23 Ἀπριλίου (ἤ μετάθεση) Ἁγίου Γεωργίου στὴ διακαινήσιμο ἑβδομάδα

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Στὴ διακαινήσιμο, στοὺς αἴνους, μετὰ τὸ «Ἀναστάσεως ἡμέρα...καὶ οὕτω βοήσωμεν», ψάλλεται Χριστὸς ἀνέστη τρίς, Δόξα, Ὡς τῶν αἰχμαλώτων ἐλευθερωτής, Καὶ νῦν, Τὸ ἀπ' αἰῶνος ἀπόκρυφον

(χφφ. Ἀπορούμενα ΤΑΣ Vat. gr. 782 α’ ἥμισυ ιγ' αἰ. φ. 194v, Βατοπαιδίου 1202 μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1223-1300 φ. 191r, Τ. Σταυροῦ 73 ιγ' αἰ. φ. 152r, Ἀπορούμενα ΤΑΣ κεφ. μστ').
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Κατ᾿ ἀρχάς συμπλήρωσα τόν τίτλο καί μετέφερα μέ ἀνακατεύθυνση σέ αὐτή τήν σχετική ὑποενότητα.

Εἶναι εὔκολο νά ὑποδεικνύουμε μιά παλαιά διάταξη, ἀλλά χρειάζεται διάκριση γιά τήν ἐφαρμογή της στά ἰσχύοντα δεδομένα.
Αὐτή ἡ διάταξη πρός τό τέλος τοῦ ὄρθρου τῆς διακαινησίμου, προβλέπει στή συνέχεια τήν ἐκτενῆ καί τά πληρωτικά, τήν ἀπόλυση, καί μέχρι νά τελεσθεῖ ἡ θ. λειτουργία παρεμβάλονται καί οἱ ὧρες.
Στά πατριαρχικά τυπικά γνωρίζουμε ὄτι ἡ θεία λειτουργία τελεῖται συναπτῶς μέ τόν ὄρθρο, ὁπότε —ἐκτός τοῦ ὅτι ἡ ἐκτενής, τά πληρωτικά καί ἡ ἀπόλυση λέγονται μυστικῶς— προκρίθηκε ἡ σύντομη μετάβαση μέ ἔνα τροπάριο στό τέλος τοῦ ὄρθρου.

Ἡ ἀρχαιοπρεπής αὐτή διάταξη πού προτείνεις γιά τό τέλος τοῦ ὄρθρου προβλέπεται καί στήν ἀρχή του (μέ τή σχετική διαφοροποίηση καί γ΄ στίχους (sic)), ἀλλά καί στό τέλος τοῦ ἑσπερινοῦ.
Ἐδῶ, ἀπό 11ετίας εἴχαμε προτείνει αὐτή τήν διάταξη γιά τό τέλος τοῦ ἑσπερινοῦ σύμφωνα καί μέ ὐποσημ. τῶν Διπτύχων 2008, ἀκόμη καί ἄλλες δυνατότητες ἐκ τοῦ ΤΓΡ.
γ) Δύνασθε κατά τήν ἀκρίβειαν τῆς τάξεως διασῳζομένην εἰς τά παλαιά τυπικά, μετά τήν τρίτην ἐπανάληψιν τοῦ Χριστός ἀνέστη στό Ἀναστάσεως ἡμέρα, Δόξα, τό ἀπολυτίκιον τοῦ ἁγίου, Καὶ νῦν, Τὸ ἀπ᾿ αἰῶνος ἀπόκρυφον. (πρβλ. Δίπτυχα 2008, σελ. 136, ὑποσημ. 127).
δ) Δύνασθε στόν ὄρθρο μετά τά Εἰρηνικά καί πρό τοῦ Ἐκ νεότητός μου, νά ψάλλετε τό διά τόν Πολυέλεον Κάθισμα τοῦ ἁγίου. Πιό συγκεκριμένα: Ἀνέτειλεν ἰδού, Δόξα, Γεωργήσας ἐμμελῶς, Καὶ νῦν, Τὸ ἀπ᾿ αἰῶνος ἀπόκρυφον (πρβλ. ΤΓΡ, σελ. 607).

Αὐτά καλά εἶναι νά τά γνωρίζουμε, ἀλλά ἡ ἐφαρμογή τους (ὅπως πολλάκις ἔχουμε σημειώσει) ἐπαφίεται σέ διάκριση καί συνεννόηση με τόν λειτουργό.

Καί κάτι τελευταῖο: Σέ αὐτή τή διάταξη πού μᾶς προτείνεις γιά τό τέλος τοῦ ὄρθρου (ἐγώ συμπλήρωσα καί γιά τήν ἀρχή του μέ τούς γ΄ στίχους ἄν μπορεῖς νά μᾶς ἐξηγήσεις) γιατί ἀποκρύπτεις τό ἰσχῦον τότε τροπάριον τοῦ ἁγίου «Τὸν ἀγῶνα τὸν καλὸν ἠγωνίσω» (ΤΑΣ κεφ κβ΄); Μήπως πρέπει νά ψέλνουμε καί αὐτό; Καί τί εἶναι αὐτό; Μήπως εἶναι κονδάκιον κατά τό Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ ἑκουσίως;
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Στὴ διάταξη τῶν στίχων τοῦ Χριστὸς ἀνέστη δὲν ὑπάρχει σύγκλιση τῶν τυπικῶν (βλ. συνημμένα) καὶ δὲν προτείνω καμμία ἀλλαγή.

Προτείνω τὸ σύνηθες ἀπολυτίκιο μὲ «βασιλέων ὑπέρμαχε» (βλ. Ὑμνολογικὲς διερευνήσεις· σὲ μέλος Συλλογῆς Ἰδιομέλων 1831) μαρτυρούμενο ἤδη στὸ χφ. Μ. Λαύρας Δ-45 μηναῖα ια'-ιβ' αἰ. φ. 52r κ.ἑ., καθὼς πάλι δὲν ὑπάρχει σύγκλιση τῶν πηγῶν. Δὲν χρειάζεται δεύτερο ἀπολυτίκιο ἤ περισσότερα. Τὸ «Τὸν ἀγῶνα τὸν καλὸν ἡγωνίσω...» δὲν εἶναι κοντάκιο.
 

Attachments

  • Pages from ΤΥΠΙΚΟΝ ΚΑΣΟΥΛΩΝ χφ. Taurin. gr. C III 17.pdf
    434.7 KB · Views: 23
  • Pages from ΤΥΠΙΚΟΝ ΜΕΣΣΗΝΗΣ.pdf
    96.5 KB · Views: 14
  • Pages from ΤΥΠΙΚΟΝ ΝΑΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ.pdf
    110.6 KB · Views: 9
  • Τυπικὸ Εὐεργέτιδος.pdf
    71.3 KB · Views: 11
  • Τυπικὸ Μήλι (1292).pdf
    69 KB · Views: 10
  • χφ. Βατοπαιδίου 1199, τραπεζουντιακὸν τυπικὸν (1346).pdf
    63.8 KB · Views: 11
  • χφ. Σινὰ 150 κανονάριο ι'-ια' αἰ..pdf
    67.7 KB · Views: 9
  • χφ. Μ. Λαύρας Γ-5 ΤΑΣ ιβ' αἰ..pdf
    1.7 MB · Views: 10
  • χφ. Σινὰ 1096 ΤΑΣ ιβ' αἰ..pdf
    73.1 KB · Views: 9
  • χφ. Σινὰ 1097, τυπικὸν Συμεὼν ἀρχιεπισκόπου Σινὰ (1214).pdf
    61.5 KB · Views: 8

phokaeus

Παλαιό Μέλος
Ποιά είναι η παλιότερη γνωστή αναφορά σε αυτή τη μετάθεση στα αρχαία τυπικά;
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Μέχρι τὸ 1924 ἴσχυε τὸ παλαιὸ ἡμερολόγιο καὶ ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου συνέπιπτε ἀπὸ τὴν Μ. Παρασκευὴ καὶ ἑξῆς.

Ὅταν συνέπιτε Μ. Παρασκευὴ ἕως Κυριακὴ τοῦ Πάσχα μετατίθετο στὴν Δευτέρα τῆς διακαινησίμου
(τυπικὸ Διονυσίου σ. 299).
 

giorgosgoudi

Νέο μέλος
Πιθανώς να λέει το μηναίο, αλλά δεν το έχω μπροστά μου αυτή τη στιγμή. Συνηθέστερο να αναφέρεται ο ποιητής του κανόνα.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Γνωρίζουμε απο ποιόν ή πότε γράφτηκε;

Γ. Κωνσταντινίδη Ἡ ἑορτὴ τοῦ ἁγίου Γεωργίου στὴ Βυζαντινὴ μελοποιΐα σσ. 36, 38.
 

Attachments

  • Γ. Κωνσταντινίδη Ἡ ἑορτὴ τοῦ ἁγίου Γεωργίου στὴ Βυζαντινὴ μελοποιΐα.pdf
    8.2 MB · Views: 36
Last edited:

emakris

Μέλος
Στην περίπτωση που η μνήμη του Αγ. Γεωργίου εορτάζεται τη Δευτέρα της Διακαινησίμου, το ΤΜΕ προβλέπει στο Ἐλέησόν με ὁ Θεός... το ιδιόμελο της λιτής, Τοῦ μεγάλου βασιλέως. Αντίθετα, στο τυπικό των Διπτύχων, αλλά και στο ΗΟΠ, αναφέρεται το "κανονικό" ιδιόμελο του Μηναίου, ήτοι Σήμερον ἡ οἰκουμένη πᾶσα. Ενδιαφέρον.
 

giorgosgoudi

Νέο μέλος
Είδα σήμερα ότι το δοξαστικό των αίνων είναι ποιήμα του Θεοφάνους (του γραπτού?). Ο κανόνας ξέχασα να δω αν αναφέρει ποιητή. Τα στιχηρά των αίνων δεν ανέφεραν.

Επίσης παρατήρησα ότι τα μεσώδια καθίσματα για θεοτοκίο θέλουν της εορτής. Στη διακαινίσιμο όμως δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Το τυπικό που χορηγεί ο ναός (ένα μικρό γαλάζιο τσέπης) δεν ανέφερε αν θα πούμε μεσώδια καθίσματα.

Ένα άλλο θέμα που μου έκανε εντύπωση είναι ότι προβλέπονταν 4 στιχηρά αίνων αναστάσιμα, 4 του αγίου και 4 του πάσχα. Σαν πολλά δεν είναι;
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Στην περίπτωση που η μνήμη του Αγ. Γεωργίου εορτάζεται τη Δευτέρα της Διακαινησίμου, το ΤΜΕ προβλέπει στο Ἐλέησόν με ὁ Θεός... το ιδιόμελο της λιτής, Τοῦ μεγάλου βασιλέως. Αντίθετα, στο τυπικό των Διπτύχων, αλλά και στο ΗΟΠ, αναφέρεται το "κανονικό" ιδιόμελο του Μηναίου, ήτοι Σήμερον ἡ οἰκουμένη πᾶσα. Ενδιαφέρον.
Ὀρθῶς διατάσσουν τὰ Δίπτυχα τὸ ἰδιόμελο, ποὺ ὑπάρχει καὶ στὸ Μηναῖον Ἀπριλίου 1558.

Ὁ πρῶτος κανόνας εἶναι ποίημα Δαυὶδ τοῦ Ἀττικοῦ. Ὁ δεύτερος εἶναι μᾶλλον τοῦ Γραπτοῦ.

Σχολάζουν οἱ στιχολογίες τοῦ ψαλτηρίου καὶ τὰ καθίσματά τους.
 

giorgosgoudi

Νέο μέλος
Ναι, τα καθίσματα του ψαλτηρίου, φεύγουν μαζί με τους ψαλμούς, αλλά τα μεσώδια;
 

emakris

Μέλος
Ὀρθῶς διατάσσουν τὰ Δίπτυχα τὸ ἰδιόμελο, ποὺ ὑπάρχει καὶ στὸ Μηναῖον Ἀπριλίου 1558.
Καμία αντίρρηση, αλλά ο Βιολάκης (και ο Κωνσταντίνος) κάποιο λόγο θα είχαν που το αντικατέστησαν κατά τη Διακαινήσιμο. Αυτό χαρακτήρισα ως "ενδιαφέρον".
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Επίσης παρατήρησα ότι τα μεσώδια καθίσματα για θεοτοκίο θέλουν της εορτής. Στη διακαινήσιμο όμως δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Το τυπικό που χορηγεί ο ναός (ένα μικρό γαλάζιο τσέπης) δεν ανέφερε αν θα πούμε μεσώδια καθίσματα.
Ναι, τα καθίσματα του ψαλτηρίου, φεύγουν μαζί με τους ψαλμούς, αλλά τα μεσώδια;
Κατ᾿ αρχάς αὐτό «Το τυπικό που χορηγεί ο ναός (ένα μικρό γαλάζιο τσέπης) δεν ανέφερε αν θα πούμε μεσώδια καθίσματα» κάτι θά ἀνέφερε καί προφανῶς ὅ,τι τό ΤΜΕ ἤτοι τήν ὑπακοή καί τό κοντάκιο τοῦ Πάσχα.
Τό ΣΤ ὁρίζει τά μεσῴδια τοῦ ἁγίου μέ θεοτοκίον ἐξ τῆς ι΄ Ἀπριλίου, ἐνῶ τοποθετεῖ καί τό κοντάκιο καί οἶκο ἁγίου ἀπό γ΄ ᾠδῆς (καί ἀφ᾿ ς΄ κοντάκιο καί οἶκο τοῦ Πάσχα).
Πάντως καί τό ΤΑΣ κοντάκιον τοῦ Πάσχα (μόνον) ὁρίζει ἀπό γ΄ ᾠδῆς (κεφ. μς΄ τῶν ἀπορουμένων).
[Ἐδῶ θέλω νά παρατηρήσω ὄτι ἡ ἐπέμβαση τοῦ ΤΑΣ2010 στό κεφ. μς΄ τῶν ἀπορουμένων εἶναι ἀπαράδεκτη]

Ένα άλλο θέμα που μου έκανε εντύπωση είναι ότι προβλέπονταν 4 στιχηρά αίνων αναστάσιμα, 4 του αγίου και 4 του πάσχα. Σαν πολλά δεν είναι;
Τό ΤΑΣ προβλέπει 3 + 3.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
... ο Βιολάκης (και ο Κωνσταντίνος) κάποιο λόγο θα είχαν που το αντικατέστησαν κατά τη Διακαινήσιμο. Αυτό χαρακτήρισα ως "ενδιαφέρον".
Ἠ πιθανή ἀπάντηση βρίσκεται σέ ὑποσημείωση στό ΤΚΠ, τό ὁποῖο ὁρίζει αὐτό ὡς ΚΠολίτικη παράδοση, θά λέγαμε, κατ᾿ ἐξαίρεση γιά τήν Διακαινήσιμο καί μόνον.
Νά ἔχει σχἐση ὁ ἦχος (α΄) –βασικός τοῦ Πάσχα– μέ τόν ἐπακολουθοῦντα κανόνα; Ἴσως.

Στά Ἁγιορείτικα τυπικά καί στό ΣΤ προβλέπεται ἡ ψαλμωδία τῆς λιτῆς μετά τό Μεσονυκτικόν τῆς Διακαινησίμου.

Μιά ἄλλη παρατήρηση σύμφωνη μέ τό ΤΑΣ, εἶναι ὅτι, μή ψαλλομένου τοῦ Ν΄ ψαλμοῦ, δέν μπορεῖ ὁ στίχος τοῦ ἰδιομέλου νά εἶναι τό «Ἐλέησόν με ὁ Θεός...» ἀλλά «Εὐφρανθήσεται δίκαιος ἐν τῷ Κυρίῳ καὶ ἐλπιεῖ ἐπ᾿ αὐτόν, καὶ ἐπαινεθήσονται πάντες οἱ εὐθεῖς τῇ καρδίᾳ».
 

giorgosgoudi

Νέο μέλος
Έχετε δίκιο, το μεσώδιο κάθισμα δεν λέγεται όταν υπάρχει υπακοή.
 
Top