08. Στον β΄ κανόνα των Ασωμάτων: «ὁ Γαβριὴλ αὖθις, νῦν εὐαγγελίζεται, Ἐκκλησιῶν τὴν ἕνωσιν»

[pransot]

Στην γ' ωδή του δεύτερου κανόνος υτπάρχει το εξής τροπάριο:

Συνευφρανθῶμεν τοῖς Ἀγγέλοις ἄνθρωποι, πνευματικῶς ἐν χαρᾷ, ὁ Γαβριὴλ αὖθις, νῦν εὐαγγελίζεται, Ἐκκλησιῶν τὴν ἕνωσιν, καὶ καθαίρεσιν πάσης, τῆς ἐναντίας αἱρέσεως, ἐν τῇ παρουσίᾳ τῆς μνήμης αὐτῶν.

Ξέρει κανείς πότε γράφτηκε ο κανόνας; Αφορμάται από συγκεκριμένο γεγονός (αφήγηση); Ο αρχ. Γαβριήλ σχετίζεται με συγκεκριμένο τρόπο με την επιθυμία "της των πάντων ενώσεως";

Αναφέρεται στην ένωση με τη Δυτική Εκκλησία στην κατάσταση μετά το σχίσμα (1054) ή γενικότερα σε όλα τα σχίσματα και τις αιρέσεις; Συμβιβάζεται αυτό με την νεότερη( θεολογική άποψη πως δεν μπορούμε να μιλάμε για ένωση εκκλησιών, αλλά για επανένταξη των δυτικών στην Εκκλησία του Χριστού;

Το θέμα μπορεί να θεωρηθεί από κάποιους εμπρηστικό. Δε με ενδιαφέρει να μπω σε συζητήσεις εκτός θεματολογίας του φόρουμ. Απλώς μου έκανε εντύπωση η διατύπβση και θα ήθελα αν κανείς γνωρίζει κάτι ερμηνευτικό-ιστορικό να το μοιραστεί μαζί μας.

 

[neoklis]

Ο κανών είναι ποίημα του Οσίου Κλήμεντος του Ομολογητού και υμνογράφου, που έζησε τον 8ο-9ο αιώνα.
Το ίδιο αναφέρεται και εδώ.

 

[π. Μάξιμος]

Γιατί βλέπω ἐγώ α΄ ᾠδή καί ποίημα Ἰωάννου Μοναχοῦ;

 

[neoklis]

Υποθέτω ότι μόνον ο β΄κανών που έχει ακροστιχίδα "Ἐν δὲ τοῖς Θεοτοκίοις Κλήμεντος" , είναι δικός του, αυτός στον οποίο αναφέρονται τα βιογραφικά του στοιχεία.

 

[MTheodorakis]

«Κυριακὴ πρὸ τῆς μνήμης τῆς δ’ συνόδου ἐπιτελεῖται ἡ ἕνωσις τῶν ἐκκλησιῶν»
(χφ. Λειμῶνος 38 εὐαγγελιάριον ια’-ιβ’ αἰ. φ. 302v, ὁμοίως χφ. Ἑλληνικοῦ Ἰνστιτούτου Βενετίας 2 εὐαγγελιάριον ιγ’ αἰ.).

Ἐννοεῖται ἡ η' οἰκουμενικὴ σύνοδος (889-880), ὅπου ὁ πάπας καταδίκασε τὴν προσθήκη «καὶ τοῦ Υἱοῦ» στὸ σύμβολο τῆς πίστεως..

 

[π. Μάξιμος]

Υποθέτω ότι μόνον ο β΄κανών που έχει ακροστιχίδα "Ἐν δὲ τοῖς Θεοτοκίοις Κλήμεντος" , είναι δικός του, αυτός στον οποίο αναφέρονται τα βιογραφικά του στοιχεία.

Τώρα εἶδα τί βλέπετε.
Ὄντως νά εἶναι ἔτσι. Τότε κακῶς στό μηναῖο Ἀ. Δ. (μικροῦ σχήματος) ἀναφέρεται ὡς «Ποίημα καὶ οὗτος Ἰωάννου Μοναχοῦ» καί τίποτε ἄλλο (πρέπει νά δῶ καί τό μεγάλου σχήματος μηναῖο).

 

[neoklis]

Κοίταξα τώρα τα Μηναία που έχω στον υπολογιστή. Για τον β΄κανόνα, τα μηναία των ετών 1755, 1806, 1843(Βενετία), 1852, 1863 και 1889 (ή 1892 Ρώμη) γράφουν "και ούτος Ιωάννου μοναχού". Στο Μηναίο του 1843 (Κων/πολη) γράφει τα περί Κλήμεντος, και στα Μηναία του 1852 και 1884 (επιστασία Βαρθολομαίου) διορθώνει γράφοντας για την ακροστιχίδα "Ἐν δὲ τοῖς Θεοτοκίοις Κλήμεντος" και υποσημειώνει "Η εν Κωνσταντινουπόλει Έκδοσις ούτως επιγράφει τον παρόντα κανόνα".

 

[MTheodorakis]

«Ζήτει τὸ εὐαγγέλιον τῆς ἑνώσεως μαΐου ια’ , εἰς τὸ γεννέθλιον τῆς πόλεως· εἶπεν ὁ Κύριος τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς ἐὰν ἀγαπᾶτε τὰς ἐντολάς. Μηνὶ τῷ αὐτῷ ιστ’ τῶν ἁγίων χλ’ πατέρων τῶν ἐν Καλχηδόνι καὶ τῶν τιη’ πατέρων τῶν ἐν Νικαίᾳ, καὶ τῶν ἐν ταύτῃ τῇ βασιλευούσῃ πόλει, καὶ τῶν ἐν Ἐφέσῳ»

(+Ἀγχιάλου Βασιλείου Μηνολόγιον εὐαγγελιαρίου τῆς θ’ ἑκατονταετηρίδος ἔκδ. Νέα Σιὼν τ. ζ’ (1908) σσ. 652-653).

 

[π. Μάξιμος]

Τόν Στουδίτη Κλήμεντα ἀναφέρει καί ὁ Τρεμπέλας (Ἐκλογή Ἑλληνικῆς Ὀρθοδόξου Ὑμνογραφίας, σ. 357).
Πάντως ὅποιος καί νά εἶναι ὁ ποιητής, πρόκειται εἴτε γιά τήν αἵρεση τῶν μονοφυσιτῶν/μονοθελητῶν εἴτε γιά τῶν εἰκονομάχων.
Ὁ ρόλος τοῦ ἀρχαγγέλου Γαβριήλ ἀναφέρεται σέ κάποια περίπτωση ἀπό τίς δύο; Δέν εἶδα κάτι στούς συναξαριστές (ὄχι ὅτι εἶδα καί ὅλες τίς πηγές).
Ἐκτός καί ἄν ἀναφέρεται ὁ ποιητής στήν γενική προστασία κατά τῶν αἱρέσεων καί τῆς (συν)ενώσεως «τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ (κατά τόπους) Ἐκκλησιῶν», ὅπως στό γ΄ τροπάριο τῆς ε΄ ᾠδῆς «Τῶν πολέμων τὰς στάσεις, Ἄγγελοι Ἀρχάγγελοι θεῖαι Δυνάμεις Θεοῦ, καὶ τῆς Ἐκκλησίας, τὰς αἱρέσεις καὶ πάντα τὰ σκάνδαλα, ταῖς ὑμῶν λύσατε, πρὸς τὸν Θεόν ἀεὶ πρεσβείαις, καὶ ἡμᾶς ἐν εἰρήνῃ φρουρήσατε» [πρβλ. «Μνήσθητι, Κύριε, τῆς Ἁγίας σου Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, τῆς ἀπὸ περάτων ἕως περάτων τῆς οἰκουμένης, καὶ εἰρήνευσον αὐτήν ... παῦσον τὰ σχίσματα τῶν Ἐκκλησιῶν, σβέσον τὰ φρυάγματα τῶν ἐθνῶν, τὰς τῶν αἱρέσεων ἐπαναστάσεις ταχέως κατάλυσον, τῇ δυνάμει τοῦ Ἁγίου σου Πνεύματος (Λειτ. Μ. Βασιλείου)].
Καί αὐτό μᾶλλον θά εἶναι, ἀφοῦ ὁ Γαβριήλ στόν εὐαγγελισμό τῆς Θεοτόκου εὐαγγελίζεται τήν ἕνωση τῶν διεστώτων (Θεοῦ-ἀνθρώπου) καί αὖθις εὐαγγελίζεται ἐς ἀεί «Ἐκκλησιῶν τὴν ἕνωσιν καὶ καθαίρεσιν πάσης ἐναντίας αἱρέσεως».