[Ερώτηση] 25. Αγίου Γρηγορίου Θεολόγου απολυτίκιον

athanasio

Νέο μέλος
Τι σημαίνει η φράση: "καὶ τὰ κάλλη τοῦ φθέγματος προσετέθη σοι"; Ό,τι όχι μόνο θεολόγησες, αλλά σου προστέθηκαν (ως χαρίσματα από τον Θεό) όσα όμορφα θεολόγησες;

Επίσης δεν ξέρω από πού δανείζεται ο ποιητής τη φράση: "Ὁ ποιμενικὸς αὐλὸς". Μήπως είναι "πρωτότυπη";

Το κείμενο:
Ὁ ποιμενικὸς αὐλὸς τῆς θεολογίας σου, τάς τῶν ῥητόρων ἐνίκησε σάλπιγγας· ὡς γὰρ τὰ βάθη τοῦ Πνεύματος ἐκζητήσαντι, καὶ τὰ κάλλη τοῦ φθέγματος προσετέθη σοι. Ἀλλὰ πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, Πάτερ Γρηγόριε, σῳθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Νομίζω η δομή είναι η εξής:
«ζήτησες τα βάθη του Πνεύματος
αλλά σου προστέθηκαν και τα κάλλη του φθέγματος»

Δηλαδή: «όχι μόνο θεολόγησες, αλλά εκφράστηκες και υπέροχα». (Είναι γνωστό ότι ο άγιος Γρηγόριος έχει πολύ δυνατή και μεστή, αλλά και συχνά ποιητική έκφραση, αποδίδονται δε σε αυτόν και σπουδαία ποιήματα).

Η φράση ποιμενικός αυλός -ας με διορθώσουν οι γνώστες- είναι πρωτότυπη έκφραση, που πλάστηκε ως αντιδιαστολή προς τις σάλπιγγες των ρητόρων.
Ο αυλός είναι όργανο απλό, λιτό, μοναχικό, που προσδιάζει σε ποιμένες (εδώ με τη διττή σημασία της λέξης), ενώ οι σάλπιγγες ηχούν μεγαλόφωνα και επιβλητικά, και προσιδιάζουν σε στρατούς και πολεμάρχους.
Αλλά ο ποιμενικός αυλός της θεολογίας νίκησε τις θορυβώδεις σάλπιγγες των ρητόρων (προσθέτω επεξηγώντας: των «ελληνιζόντων» και αιρετιζόντων και φιλοσοφούντων· μην ξεχνάμε ότι η υμνογραφία, και γενικά οι πατέρες, έχουν πλήθος ευρηματικών τρόπων να μιλούν απαξιωτικά για τις φλυαρίες εκείνων που μιλούν ρητορικά χωρίς όμως να έχουν την αλήθεια, χωρίς να έχουν το «Πνεύμα» [πβ. Ῥήτορας πολυφθόγγους ὡς ἰχθύας ἀφώνους κ.λπ.], εδώ όμως υπάρχει πυκνότητα λόγου και δεν χωρούν επεξηγήσεις).

Το απολυτίκιο λοιπόν έχει ένα σχήμα νοητού πλέγματος, που συμπλέκει τη θεολογία με το κάλλος του λόγου:

ΘΕΟΛΟΓΙΑ..................... Ὁ ποιμενικὸς αὐλὸς τῆς θεολογίας σου, ===> τὰ βάθη τοῦ Πνεύματος ἐκζητήσαντι,
ΛΕΚΤΙΚΟ ΚΑΛΛΟΣ........τάς τῶν ῥητόρων ἐνίκησε σάλπιγγας· ===> τὰ κάλλη τοῦ φθέγματος προσετέθη σοι.

Είχαμε γράψει και σε ένα άλλο μήνυμα:
τα Απολυτίκια (επειδή σε λίγο χώρο συμπυκνώνουν πολλά νοήματα), λειτουργούν πολύ με μικρές συμμετρικές δομές (και συχνά με ασύνδετο σχήμα). Σπανιότερα είναι τα Απολυτίκια που ακολουθούν ευρύτερες, αφηγηματικές δομές (ένα τέτοιο είναι το Απολυτίκιο του Προδρόμου, Μνήμη δικαίου μετ' ἐγκωμίων).

Εδώ όμως η συμμετρία εικόνων / λεκτικών σχημάτων / ήχων φτάνει πραγματικά στο απόγειό της.

Με το καλό η γιορτή αυτού του μεγάλου αγίου! Και σας ευχαριστούμε που αναδείξατε το θέμα.
 

athanasio

Νέο μέλος
Νομίζω η δομή είναι η εξής:
«ζήτησες τα βάθη του Πνεύματος
αλλά σου προστέθηκαν και τα κάλλη του φθέγματος»

Δηλαδή: «όχι μόνο θεολόγησες, αλλά εκφράστηκες και υπέροχα». (Είναι γνωστό ότι ο άγιος Γρηγόριος έχει πολύ δυνατή και μεστή, αλλά και συχνά ποιητική έκφραση, αποδίδονται δε σε αυτόν και σπουδαία ποιήματα).
...
ΘΕΟΛΟΓΙΑ..................... Ὁ ποιμενικὸς αὐλὸς τῆς θεολογίας σου, ===> τὰ βάθη τοῦ Πνεύματος ἐκζητήσαντι,
ΛΕΚΤΙΚΟ ΚΑΛΛΟΣ........τάς τῶν ῥητόρων ἐνίκησε σάλπιγγας· ===> τὰ κάλλη τοῦ φθέγματος προσετέθη σοι.

Είχαμε γράψει και σε ένα άλλο μήνυμα:


Εδώ όμως η συμμετρία εικόνων / λεκτικών σχημάτων / ήχων φτάνει πραγματικά στο απόγειό της.

Με το καλό η γιορτή αυτού του μεγάλου αγίου! Και σας ευχαριστούμε που αναδείξατε το θέμα.

Πολύ ωραία προσέγγιση! Ευχαριστώ. Πράγματι, φαίνεται ότι υπάρχει συμμετρία νοημάτων.

Αυτό για τον "ποιμενικό αυλό" το έγραψα διότι βλέπω ότι μου φαίνεται κάπως γνωστή-συνηθισμένη φράση.
Έψαξα στο Ψαλτήριο, δεν τη βρήκα πουθενά. Μήπως αλλού στην Παλαιά Διαθήκη;
Το Κάθισμα ήρθε στο μυαλό μου, αλλά δεν με "έπεισε" τόσο ότι σε αυτό οφείλεται η "δημοτικότητα" της φράσης.

Και πάλι ευχαριστώ!
 

athanasio

Νέο μέλος
ΘΕΟΛΟΓΙΑ..................... Ὁ ποιμενικὸς αὐλὸς τῆς θεολογίας σου, ===> τὰ βάθη τοῦ Πνεύματος ἐκζητήσαντι,
Νομίζω ότι ο αγ. Γρηγόριος διατύπωσε περισσότερο θεολογικές αλήθειες σχετικά με το Άγιο Πνεύμα. Σωστά;
 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Με αφορμή τα «βάθη τοῦ Πνεύματος» και τα «κάλλη τοῦ φθέγματος» του παρόντος θέματος παραθέτω σε απαγγελία την υπέροχη λη΄ ομιλία του αγίου Γρηγορίου «Εἰς τὰ Θεοφάνια, εἴτουν Γενέθλια τοῦ Σωτῆρος», από τις πιο θεολογικά περιεκτικές και, συνάμα, ποιητικές πατερικές ομιλίες.

 
Top