιφωνεί.
9)Beyâtî-Arabân,ήχος β' που τετραφωνεί και αντιφωνεί διατονικώς.
10)Zîrgûleli Sûz-Nâk,ήχος β' χρωματικός που πλαγιάζει.

 

[ΝΙΚΟΣ Π.]

ς)Ήχος πλάγιος του Πρώτου
1)Hüseynî,ήχος πλάγιος του α' τετράφωνος.
2)Hisâr-Bûselik,ήχος πλ. του α' του σκληρού διατόνου με χρόα σπάθης στην τετραφωνία.
3)Bûselik-Aşîrân,ήχος πλάγιος του α' του σκληρού διατόνου με κατάληξη στον Κε(μι).
4)Muhayyer,ήχος πλάγιος του α',επτάφωνος
5)Hûzî,ήχος πλάγιος του α'.

 

[ΝΙΚΟΣ Π.]

Ζ)Ήχος Πλ. του δευτέρου
1)Hicâz,ήχος πλάγιος του β'.
2)Uzzâl,ήχος πλάγιος του β',τετράφωνος.
3)Hümâyûn,ήχος πλάγιος του β',''νενανώ''.
4)Zîrgûle,ήχος πλάγιος του β' όλος χρωματικός.
5)Şehnâz,ήχος πλάγιος του β' επτάφωνος.

 

[ΝΙΚΟΣ Π.]

Η)Ήχος Βαρύς
1)Irak,ήχος Βαρύς διατονικός
2)Evc,ήχος Βαρύς διατονικός,επτάφωνος

 

[ΝΙΚΟΣ Π.]

Ζ)Ήχος Πλ. του δευτέρου
1)Hicâz,ήχος πλάγιος του β'.
2)Uzzâl,ήχος πλάγιος του β',τετράφωνος.
3)Hümâyûn,ήχος πλάγιος του β',''νενανώ''.
4)Zîrgûle,ήχος πλάγιος του β' όλος χρωματικός.
5)Şehnâz,ήχος πλάγιος του β' επτάφωνος.

Θα ήθελα να πω ότι ο Sehnaz θα προσεγγιζόταν καλύτερα(αν βέβαια το πλακώσουμε στις φθορές) ως ήχος Τέταρτος φθορικός αντίφωνος.

 

[nikosthe]

Γιατί το buselik είναι ήχος "τρίτος που μεσάζει" και όχι απλώς πλ. α' σκληρός διατονικός, αφού έχει κλίμακα ΠΑ-ΒΟΥδ-ΓΑ-ΔΙ-ΚΕ-ΖΩυ-ΝΗ-ΠΑ ή ΝΗδ-ΠΑ (βλ. εδώ); Ενώ και η δομή του αρχίζει με πεντάχορδο buselik, οπότε έχει δεσπόζοντα φθόγγο τον ΚΕ. Υποθέτω ότι θα αναφέρεσαι στην παλιά κλασσική δομή του buselik, που θυμίζει περισσότερο γ' ήχο (π.χ. εδώ) και όχι στην πιο σύγχρονη, η οποία μπορεί να αρχίζει την ανάπτυξη από το ΓΑ, είναι όμως καθαρός πλ. α' σκληρός διατονικός (π.χ. εδώ).

Δεν είδα επίσης και τον Εβτσαρά στον κλάδο του βαρέως, που στην ουσία είναι σαν χιτζασκιάρ από ΖΩ (βαρύς σκληρός χρωματικός επτάφωνος, ας πούμε). Ούτε και τον Νιγρίζ (πλ. δ' χρωματικό στο τετράχορδο ΠΑ-ΔΙ). Ευχαριστούμε πάντως πολύ για τον κατάλογο, είναι ιδιαίτερα ευσύνοπτος και κατατοπιστικός! Θα με ενδιέφερε πάντως αν είχε και τα 100 μακάμια.

Επίσης, ένα μικρό σχόλιο σ' αυτό:

Το διάστημα 9,8 και 5 θεωρούνται τόνοι και αντιστοιχούν με τους μείζονα,ελάσσονα και ελάχιστο τόνο της Βυζ.Μουσικής.Το διάστημα 4 αντιστοιχεί με το ημιτόνιο και το διάστημα 12,13 με το τριμητόνιο.Οι αντιστοιχίες Οθωμανικής μουσικής με Βυζαντινή δεν είναι απόλυτες,αλλά στην πράξη αποδεικνύονται ίδιες.

Η αντιστοιχία που αναφέρεις δεν είναι αυτή της κλίμακας της βυζαντινής μουσικής, αλλά αυτή της κλίμακας Zarlino (12-11-7, έχω γράψει αναλυτικά εδώ). Η ακριβής αντιστοιχία με τον μείζονα, ελάσσονα και ελάχιστο τόνο της βυζαντινής μουσικής (12-10-8) είναι στην 53άρα κλίμακα τα διαστήματα 9-7-6 (βλ. σχετικά για την αντιστοιχία των διαστημάτων της πυθαγόρειας κλίμακας το πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Δημήτρη Μακράκη εδώ).

 

[Θανασακης]

Τη μουσικη τους οι οθωμανοι την πηραν απο το Βυζαντιο μετα την αλωση της Πολης! Εξ ου κ οι ομοιοτητα των δυο μουσικων.Τον Πετρο τον Πελοποννησιο τον φωναζαν οι τουρκοι "κλεφτη" επειδη κρυφακουγε κατω απο τα τζαμια τις νοτες των μουεζινιδων κ τις σημειωνε.Στην ουσια ομως αλλιως ειχαν τα πραγματα.

 

[nikosthe]

Τη μουσικη τους οι οθωμανοι την πηραν απο το Βυζαντιο μετα την αλωση της Πολης! Εξ ου κ οι ομοιοτητα των δυο μουσικων.Τον Πετρο τον Πελοποννησιο τον φωναζαν οι τουρκοι "κλεφτη" επειδη κρυφακουγε κατω απο τα τζαμια τις νοτες των μουεζινιδων κ τις σημειωνε.Στην ουσια ομως αλλιως ειχαν τα πραγματα.

Εεεε... λίγο εκτός θέματος μου μοιάζει αυτό. Μήπως ήθελες να το γράψεις στη συζήτηση για τον Πέτρο Πελοποννήσιο και τον Πετράκη, εδώ;