Yasemin Coplan
Member
Μέσα στον πλούσιο κόσμο της ιερής υμνογραφίας, ένα ξεχασμένο επίγραμμα, αυτό της γερόντισσας Αγίας. Ένα ποιητικό μικροτέχνημα, τόσο γλυκά τρυφερό , τόσο λατρευτικό, τόσο αισθαντικό…πραγματικά « ένα άνθος που αποπνέει άγιον μύρο » θα έλεγα, που αποπνέει την ευωδία των μενεξέδων. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Με συνεπήρε η… «ευωδία» του! Κι έτσι, στη μνήμη αυτής της Αγίας γερόντισσας, αποτολμώ μια απλή ερμηνευτική προσέγγιση.Η Aγία Ία ήταν ηλικιωμένη χριστιανή η οποία στα σύνορα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και της Περσίας.
Αιχμαλωτίζεται από τους Πέρσες μαζί με 9.000 χριστιανούς (362μΧ.), μεταξύ αυτών και ο επίσκοπός τους άγιος Ηλιόδωρος
( 9 Απριλίου ).
Η Αγία στέκεται γενναία μπροστά στους αρχιμάγους του βασιλιά της Περσίας και υποβάλλεται σε απίστευτης βαρβαρότητας βασανιστήρια. Στο τέλος την αποκεφαλίζουν. Η παράδοση λέει ότι, όταν την αποκεφάλισαν η γη εκείνη, που δέχτηκε το αίμα της, φούσκωσε και υψώθηκε υπερφυσικά.
Οι δε δήμιοι, που τη βασάνισαν, παρέλυσαν και τυφλώθηκαν, και ο αέρας γέμισε από θαυμάσια ευωδία.
~ ~ ~ ~
Παραθέτω το επίγραμμα
- Ὀσμὴν μύρων ἔπνευσεν ἡ Μάρτυς Ἴα
Ἐρυθροβαφῶν αἱμάτων ἀτμοπνόων.
~- Φύσηξε η Μάρτυς Ία
ζεστών αιμάτων που πνέουν ζωή.
( Σε ελεύθερη απόδοση)
~ ~
~ ~Εδώ ο ιερός λόγιος υμνογράφος με ποιητική δεινότητα «πλέκει» στιχουργικά μια θαυμάσια θεολογικής ομορφιάς και συμβολισμών εικόνα, που είναι και περιγραφή του μαρτυρίου της Αγίας. Βάζοντας στο κέντρο του δίστιχου το ρήμα πνέω, ( πνεύμων ~ πνοή ), εμμέσως μας παραπέμπει στην πνοή της ζωής, στο εμφύσημα του Θεού πλάστη προς τον Αδάμ. ( βλ. παραπομπές )
Αυτή την πνοή ζωής «φυσάει» μέσα από το ζέον μαρτυρικό αίμα της που χύνεται
και "ατμίζει " ( αχνίζει ), στα πρόσωπα των δημίων της. Συναφές λοιπόν ρήμα είναι το
"ατμίζω " ( αρχ.ατμιώ- άημι και ατμός ~ υγρή πνοή ~ αχνός), η «υγρή» μορφή της πνοής και εδώ ο ποιητής ταυτίζει συνειρμικά την υγρή πνοή με τα μύρα , τα ία και το αίμα .
Η ευωδία των μυριπνόων αιμάτων συνυφαίνεται με την ευωδία των ίων των ευόσμων , των μενεξέδων. Ο ποιητής δεν ξεχνάει τα ία ( άνθη ~ οσμή..).
Το μυρίπνοον αίμα, περιλούει τους δημίους σαν ζωηφόρος ιαματικός εύοσμος ατμός. Εδώ ο ποιητής νομίζω ότι εμμέσως αναφέρεται στο αίμα του Θεανθρώπου και στην αιώνια ζωή... Μέσα στο βαθυκόκκινο και λαμπερό υγρό φάσμα του αιμάτινου στοιχείου, της ανθρώπινης φύσης, πνέει η ζωή του Αγίου Πνεύματος και η ευωδία της.
~ ~ ~ ~
Τα εορταστικά ή συναξαριακά επιγράμματα αναφέρονται στο θεματικό αντικείμενο των δεσποτικών και θεομητορικών εορτών καθώς και των εορτών των αγίων. Οι βυζαντινοί υμνωδοί παρουσιάζουν τις μνήμες των αγίων σε στίχους με σύντομη αναφορά στην ζωή, ή στο μαρτύριό τους ή στα θαύματά τους.
Εδώ η αναφορά γίνεται στο μαρτύριο της Αγίας , που μάλλον συγκλόνισε τον υμνογράφο.. ( όπως κι εμένα ομολογώ…).
~ ~ ~ ~
Μερικά στοιχεία
~ πνέω < αρχαία ελληνική πνέω < ινδοευρωπαϊκή ρίζα *pnew- πνέω τα λοίσθια: ψυχορραγώ~ πνέω (τα) μένεα: είμαι εξοργισμένος ( βλ. και Καταβασίες του Τιμίου Σταυρού, ωδή ζ΄, ο ειρμός :
« Έκνοον πρόσταγμα τυράννου δυσσεβούς, λαούς εκλόνησε, πνέον απειλής και δυσφημίας θεοστυγούς˙ […]
~ οἱ πνέοντες, = οἱ ζῶντες
~ ~
{{πνέω, Επικ. πνείω, Ιων. παρατ. πνείεσκον· μέλ. πνεύσομαι, Δωρ. πνευσοῦμαι, αόρ. αʹ ἔπνευσα, παρακ. πέπνευκα· [..] I. φυσάω, φυσώ, λέγεται για τον άνεμο και τον αέρα, σε Ομήρ. Οδ., Ηρόδ., Αττ.· ἡπνέουσα (ενν. αὔρα), αναπνοή, ανάσα, σε Κ.Δ. II. αναπνέω, βγάζω ανάσα, σε Ομήρ. Οδ.· με γεν. πνέω ή αποπνέω οσμή ενός πράγματος, σε Ανθ. III. λέγεται για ζώα, ανασαίνω βαριά, ασθμαίνω, λαχανιάζω, αγκομαχώ, σε Ομήρ. Ιλ., Αισχύλ. IV. γενικά, παίρνω ανάσα, αναπνέω, και συνεπώς ζω, σε Όμηρ.· οἱ πνέοντες = οἱ ζῶντες, σε Σοφ. V. 1. }
~ Ατμός < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική ἀτμός (ο)~~ ( νερό ή άλλο υγρό σε αέρια μορφή [...])
~ Μύρο < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική μύρον… Συγγενή τα μυρίζω, μύραινα. φυτικό ή τεχνητό αρωματικό έλαιο~~ευωδιά~~ το Άγιο Μύρο […]
Η λ. μύρον στους χριστιανικούς χρόνους χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει το «άγιο μύρο» και στη Νεοελληνική για να δηλώσει γενικά οποιαδήποτε ευωδιά (πρβλ. μυρ-ωδιά). ΠΑΡ. μυρίζω, μυρώ (-ώνω)~~ μυροπνευστός […]
~Ίον το εύοσμον ή μενεξές ή βιολέτα
Το Ίον το εύοσμον (Viola odorata), είναι είδος του γένους Ίον (Viola), εγγενές στην Ευρώπη και την Ασία […] ή κοινή βιολέτα (common violet)[…] Το Ίον είναι γνωστό από την αρχαιότητα όταν ο Ιπποκράτης το χαρακτήρισε ως το “υγρό” βότανο γιατί ήταν το καλύτερο φυτό για τη θεραπεία των ασθενειών του ήπατος και όχι μόνον […]
( Πηγές Βικιπαίδεια, Λεξικό Μπαμπινιώτη , LIDDELL & SCOTT , κα.)
~ ~ ~ ~
Παραπομπές από διάφορες πηγές
~ Η πιο ακριβής έννοια του όρου πνοή, εντοπίζεται στον εμφύσημα της ίδιας της πνοής του Θεού στον άνθρωπο.[..]
~ «Αγίω Πνεύματι πάσα ψυχή ζωούται». Αυτή η Χάρις του Αγίου Πνεύματος δίδεται στον άνθρωπο ολόκληρο, ψυχή και σώμα και τον αγιάζει και τον ζωοποιεί.
~ «Ενεφύσησε γαρ εις το πρόσωπον αυτού, τουτέστι μοίράν τινα της αυτού Χάριτος εναπέθετο τω ανθρώπω, ίνα τω ομοίως επιγινώσκη το όμοιον» (Μ. Βασιλείου PG 29, 449B).
~ « Και έπλασεν ο Θεός τον άνθρωπον, χουν από τής γης και ενεφύσησεν εις το πρόσωπον αυτού πνοήν ζωής, και εγένετο ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν.»
~ ~ ~
« Ταις πρεσβείαις της Aγίας Σου Χριστέ ο Θεός, ελέησον ημάς, αμήν »( Η αγία Ία εορτάζει στις 11 Σεπτεμβρίου και στις 4 Αυγούστου εκάστου έτους)
~ ~ ~ ~ ~ ~ ~
ΥΓ Ίσως μπορεί κάποιος να μας πεί για το μέτρο του επιγράμματος. ~ Σας ευχαριστώ.
Yasemin Coplan
Last edited: