Kemani Tatyos Efendi

ΝΙΚΟΣ Π.

Παλαιό Μέλος
Ὁ Κεμανί Τατυός Ἐκσερτζιάν γεννήθηκε τό 1858 στήν
Κωνσταντινούπολη. Ἀρμένιος στήν καταγωγή, καταξιώθηκε
ὡς μία ἐξέχουσα προσωπικότητα μέσα στήν πολυπολιτισμική
μουσική κοινότητα, πού τήν ἀποτελοῦσαν κυρίως Τοῦρκοι,
Ἕλληνες, Ἀρμένιοι κι Ἑβραῖοι, μέ ἕδρα τό κέντρο τῆς
Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας.
Τό προσωνύμιο «Κεμανί» σημαίνει βιολιστής ἀπό τήν περσική
λέξη κεμάν, δηλαδή τόξο, δοξάρι, πού χρησιμοποιεῖται ἀπό
τούς Τούρκους γιά τό βιολί. Ὑπῆρξε μαθητής τοῦ φημισμένου
τυφλοῦ βιολονίστα Κεμανί Σεμπούχ. Ὁ Τατυός γνώριζε
πολύ καλά τή μουσική σημειογραφία τοῦ Χαμπαρσούμ,
ἕνα εἶδος ἀπόδοσης πού χρησιμοποιήθηκε σέ μεταγραφές
πρίν ἀπό τήν καθιέρωση τοῦ πενταγράμμου μέ τά ἐπιπλέον
σημεῖα ἀλλοιώσεως γιά τήν ἀπόδοση τῶν διαστημάτων τῆς
ἀνατολικῆς μουσικῆς.
Ὁ Τατυός συμμετεῖχε ἐνεργά στά ἀστικά μουσικά δρώμενα
καί διατηροῦσε σχέσεις καί μέ τό ὀθωμανικό παλάτι, πού
τότε φιλοξενοῦσε τόν Σουλτάνο Ἀμπντούλ Χαμίντ Β΄,
γνωστό ὡς τελευταῖο Ὀθωμανό μονάρχη. Ἔπαιζε βιολί
στά ὀνομαζόμενα «σεμάι καφέ» καί τίς ταβέρνες τῆς Κων-
σταντινούπολης, πού λειτουργοῦσαν περί τά τέλη τοῦ
δεκάτου ἐνάτου καί τίς ἀρχές τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα ὡς μικροί
συναυλιακοί χῶροι, μέρα καί νύχτα.
Ἔπασχε ἀπό ἀλκοολισμό καί πέθανε φτωχός, τό 1913, ἀπό
κίρρωση τοῦ ἥπατος. Ἡ ἔρευνα σέ παλαιούς δισκογραφικούς
καταλόγους δείχνει πώς προσωπικά ὁ Τατυός εἶχε
συμμετάσχει μόνον σέ μία δισκογραφική ἔκδοση, παίζοντας
τό Χουσεϊνί Σάζ Σεμάι. Ὅμως πολλά τραγούδια καί
συνθέσεις τοῦ Τατυός ἠχογραφήθηκαν ἀπό καταξιωμένους
συγχρόνους του μουσικούς, ὅπως ὁ Ταμπουρί Τζεμίλ Μπέη,
ὁ Οὐντί Νεβρές Μπέη κ.ἅ.
Τό ἔργο του ἀποτελεῖται ἀπό ὀργανικές συνθέσεις στίς
μουσικές φορμές τοῦ πεσρεφιοῦ καί τοῦ σάζ σεμάι, καθώς
κι ἀπό τραγούδια, τά λεγόμενα σαρκί. Χαρακτηρίζονται
ἀπό μελωδική πρωτοτυπία, τροπική εὐρηματικότητα μέ
συχνές ἀλλαγές μακαμιῶν μέσα στό ἴδιο κομμάτι καί ἔντονη
διαλεκτική σχέση ἀνάμεσα στή μελωδία καί τό ρυθμό. Τό
ἀποτέλεσμα κρατᾶ διαρκῶς τό ἐνδιαφέρον τοῦ ἀκροατῆ
καί δίνει τήν αἴσθηση πώς ὁ Τατυός, ἐκτός ἀπό τό νά παίζει
μουσική, ταυτόχρονα ἔπαιζε μέ τή μουσική... Αὐτός εἶναι
καί ὁ λόγος πού ἡ ἐκτέλεση κι ἡ ἑρμηνεία μιᾶς σύνθεσης τοῦΤατυός εἶναι πραγματική χαρά γιά ἕναν μουσικό ἤ ἕναν
τραγουδιστή.
Εἶναι ἐμφανές πώς ὁ Τατυός ὡς συνθέτης δέν παραβλέπει
τή ψυχαγωγική λειτουργία τῆς μουσικῆς, πού ἄλλωστε
βίωσε κι ὁ ἴδιος. Ὅμως, ταυτόχρονα, δείχνει ἀπόλυτο
σεβασμό στό ὕφος καί τό ἦθος τῆς ὀνομαζόμενης κλασσικῆς
ὀθωμανικῆς μουσικῆς. ∆έν εἶναι τυχαῖο τό γεγονός ὅτι
οἱ ὀργανικές συνθέσεις τοῦ Τατυός ξεπέρασαν τά ὅρια
τῆς Κωνσταντινούπολης, κι ἔγιναν ἐπίσης γνωστές καί
ἰδιαίτερα δημοφιλεῖς στό ἀραβικό τόξο τῆς Μεσογείου. Ἡ
διαχρονική ἀξία τοῦ ἔργου τοῦ Τατυός ἐπιβεβαιώνεται ἀπό
τήν ἀδιάλειπτη ἐκτέλεση τῶν ἔργων του ἀπό τήν ἐποχή πού
γράφτηκαν μέχρι καί σήμερα, τήν ἔνταξή τους στό βασικό
ρεπερτόριο μουσικῶν καί ἑρμηνευτῶν, ἀλλά καί τήν ἔντονη
παρουσία τους στή δισκογραφία.
 

ΝΙΚΟΣ Π.

Παλαιό Μέλος
1. Rast Peşrev, Muhammes
2. Rast Saz Semâ‘îsi, Aksak Semâ‘î
3. Suzinâk Peşrev, Çenber
4. Suzinâk Saz Semâ‘îsi, Aksak Semâ‘î
5. Kürdili Hicazkâr Peşrev, Devr-i Kebîr
6. Kürdili Saz Semâ‘îsi, Aksak Semâ‘î
7. ‘Uşşak Peşrev, Devr-i Kebîr
8. Hüseynî Saz Semâ‘îsi, Aksak Semâ‘î
9. Karciğar Peşrev, Çifte Düyek
10. Karciğar Saz Semâ‘îsi, Aksak Semâ‘î
11. Bestenigâr Peşrev, Fahte
12. Rast Şarkı, Sengin Semâ‘î
13. Rast Şarkı, Çeşmi cellâdın ne kanlar döktü Kağıthane’ de, Ağır Aksak
14. Rast Şarkı, Mavi atlasar giyersin,Türk Aksağı
15. Rast Şarkı, Mey-i lânline dil mestâne olsun,Curcuna
16. Suzinâk Şarkı, Atfetme sakın hançer-i mujgânını nâgâh, Sengin Semâ‘î
17. Suzinâk Şarkı, Çeşmi cellâdın boyandı, Ağır Aksak
18. Suzinâk Şarkı, Gel elâ gözlüm efendim yânıma, Müsemmen
19. Suzinâk Şarkı, Güzelim gözlüğünü çeşmine tak, Aksak
20. Suzinâk Şarkı, Suzinâk-i fasl-ı aşkın söyleyim dinle yeter, Ağır Evfer
21. Hicazkâr Şarkı, Mâni oluyor hâlimi takrire hicâbım, Curcuna
22. Kürdili Hicazkâr Şarkı, Ehl-i aşkın neşvegâhı kûşe-i meyhândedır, Ağır Aksak
23. Kürdili Hicazkâr Şarkı, Sohbetinle hoş geçen eyyamı cânâ özlerim, Ağır Aksak
24. Nivahend Şarkı, Ah cânâ firkatinle simeni ben dağlarım, Aksak
25. Nivahend Şarkı, Meftûnu gönül oldu o mestâne nigâhın, Sengin Semâ‘î
26. ‘Uşşak Şarkı, Ah Rahmı yok bir yâre düştüm el-aman gonca dehen, Ağır Aksak
27. ‘Uşşak Şarkı, Âteşi aşk olmada her dem sebep berdadima, Ağır Aksak
28. ‘Uşşak Şarkı, Bu akşam gün batarken, Aksak
29. ‘Uşşak Şarkı, Gamzedeyim devâ bulman, Sofyan
30. ‘Uşşak Şarkı, Ol kadar ağlattın ki gülmek bana oldu harâm, Ağır Aksak
31. ‘Uşşak Şarkı, Rûhum musun ey rûh-i safabâhş-i cihânin, Türk Aksaği
32. Hüseynî Şarkı, Çektim elimi gayri bu dünya hevesinden, Curcuna
33. Hüseynî Şarkı, Gönül düştü yine gülzâr-ı zevke, Curcuna
34. Hüseynî Şarkı, Meskenim kûşe-i zillet olalı şâm-ü seher, Ağır Aksak
35. Karciğar Şarkı, Göz süzüp yan bakişinla yine aldatma beni, Aksak
36. Karciğar Şarkı, Güldün eğlendin perişân hâl-ü kal’imle bugün, Ağır Aksak
37. Hicâz Şarkı, Bilsen deneler geçti af şu biçâre serimden, Sengin Semâ‘î
38. Hüzzam Şarkı, Gözüm hasretle giryândır, Aksak
39. Müste‘âr Şarkı, Tağyir olunmuş sanki havası, Türk Aksaği
40. Muhayyer Şarkı, Uyandı bahtım etmem artık şevkâ felekten, Sengin Semâ‘î
Έργα του Tatyos για τα οποία δεν βρέθηκαν καταγραφές
Ὀργανικές συνθέσεις
41. Hüseynî Peşrev
Τραγούδια
42. Rast Şarkı, İftirâkı-cân kederinle senin ey gül beden
43. Rast Şarkı, Beni dilsir ederken âh-ı visâli
44. Rast Şarkı, Bilmem ki nedendir, bana sen hor bakiyorsun
45. Hüseynî Şarkı, Ölürüm terkedemem ey gül-i nevreste seni
46. Hüseynî Şarkı, Saki-i bezm-i elest-i rûh iken şîrîngüvâr
47. ‘Uşşak Şarkı, Nâil-i vuslat olan zinet-i dünya bilmez
48. Hicâz Şarkı, Nevbahâr-ı dehr içinde hârsız gül mü olur
49. Hicâz Şarkı, Şu mahzun gönlümü yâr şad eylesin
50. Hicâz Şarkı, Gulsen-i zevk-i hayatin simdi
51. Hicâz Şarkı, Neydi maksudun senin bu hale koymakdan beni
52. Kürdili Hicazkâr Şarkı, Iltiyam-i zahm-i aska ah doktor
53. Kürdili Hicazkâr Şarkı, Niye mahzun duruorsun bana soyle melegim
54. Kürdili Hicazkâr Şarkı, Hoş geçen eyyamı cânâ her nefes âh özlerim
55. Nihavend Şarkı, Ihtiyarlik bahsi hictir olse uslanmaz gonul
56. Nihavend Şarkı, Gecdikce demler sehharelendi
57. Hicazkâr Şarkı, Ben çâre ararken dil-i biçâreye senden
58. Hicazkâr Şarkı, Tir-i cesmin ta cigergahimba
59. Suzinâk Şarkı, Gülşen-i zevk-i hayâtın şimdi mehcurlardanız
60. Suzinâk Şarkı, Cevher-i rûhum musun ey melek
61. Suzinâk Şarkı, Suzinâk-i âteş-i gam yetiş feryâde gel
62. Suzinâk Şarkı, Gulmek yarasir gul yuzune ey gul-i canim
63. Suzinâk Şarkı, Efendim, nev-civanimsin
64. Suzinâk Şarkı, Afet misin-ey husni ozlerim
65. Suzinâk Şarkı, Hasretinle gun be gun
66. Karciğar Şarkı, O mâhitâbı acep gösterir mi bana felek
67. Karciğar Şarkı, Kemend-i zülf-i esir-i zülf-i yâr oldum
68. Karciğar Şarkı, Vuslat dilerim yârime hicrandan usandım
69. Karciğar Şarkı, Hâtıram rahatsız etmezse sent
70. Isfahân Şarkı, Sohret-i husnunle alem dem-guzar
71. Isfahân Şarkı, Akl-ü sabrım gitti mahzûn oldum âh
72. Neveser Şarkı, Asktan hic bir zaman vazgecmez
73. Hüzzam Şarkı, Acdim yuzunu tal’at-i didarina bakdim
74. Segâh Şarkı, Nice feryad edeyim, ah ask senden
75. Şehnâz Şarkı, Sevdi bir suh-i cihani kim gonul
 
Top