21. Εισόδια της Θεοτόκου: ιστορικά - υμνολογικά

Jaakko Olkinuora

Νέο μέλος
Χαίρετε,

μήπως ξέρει κανείς καλές (ακαδημαϊκές) μελέτες πάνω στα εισόδια της Θεοτόκου, ειδικά στην υμνογραφία αυτής της εορτής;

Ιάκωβος
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Ιωάννης Φουντούλης, Τα Εισόδια της Θεοτόκου, Λογική Λατρεία, σ. 299 κ.ε..

Πρωτευαγγέλιον Ιακώβου. Από το βιβλίο του Ιωάννη Δ. Καραβιδόπουλου Απόκρυφα Χριστιανικά Κείμενα. Τόμος α΄ Απόκρυφα Ευαγγέλια, Θεσσαλονίκη 1999, Εκδόσεις Πουρναρά.

Εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, Μιλτιάδης Κωνσταντίνου, Κοσμήτορας Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ..

Ὁ μακαριστός Φουντούλης ἀναφέρεται στά Ἐγκαίνια της Μεγάλης Βασιλικής προς τιμήν της Θεοτόκου που έκτισε ο αυτοκράτωρ Ιουστινιανός στην θέσι του παλαιού ιουδαϊκού ναού των Ιεροσολύμων, στον λόφο Μορία. Τα εγκαίνιά του έγιναν την 21η Νοεμβρίου του έτους 543. Ο ναός αυτός ωνομάζετο «Αγία Μαρία η Νέα» ή «Νέα Εκκλησία».
Ὁ κ. Κωνσταντίνου γράφει ὅτι Στα Ιεροσόλυμα, στη θέση όπου παλιότερα βρισκόταν ο περίφημος ναός του Σολομώντα, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός έχτισε μια μεγάλη βασιλική προς τιμή της Παναγίας. Τα εγκαίνια της εκκλησίας εκείνης έγιναν στις 20 Νοεμβρίου του 534 μ.Χ. και η ανάμνησή τους γιορτάζονταν κάθε χρόνο στις 21 Νοεμβρίου με ιδιαίτερη λαμπρότητα.

Ἔχουμε μαρτυρίες σέ πηγές γιά τήν μνήμη αὐτῶν τῶν ἐγκαινίων;
Κι αὐτός ὁ ναός σήμερα δέν ὑπάρχει. Πότε καταστράφηκε; Ἔχουμε μαρτυρίες;

 
Last edited:

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

(ε) Ἡ ἑορτὴ τῶν Εἰσοδίων

Τὸ κατὰ τὴν 21η Νοεμβρίου ἑορταζόμενο γεγονὸς τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου στὸ ναὸ ἀποτελεῖ μία ἀκόμα θεομητορικὴ ἑορτή, ἡ ὁποία ἐμφανίστηκε σταδιακὰ καὶ μέσα ἀπὸ ὁρισμένες συγκυρίες. Τὰ γεγονότα τῆς ἑορτῆς δὲν μαρτυροῦνται στὰ Εὐαγγέλια, μνημονεύει δὲ αὐτὰ τὸ Πρωτευαγγέλιο τοῦ Ἰακώβου(46), στὸ ὁποῖο περιγράφεται πῶς ἡ Παρθένος ὁδηγήθηκε ἀπὸ τὸ τρίτο ἔτος τῆς ἡλικίας της στὸ ναό, ὅπου καὶ ἔμεινε ἕως τὸ δωδέκατο ἔτος. Ὅπως διαπιστώθηκε καὶ περὶ τῶν ὑπολοίπων θεομητορικῶν ἑορτῶν, τὰ Εἰσόδια ἦσαν γνωστὰ ὡς γεγονὸς στὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση προφανῶς ἀπὸ τοὺς ἀποστολικοὺς χρόνους, ἑορτὴ ὅμως εἰς ἀνάμνηση τοῦ γεγονότος αὐτοῦ δὲν μαρτυρεῖται κατὰ τοὺς πέντε πρώτους αἰῶνες.

Μία σειρὰ γεγονότων συνεργοῦν στὴ διαμόρφωση τῆς ἑορτῆς. Τὸ πρῶτο καὶ βασικὸ γεγονὸς εἶναι ἡ ἀνέγερση ἀπὸ τὸν Ἰουστινιανὸ Α΄ (527-565) στὰ Ἱεροσόλυμα μιᾶς μεγαλοπρεποῦς βασιλικῆς, ἡ ὁποία ἐπονομάστηκε «Νέα Ἐκκλησία» ἤ «Ἁγία Μαρία ἡ Νέα». Ὁ ναὸς αὐτὸς κτίστηκε στὴ νότια πλευρὰ τοῦ ναοῦ τῶν Ἱεροσολύμων, πάνω στὴν κορυφὴ τοῦ λόφου «Μορία»(47). Γνωρίζουμε ὅτι στὶς 20 Νοεμβρίου τοῦ 543 ἐγκαινιάστηκε ἡ «Νέα Ἐκκλησία»(48). Δὲν πρέπει νὰ παραθεωρεῖται τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἱεροσολυμιτικὴ Ἐκκλησία ἀπέκτησε ἰδιαίτερη αἴγλη μετὰ τὴν ἀνακήρυξη τῶν Ἱεροσολύμων σὲ Πατριαρχεῖο τὸ 455. Τὴν ἴδια ἐποχὴ ἀκμάζει ὁ παλαιστινὸς μοναχισμὸς (ἅγ.Σάββας, Θεοδόσιος ὁ Κοινοβιάρχης, Μέγας Εὐθύμιος), ἐντὸς τοῦ ὁποίου ἀναπτύχθηκε ἰδιαίτερη τιμὴ πρὸς τὸ πρόσωπο τῆς Θεοτόκου. Οἱ παράμετροι αὐτὲς εἶναι σημαντικὲς γιὰ νὰ κατανοήσουμε τὸ γεγονὸς ἐμφανίσεως τῆς ἑορτῆς τῶν Εἰσοδίων.

Ἀρκετοὶ μελετητὲς πιστεύουν ὅτι ἡ ἡμερομηνία τῶν ἐγκαινίων τοῦ ναοῦ ὑπῆρξε ἡ ἀφορμὴ γιὰ τὸν καθορισμὸ τῆς ἑορτῆς τῶν Εἰσοδίων, δεδομένης τῆς γειτνιάσεως τῆς «Νέας Ἐκκλησίας» μὲ τὸ ναὸ τῶν Ἱεροσολύμων, ὅπου ἔλαβαν χώρα τὰ γεγονότα τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου(49). Ὑπῆρξε συνεορτασμὸς τῶν δύο γεγονότων, ἤ ἡ ἑορτὴ τῶν Εἰσοδίων διαδέχθηκε καὶ ὑπεκατέστησε τὴν ἑορταστικὴ ἀνάμνηση τῶν ἐγκαινίων; Στὰ ἐρωτήματα αὐτὰ δὲν ὑπάρχει σαφὴς ἀπάντηση.

Γνωρίζουμε ὅτι ὁ ναὸς τῶν Ἱεροσολύμων μετατράπηκε σὲ μουσουλμανικὸ τέμενος ἀπὸ τοὺς Ἄραβες τὸ 638. Ἄς θεωρηθεῖ νόμιμο νὰ συμπεράνουμε ὅτι ὅταν πλέον παύει νὰ ὑφίσταται κάποιος ναός, τότε χάνεται καὶ ἡ ἀνάμνηση τῶν ἐγκαινίων του. Ἐὰν τὸ ὅλο σκεπτικὸ εὐσταθεῖ, μετὰ τὸ 638 ἐπισυμβαίνει ἡ ὑποκατάσταση τῆς ἑορτῆς τῶν ἐγκαινίων μὲ τὴν ἑορτὴ τῶν Εἰσοδίων, τὰ ὁποῖα (Εἰσόδια) καθορίζονται μία ἡμέρα μετὰ τὴν ἡμερομηνία τῶν ἐγκαινίων (ἑπομένως στὶς 21 Νοεμβρίου)(50). Πρέπει ἑπομένως νὰ συμπεράνουμε ὅτι ἡ ἑορτὴ τῶν Εἰσοδίων ὑφίσταται στὰ Ἱεροσόλυμα τὸ 685, ὅταν ὁ Ἀνδρέας Κρήτης ἐγκαταλείπει τὴν πόλη γιὰ νὰ ἐγκατασταθεῖ στὴν Κωνσταντινούπολη(51). Εὔλογο ἐπίσης εἶναι τὸ συμπέρασμα ὅτι ὁ Ἀνδρέας Κρήτης ὑπῆρξε ὁ εἰσηγητὴς τῆς ἑορτῆς στὴν Κωνσταντινούπολη, μὲ δεδομένη μάλιστα τὴν ἐπισήμανση τοῦ Γερμανοῦ Κωνσταντινουπόλεως (ἀρχὲς τοῦ 8ου αἰ.) ὅτι ἡ ἑορτὴ τῶν Εἰσοδίων ἦταν «ἀρτιύμνητη»(52), δηλαδὴ νεοσύστατη (στὸ Γερμανὸ Κωνσταντινουπόλεως ὀφείλουμε δύο σημαντικοὺς Λόγους στὴν ἑορτὴ τῶν Εἰσοδίων)(53).

Ἡ θεσμοθέτηση μιᾶς ἑορτῆς δὲν συνεπάγεται ταυτοχρόνως καὶ τὴ διάδοση καὶ παγίωσή της στὴν ἑορτολογικὴ συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας. Τὸ ἴδιο συνέβη καὶ μὲ τὴν ἑορτὴ τῶν Εἰσοδίων: ἡ περαιτέρω ἀνάπτυξή της σημειώνεται μετὰ τὸν 9ο αἰ., ἡ δὲ ὁριστικὴ καὶ καθολικὴ ἐπικράτησή της ἐπισυμβαίνει τὸ 12ο αἰ., ὅταν ὁ αὐτοκράτορας Μανουὴλ Α΄Κομνηνὸς (1143- 1180) τὴν καθιερώνει ὡς ἡμέρα ἀργίας.

Στὴ Δύση ἡ θεσμοθέτηση τῆς ἑορτῆς καθυστέρησε ἀκόμα περισσότερο σὲ σχέση μὲ τὴν Ἀνατολή(54). Ἐμφανίστηκε μὲν μεμονωμένα κατὰ τὸ 10ο καὶ 11ο αἰ., ἡ εἰσαγωγή της ὅμως στὸ ἑορτολόγιο τῆς δυτικῆς Ἐκκλησίας πραγματοποιήθηκε τὸ 14ο αἰ. Τὴν ἐποχὴ ἐκείνη, ὁ πρεσβευτὴς τοῦ βασιλέα τῆς Γαλλίας Καρόλου στὴν Κύπρο, ὁ Γάλλος εὐγενὴς Φίλιππος de Mésières, ἄνδρας εὐλαβούμενος ἐξαιρετικὰ τὴ Θεοτόκο καὶ γνώστης τῆς ἀνατολικῆς παραδόσεως περὶ τῆς ἑορτῆς(55), ἐνημέρωσε τόσο τοὺς ἐπισκόπους τῆς δυτικῆς Ἐκκλησίας, ὅσο καὶ τὸν ἴδιο τὸ βασιλιὰ Κάρολο (στὴν Ἀβινιὸν τῆς Γαλλίας) περὶ τῆς τελέσεως τῆς ἑορτῆς στὴν ἀνατολικὴ Ἐκκλησία, ὁ δὲ Κάρολος εἰσηγήθηκε καὶ ἐπέτυχε τὴν ἀπὸ τὸν πάπα Γρηγόριο ΙΑ΄ (1370-1378) ἐπίσημη θεσμοθέτηση τῆς ἑορτῆς στὴ Δύση. Τὸ 1372 ἑορτάστηκαν ἐπισήμως γιὰ πρώτη φορὰ στὴ δυτικὴ Ἐκκλησία τὰ Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου.

Περὶ τοῦ ἑορτασμοῦ τῶν Εἰσοδίων, ὁ Ταράσιος Κωνσταντινουπόλεως σημειώνει ὅτι ἐλάμβανε χώρα «μελωδικὴ πανήγυρις»(56), ὁ Θεοφύλακτος Βουλγαρίας ὅτι «ἀνάβονταν οἱ λαμπάδες τῆς φιλανθρωπίας»(57) (προφανῶς ἀναφέρεται σὲ φιλανθρωπίες κατὰ τὴν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς), ὁ δὲ Γερμανὸς Α΄Κωνσταντινουπόλεως ὅτι οἱ μετέχοντες τοῦ ἑορτασμοῦ πανηγυρίζουν «δι᾿ἐφυμνίων» καὶ «ἀκόρεστης πανδαισίας», διὰ «μουσικῶν ὀργάνων» καὶ «εὔηχων κυμβάλων»(58).

Ἄν καὶ ἀτελὴς ἀκόμα (κατὰ τὸν 8ο αἰ.) ὁ ἑορτασμὸς τῶν Εἰσοδίων, περιγράφεται ὅμως ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα Λέοντα ΣΤ΄τὸν σοφὸ ὡς παροχὴ πνευματικῶν δωρεῶν στοὺς μετέχοντες: Πάντως δὲ οὐκ ἀκερδὴς ἡμῖν ἔσται ἡ ἐπιχείρησις· ἀλλ᾿οἷς ταύτῃ δόξης εὐπορήσει, καὶ πρὸς ἡμᾶς τὰ ἐκεῖθεν σεμνὰ διακομισθήσεται. Οἷς αὕτη ὡς πολύτιμον δῶρον ἐκλέγεται, τῆς ἐπ᾿αὐτῷ κερδανοῦμεν φιλοτιμίας (59).
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Τὸ ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸν Προκόπιο.

Προκοπίου Καισαρέως, Περὶ τῶν τοῦ δεσπότου Ἰουστινιανοῦ κτισμάτων, Procopius. On Buildings, Loeb Classical Library, Cambridge, MA 1940, σ. 342-348, Βιβλίον Ε´, 6. 1.

Τὰ μὲν οὖν ἐν Κίλιξιν Ἰουστινιανῷ βασιλεῖ ταύτῃ πη ἔσχεν. ἐν δὲ Ἱεροσολύμοις ἱερὸν τῇ θεοτόκῳ ἀνέθηκεν, ᾧπερ ἄλλο εἰκασθῆναι οὐδὲν οἷόν τέ ἐστι. 2*νέαν ἐκκλησίαν καλοῦσι τὸ ἱερὸν οἱ ἐπιχώριοι· ὅπερ δὴ ὁποῖόν ποτέ ἐστιν, ἐγὼ δηλώσω, τοσοῦτον ὑπειπών, ὡς ἡ*πόλις ἥδε λοφώδης μέν ἐστιν ἐκ τοῦ ἐπὶ πλεῖστον, οὐ γεώδεις δὲ οἱ λόφοι εἰσίν, ἀλλ᾽*ἔν τε τραχεῖ καὶ ἀποκρήμνῳ ἐπανεστήκασι, τὰς ἀμφόδους ἐν κλίμακος τρόπῳ ἀπὸ τοῦ ὀρθίου ἐς τὸ πρανὲς κατατείνοντες. 3*τὰ μὲν οὖν ἄλλα τῆς πόλεως οἰκοδομήματα ἅπαντα ἐφ᾽*ἑνὸς χωρίου συμβαίνει εἶναι, ἢ*ἐπὶ λόφου πεποιημένα, ἢ*ἐν τῷ χθαμαλῷ κατὰ τὸ ἀναπεπταμένον τῆς γῆς, τοῦτο δὲ μόνον τὸ ἱερὸν οὐ ταύτῃ πη ἔχει. 4*ἐπέστελλε γὰρ αὐτὸ Ἰουστινιανὸς βασιλεὺς ἐν τῷ προὔχοντι γενέσθαι τῶν λόφων, δηλώσας ὁποῖον τά τε ἄλλα δεήσει καὶ τὸ εὖρος αὐτῷ καὶ μῆκος εἶναι. 5*οὐκ ἀπέχρησέ τε κατὰ τὴν βασιλέως ἐπίταξιν πρὸς τοῦ ἔργου τὴν χρείαν ὁ*λόφος, ἀλλὰ τοῦ ἱεροῦ τὸ τεταρτημόριον ἀπελέλειπτο πρός τε ἄνεμον νότον καὶ ἀνίσχοντά που τὸν ἥλιον, ἵνα δὴ ὀργιάζειν τοῖς ἱερεῦσι θέμις. 6*διὸ δὴ ἐπενόουν τάδε οἷς τὸ ἔργον τοῦτο ἐπέκειτο. ἀπορριψάμενοι τὰ θεμέλια εἰς γῆς τῆς ὑπτίας τὰ ἔσχατα, οἰκοδόμημα πεποίηνται συνεπανεστηκὸς τῷ σκοπέλῳ. 7*ἐπειδή τε ἄνω κατὰ τὴν ἀκρωνυχίαν ἐγένοντο, τῶν p344τοίχων καθύπερθε θόλους ἐνθέμενοι συνάπτουσι τὴν οἰκοδομίαν τῷ ἄλλῳ τοῦ τεμένους ἐδάφει. 8*ταύτῃ τε ὁ*νεὼς πὴ μὲν ἐπὶ πέτρας ἰσχυρᾶς ἵδρυται, πὴ δὲ ᾐώρηται, τῆς τοῦ βασιλέως δυνάμεως μέγεθος ἄλλο ἐπιτεχνησαμένης τῷ λόφῳ. 9*ταύτης δὲ δὴ τῆς οἰκοδομίας οἱ λίθοι οὐ τοιοίδε εἰσὶ μέγεθος, ὁποίους ἴσμεν. 10*πρὸς γὰρ τοῦ χωρίου τὴν φύσιν οἱ ἐπιδημιουργοὶ τοῦ ἔργου τοῦδε διαμαχόμενοι ὕψος τε ἀντιτεταγμένον τῷ σκοπέλῳ διαπονούμενοι, τῶν ξυνειθισμένων ὠλιγωρηκότες ἁπάντων ἐπὶ τὰ παράδοξα καὶ ὅλως ἀγνῶτα τῶν ἐπιτηδευμάτων ἐχώρουν, 11*πέτρας οὖν ὑπερμεγέθεις ἐκ τῶν ὀρῶν ὑποτεμνόμενοι ἅπερ οὐρανομήκη ἐν τοῖς πρὸ τῆς πόλεως χωρίοις ἀνέχει, ξύσαντές τε αὐτὰς ἐπισταμένως, ἐνταῦθα ἦγον τρόπῳ τοιῷδε. 12*ἁμάξας μὲν ταῖς πέτραις ἐτεκτήναντο μεγέθει ἴσας, ἕνα δὲ λίθον ἐνετίθεντο ἁμάξῃ ἑκάστῃ, βόες τε ἀριστίνδην πρὸς βασιλέως ξυνειλεγμένοι κατὰ τεσσαράκοντα σὺν τῇ ἁμάξῃ τὸν λίθον ἐφεῖλκον. 13*ἀλλ᾽*ἐπεὶ τὰς ἐς τὴν πόλιν φερούσας ὁδοὺς ταύτας δὴ φέρειν τὰς ἁμάξας ἀμήχανα ἦν, ἐκτέμνοντες ἐπὶ πλεῖστον τὰ ὄρη ἐσιτητὰ ταῖς ἐπιγενομέναις ἁμάξαις ἐποίουν, οὕτως τε περιμήκη ἀπειργάσαντο τὸν νεών, ᾗπερ βουλομένῳ τῷ βασιλεῖ ἦν. 14*εὖρός τε αὐτῷ κατὰ λόγον πεποιημένοι, τέγος ἐπιθεῖναι τῷ ἱερῷ ὡς ἥκιστα εἶχον. 15*δρυμούς τε οὖν καὶ δάση πάντα περιιόντες, καὶ εἴ πού τι χωρίον ἠκούετο οὐρανομήκεσι κατάφυτον δένδροις, ὕλην τινὰ εὗρον ἀμφιλαφῆ, κέδρους φέρουσαν ἐς ὕψος ἐξικνουμένας ἀπέραντον ὅσον, αἷς δὴ τὴν ὀροφὴν τῷ νεῲ p346ἔθεντο, ὕψος αὐτῷ κατὰ μέτρον πεποιημένοι, ἐς ὅσον τε εὐρύνεται καὶ ἐς τὸ μῆκος ἐξάγεται.

16*Ταῦτα μὲν οὖν δυνάμει τε ἀνθρωπείᾳ καὶ τέχνῃ βασιλεὺς Ἰουστινιανὸς ἐξειργάσατο. ἐπέδωκε δὲ καὶ ἡ*τῆς εὐσεβείας ἐλπὶς ἀμειβομένη αὐτὸν τῇ τιμῇ, καὶ ξυνεπιλαμβάνουσα τὸ σπούδασμα τοῦτο. 17*τῷ μὲν γὰρ ἱερῷ πανταχόσε κιόνων ἔδει τό τε εἶδος οὐκ ἀποδεόντων τοῦ ἀμφὶ τὸ τέμενος κάλλους καὶ τοιούτων τὸ μέγεθος οἷοι δὴ ὄντες ἀντέχειν ἐς τὸ ἄχθος τῶν ἐγκειμένων σφίσιν ἔμελλον. 18*ἡ*δὲ χώρα ἐν τῇ μεσογείᾳ κειμένη τῆς θαλάσσης πολλῷ ἄποθεν, ὄρεσί τε πανταχόθεν ἀποπεφραγμένη ἀποτόμοις τισίν, ᾗπέρ μοι εἴρηται, ἄπορον τοῖς τεκταινομένοις τὸ ἔδαφος ἐποίει κίονας ἑτέρωθεν εἰσκομίζεσθαι. 19*ἀλλὰ βασιλέως δυσφορουμένου τῇ τοῦ ἔργου ἀμηχανίᾳ, λίθου φύσιν ὁ*θεὸς ἐπιτηδείως ἐς τοῦτο ἔχουσαν ἐν τοῖς ἄγχιστα ὄρεσιν ἔδειξεν, ἢ*οὖσάν τε καὶ κρυπτομένην τὰ πρότερα, ἢ*νῦν γενομένην. 20*ἐπ᾽*ἀμφότερα δὲ πιστὸς ὁ*λόγος τὴν αἰτίαν ἐπὶ τὸν θεὸν ἀναφέρουσιν. 21*ἡμεῖς μὲν γὰρ ἀνθρωπείᾳ δυνάμει πάντα σταθμώμενοι πολλὰ ἐς τὸ ἀδύνατον ἀποκεκρίσθαι οἰόμεθα, τῷ δὲ θεῷ τῶν πάντων οὐδὲν οὔτ᾽*ἂν ἄπορον οὔτ᾽*ἀμήχανον γένοιτο. 22*κιόνων τοίνυν ἐνθένδε μέγα τι χρῆμα ὑπερμεγεθῶν τε καὶ ἀπομιμουμένων τῷ χρώματι πυρός τινα φλόγα, πανταχόθεν ὑποστηρίζουσι τὸν νεών, οἱ μὲν ἔνερθεν, οἱ δὲ ὕπερθεν, οἱ δὲ ἀμφὶ τὰς στοὰς αἳ περιβάλλουσι τὸ ἱερὸν ὅλον, πλὴν τῆς πρὸς ἕω τετραμμένης πλευρᾶς· ὧνπερ δύο ἑστᾶσι πρὸ τῆς τοῦ νεὼ θύρας ὑπερφυεῖς ἄγαν καὶ τῶν ἐν γῇ τῇ πάσῃ κιόνων ἴσως οὐδενὸς δεύτεροι. 23*στοά p348τις ἐκδέχεται ἐντεῦθεν ἕτερα ἐπὶ τοῦ νάρθηκος ὠνομασμένη, οἶμαι, τῷ μὴ εὐρύνεσθαι. 24*αὐλὴ μετὰ ταύτην κίοσιν ὁμοίοις ἐν τετραπλεύρῳ ἀνεχομένη· θύραι μέταυλοι ἱεροπρεπεῖς οὕτως, ὥστε μηνύουσι τοῖς ἔξω ἰοῦσιν ὁποίῳ ποτὲ θεάματι ἐντυχεῖν μέλλουσι. προπύλαια τὸ ἐνθένδε θαυμασία οἷα, καί τις ἐπὶ κιόνων δυοῖν ἐπαιρομένη ἀψὶς ἐς ἄφατον ὕψος. 25*προϊόντι δὲ πρόσω ἡμίκυκλα δύο, ἀλλήλοις ἀντιπρόσωπα ἑκατέρωθεν τῆς ἐπὶ τὸ ἱερὸν ὁδοῦ ἑστᾶσι· ξενῶνες δὲ τῆς ἑτέρας ἐφ᾽*ἑκάτερα δύο, Ἰουστινιανοῦ βασιλέως ἔργον· ἅτερος μὲν ξένοις ἐνδημοῦσι καταλυτήριον, ὁ*δὲ δὴ ἕτερος ἀναπαυστήριον νοσοῦσι πτωχοῖς. 26*τοῦτον δὲ τὸν τῆς θεοτόκου νεὼν Ἰουστινιανὸς βασιλεὺς καὶ προσόδῳ ἐτίμησε χρημάτων μεγάλων. τὰ μὲν οὖν ἐν Ἱεροσολύμοις Ἰουστινιανῷ βασιλεῖ πεπραγμένα ταύτῃ πη ἔσχεν.


Περισσότερα στοιχεία http://en.wikipedia.org/wiki/Nea_Ekklesia_of_the_Theotokos#cite_ref-4. Κάποιες φωτογραφίες μὲ τὴν ἴδια προέλευση, ἀπὸ τὸ ψηφιδωτὸ τῆς Madaba ποὺ περιλαμβάνει σχηματικὸ χάρτη τῆς Ἱερουσαλήμ τὸν 6ο αἰ. μὲ σημειωμένη τὴν Νέα Ἐκκλησία καὶ φωτογραφία ἀπὸ τὸν χῶρο τῆς ἀνασκαφῆς.
 

Attachments

  • Madaba_map_Nea.jpg
    Madaba_map_Nea.jpg
    228.8 KB · Views: 15
  • The_Nea_Church_IMG_0047.JPG
    The_Nea_Church_IMG_0047.JPG
    98.7 KB · Views: 14

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


Στὸ Γεωργιανό-Ἱεροσολυμιτικὸ κανονάριο τοῦ ζ' αἰ. στὶς 20 Νοεμβρίου ἀναγράφεται «Ἐγκαίνια τοῦ θεοφιλοῦς βασιλέως Ἰουστινιανοῦ»

(Ἱεροσολυμιτιὸν Κανονάριον (τυπικόν) τοῦ ζ' αἰῶνος, ἀνατύπωσις ἐκ τῆς Νέας Σιών, Ἐν Ἱεροσολύμοις 1914, σ. 119).
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Ἡ ἀνάμνηση τῆς ὕπαρξης τοῦ ναοῦ τῆς Παναγίας καὶ ἡ σχέση του μὲ τὰ Εἰσόδια, διατηρεῖται τουλάχιστον στὴν πρώιμη μεταβυζαντινή περίοδο, μέσα στὰ χειρόγραφα Προσκυνητάρια τῶν Ἁγίων Τόπων.

Ὁ ναὸς ὅπως εἴδαμε παραπάνω ἦταν κτισμένος στὸ ὄρος Σιών ἤ ὄρος τοῦ Ναοῦ, ὅπου πάνω βρισκόταν ὁ Ναὸς τοῦ Σολομῶντα καὶ σήμερα τὸ ἰσλαμικὸ σύγκρότημα τῆς Θόλου τοῦ Βράχου καὶ τοῦ τεμένους Αλ-Ακσά.

Ὁ συγγραφέας τοῦ χειρογράφου (σήμερα στὴ Μονὴ Κουτλουμουσίου), ποὺ χρονολογεῖται στὰ 1558, γράφει γιὰ τὸ συγκρότημα τοῦ Παναγίου Τάφου καὶ συνεχίζει: «... καὶ ἀνατολικὰ ἔναι ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, ἐκεῖ ὅπου ἐτρέφετο ἐκ χειρὸς ἀγγέλου ... Ἔναι καὶ ὁ ναὸς ὠραιότατος, μολυβοσκέπαστος, ἔναι ἔσωθεν καὶ ἔξωθεν ἱστορισμένος μετὰ μουσίου». «Ναὸ» ὀνομάζει τὴν Θόλο τοῦ Βράχου (κτίσθηκε τὸ 692).

Φαίνεται πὼς τοπογραφικὰ ἡ σύνδεση τοῦ χώρου ἀνέγερσης τῆς Νέας Ἐκκλησίας τῆς Θεοτόκου τοῦ Ἰουστινιανοῦ στὸ ὄρος τοῦ Ναοῦ τῶν Ἱεροσολύμων καὶ τῆς ἑορτῆς τῶν Εἰσοδίων παρέμεινε ζωντανή.

Τὸ ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο, Σωτ. Καδᾶς, Προσκυνητάρια τῶν Ἁγίων Τόπων, Θεσσαλονίκη 1986, σ. 80.
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Στὸ γεωργιανο-παλαιστινιακὸ συναξάριο ποὺ περιλαμβἀνεται στὸν γεωργιανὸ κώδικα 34 τῆς Μονῆς Σινᾶ ἀναφέρεται τὴν 20η Νοεμβρίου ἡ ἀφιέρωση τῆς Νέας Ἐκκλησίας. (G. Garitte, Le calendrier palestino-géorgien du Sinaiticus 34 (Xe siècle) (Subsidia hagiographica, 30), Brussels 1958, 105, 389.)

Στὸν κώδικα Paris, BN géorgien 3 (10ος -11ος αἰ.) μὲ γεωργιανὸ εὐαγγελιστάριο, στὸ f. 297v, ὅπου ἡ 20η Νοεμβρίου μνημονεύεται: ἐγκαίνιον ναοῦ τῆς Θεομήτορος, ἔργον πιστοῦ τῷ Θεῷ Ἰουστινιανοῦ βασιλέως (μετάφραση δική μου ἀπὸ τὴν λατινικὴ ἀπόδοση τοῦ γεωργιανοῦ κειμένου).

Στὸ συριακὸ χειρόγραφο Μ52Ν τῆς Μονῆς Σινᾶ (συναξάριο, 9ος-10ος αἰ.) ἀναφέρεται τὸ ἐγκαίνιον τῆς Θεομήτορος στὴ Νέα.
( A. BINGGELI, Un ancien calendrier melkite de Jérusalem (Sinaï syr. M52N), Cahiers d'études syriaques 1 (2010), 185.
 

Attachments

  • Untitled-2.jpg
    Untitled-2.jpg
    78 KB · Views: 8
  • Screenshot_1.jpg
    Screenshot_1.jpg
    31.3 KB · Views: 7

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Στὸ δοξαστικὸ τῶν ἀποστίχων τὸ 1843 προστέθηκε ἡ λέξη «ὑμνοῦσαι»

«Σήμερον τὰ στίφη τῶν Πιστῶν συνελθόντα, πνευματικῶς πανηγυρίσωμεν, καὶ τὴν θεόπαιδα Παρθένον καὶ Θεοτόκον, ἐν Ναῷ Κυρίου προσαγομένην, εὐσεβῶς ἀνευφημήσωμεν· τὴν προεκλεχθεῖσαν ἐκ πασῶν τῶν γενεῶν, εἰς κατοικητήριον τοῦ Παντάνακτος Χριστοῦ, καὶ Θεοῦ τῶν ὅλων, Παρθένοι, λαμπαδηφοροῦσαι προπορεύεσθε, τῆς Ἀειπαρθένου τιμῶσαι, τὴν σεβάσμιον πρόοδον, Μητέρες, λύπην πᾶσαν ἀποθέμεναι, χαρμονικῶς συνακολουθήσατε, ὑμνοῦσαι τὴν Μητέρα τοῦ Θεοῦ γενομένην, καὶ τῆς χαρᾶς τοῦ κόσμου τὴν πρόξενον. Ἅπαντες οὖν χαρμονικῶς, τὸ χαῖρε σὺν τῷ Ἀγγέλῳ ἐκβοήσωμεν, τῇ Κεχαριτωμένῃ, τῇ ἀεὶ πρεσβευούσῃ, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν».
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Ὑπακοὴ ἦχος δ'

«Σήμερον ἡ θεοχώρητος σκηνὴ τὰ τῶν ἁγίων ἅγια ἐμβατεύουσα καὶ τροφὴν οὐράνιον ὑπὸ ἀγγέλου δεξαμένη ἀρχὴν σωτηρίας τῷ κόσμῳ προσήγαγε. Διὸ βοήσωμεν τῇ Θεοτόκῳ Μαρίᾳ· Χαῖρε κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ, πρὸ σοῦ καὶ ἐκ σοῦ καὶ μεθ’ ἡμῶν διὰ τὸ σῶσαι τὰς ψυχὰς ἡμῶν»

(χφφ. ᾀσματικὰ Κρυπτοφέῤῥης Γ. γ. Ι α’ ἥμισυ ιβ’ αἰ. φφ. 14v-15r, Vat. gr. 1606 ιγ'-ιδ' αἰ. φφ. 26v-27v).
 
Last edited:
Καλημέρα σας. Μήπως μπορεί κάποιος να μου απαντήσει αν το Δοξαστικο το Μετά το τεχθήναι σε ανήκει στον Σέργιο ή στον Στέφανο Αγιοπολίτη;
Και αν υπάρχει κάποιος που να έχει σε pdf το βιβλίο

ΕΚΛΟΓΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑΣ​

ΤΡΕΜΠΕΛΑΣ Ν. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ;;;;;;;

Ευχαριστώ πολύ
 
Top