14. «τήν δέ ἐπιστρεπτικῶς [...] κροτήσας ἥνωσεν» (α΄ ειρμός κανόνος εις την Ύψωσιν)

[Γιώργος Μ.]

Τι σημαίνει το «ἐπιστρεπτικῶς» στον Α΄ ειρμό των Καταβασιών του Σταυρού;

«Σταυρόν χαράξας Μωσῆς, ἐπ’ εὐθείας ράβδῳ,​

τήν Έρυθράν διέτεμε, τῷ Ἰσραήλ πεζεύσαντι​

τήν δέ ἐπιστρεπτικῶς, Φαραώ τοῖς ἅρμασι κροτήσας ἥνωσεν​

ἐπ’ εὔρους διαγράψας, τό ἀήττητον ὅπλον ​

διό Χριστῷ ἅσωμεν, τῷ Θεῷ ἡμῶν, ὅτι δεδόξασται»​

Ο ποιητής (ο Κοσμάς ο Μελωδός) θέλησε με πολύ βαθύ και ευρηματικό τρόπο να συνδέσει τη διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας με τον Σταυρό. Στη Γραφή δεν αναφέρεται κάπου ότι ο Μωυσής σημείωσε σχήμα σταυρού με τη ράβδο του επάνω στα ύδατα της Ερυθράς. Το επινοεί όμως ο ποιητής, λέγοντας ότι ο Μωυσής έδωσε διπλό χτύπημα, σταυροειδές:
πρώτα «ἐπ’ εὐθείας» (κάθετα) με το οποίο «τήν Έρυθράν διέτεμε» για χάρη του Ισραήλ («τῷ Ἰσραήλ πεζεύσαντι»)

(πβ. Εξ. 14,21 ἐξέτεινε δὲ Μωυσῆς τὴν χεῖρα ἐπὶ τὴν θάλασσαν, καὶ ὑπήγαγε Κύριος τὴν θάλασσαν​

ἐν ἀνέμῳ νότῳ βιαίῳ ὅλην τὴν νύκτα καὶ ἐποίησε τὴν θάλασσαν ξηράν, καὶ ἐσχίσθη τὸ ὕδωρ)​

και έπειτα «ἐπιστρεπτικῶς» (με αντίστροφη φορά, άρα οριζόντια) με το οποίο «τήν Έρυθράν ἥνωσεν» εναντίον των Αιγυπτίων («Φαραώ τοῖς ἅρμασι»)

(πβ. Εξ. 14,27 ἐξέτεινε δὲ Μωυσῆς τὴν χεῖρα ἐπὶ τὴν θάλασσαν, καὶ ἀποκατέστη τὸ ὕδωρ πρὸς ἡμέραν ἐπὶ χώρας).​

Έτσι «διέγραψεν ἐπ' εὕρους» (σχημάτισε στον αέρα, στον ορίζοντα) «τό ἀήττητον ὅπλον» (το σχήμα του Σταυρού).

____________

Όπως σημειώνει και ο Νικόδημος Αγιορείτης στην ερμηνεία του (Εορτοδρόμιο):

«Ἡ ἁγία Γραφή δὲν φανερώνει, ὅτι ὁ Μωϋσής ἐκτύπησε τὴν Θάλασσαν τὴν δευτέραν φοράν μὲ πλάγιον σχῆμα τῆς ράβδου˙ ​

ἀλλά ὁ Μελωδός συμπεραίνει τοῦτο˙ ἴσως δε καὶ τὸ εἶχεν ἐκ παραδόσεως».​