Mια εξωτική ερμηνεία: "Δεύτε άπαντες" υπό Λ. Σφήκα

[ψαλτάκι]

Aν ένας λόγος που ήλθα στη Χίο ήταν το ψάρεμα-η Μυροβόλος ήταν τότε το βασίλειο της συναγρίδας, ο άλλος λόγος ήταν πώς η ψαλτική θεωρούνταν σοβαρή υπόθεση ώστε να αφεθεί στα χέρια παρασίτων και ατάλαντων κακοφωνίξ. Υπάρχει μια πλούσια ανεκδοτολογία εδώ αλλά χάριν παιδιάς ας μνημονεύσουμε την πρόσφατη συνέντευξη του Δημήτρη Νερατζή: «Με τον πρώτο μισθό ιεροψάλτου, δεκαετία ’50, αγόραζα 300 σουβλάκια που είχαν πρωτοέλθει στο νησί και ως νεαρός τα είχα τσακίσει!». Ήταν μια τελείως διαφορετική Ελλάδα αλλά και η Χίος ήταν ένα νησί που είχε αξιοσημείωτη διαφορά από την υπόλοιπη Ελληνική περιφέρεια. Όποιος έχει διαβάσει την Αργώ του Γιώργου Θεοτοκά, ειδικά τα αυτοβιογραφικά πρώτα κεφάλαια, μπορεί να καταλάβει. Η μουσικοφιλική Χίος, η Χίος του πρώιμου Νεοελληνικού Διαφωτισμού αρδευόταν απευθείας από την μορφωμένη Κωνσταντινούπολη. Όχι μια πλούσια κοσμοπολίτικη αστική τάξη! Ίσως το αντίθετο: Φιλόδοξοι μικροέμποροι, εθνικιστές παπάδες, ανήσυχοι δάσκαλοι που τα είχαν βάλει με τον λογιοτατισμό, δεσποσύνες που δεν χωρούσαν στα όρια του κοινωνικού φύλου. Εκεί ακμάζει και η μουσική αναγέννηση. Είναι αναγκαστικά ένα εμπεριεκτικό όραμα γιατί, καθόλου παράδοξα, η καλή φωνή δεν ήταν και τότε προνόμιο των πλουσίων. Και ο καλός ψάλτης, όπως είπε ο Άρχων του Πατριαρχείου Πρίγγος θέλει τρία στοιχεία: α)φωνή β) φωνή γ) φωνή!
Εμπεριεκτικότητα (inclusiveness) σημαίνει ευρύτατη λαϊκή συμμετοχή και αξιοκρατία. Καθώς ο Πέτρος ο Πελοποννήσιος συντέμνει αποφασιστικά τους μουσικούς βυζαντινισμούς το όραμα ενός ελληνίζοντος μουσικού τρόπου κατορθώνει να έλθει σε διάλογο, όχι προσχηματικό, με την ετερότητα: Moυσουλμάνοι δερβίσηδες είναι παρόντες στην κηδεία –ο Πέτρος πέθανε νεώτατος σε μια άλλη πανδημία- και λόγιοι περιηγητές απορούν για την ικανότητα της συντεχνίας των κτιστών να διαβάζουν δύσκολες παπαδικές μελωδίες χάρη στην απλούστευση της παρασημαντικής από τον Πέτρο και τους μαθητές του.
Όλα αυτά, όταν η Αθήνα είχε τριάντα χιλιάδες κόσμο ενώ η Χίος της διασποράς είχε κτίσει περικαλλή ναό, τον περίφημο Άγιο Ιωάννη των Χίων, στην Κωνσταντινούπολη.
Ήμουν παιδί του Ωδείου Αθηνών, πέρασα κάποια χρόνια στο Πρωτάτο ως ιεροσπουδαστής να ακούω τον Διακοδιονύση και τον πιο ντελικάτο Παπα Κάρτσωνα. Αλλά κάποτε ήλθε ο καιρός και ένα πρωί Κυριακής ο δάσκαλος του Γένους, χάρη κυρίως στη μουσική του ανεξιθρησκεία και πλουραλισμό, Λυκούργος Αγγελόπουλος έβαλε να ακούσει όλη η Ελλάδα από την ραδιοφωνική συχνότητα της ΕΡΤ τον κορυφαίο Χιώτη Λεωνίδα Σφήκα. Τότε αποφάσισα να έλθω στο νησί που συνεχίζει και βγάζει σημαντικούς επιγόνους του Σφήκα: Βασιλικός, Ζ. Μικέδης, Νερατζής αλλά και στα πιο έσχατα έτη:
Γιώργος Κόπανος
, Αντώνης Κυδώνης,
Βασίλης Χαμέτης
και το ιερό τέρας της σύγχρονης χιώτικης μουσικής παιδείας
Ηρακλής Μαλανδρίνος.
Υ.Γ. Αν υπήρχε κάποιο κείμενο που διασώζει την ηχογράφηση θα ήμουν ευγνώμων!