06. Ο «δημαγωγός» των αγγέλων

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Σε δύο σημεία της ακολουθίας της 6ης Σεπτεμβρίου, ο αρχάγγελος Μιχαήλ προσφωνείται «δημαγωγός (των αγγέλων)».

Ούρανίων ταγμάτων δημαγωγός, λειτουργός τε τῆς δόξης τῆς θεϊκῆς (Κάθισμα)
Ὡραῖος καί πανευπρεπής, καί θεοειδής χρηματίσας, δημαγωγός τῶν λειτουργῶν (Κανόνας, Ωδή ζ')


Φαίνεται πως εδώ γίνεται χρήση της λέξης με τη σημασία «ηγέτης του λαού» και κατ' επέκτ. «ηγέτης», διότι η λέξη φαίνεται πως δεν είχε εξ αρχής την αρνητική σημασία που απέκτησε στην πορεία και την οποία διατηρεί αποκλειστικά σήμερα (πβ. Λυσίου, Κατά Ἐπικράτους, 27, 10, «καίτοι οὐ ταῦτα ἀγαθῶν δημαγωγῶν ἐστι, τὰ ὑμέτερα ἐν ταῖς ὑμετέραις συμφοραῖς λαμβάνειν, ἀλλὰ τὰ ἑαυτῶν ὑμῖν διδόναι»).

Σημειωτέον ότι η λέξη χρησιμοποιείται ακόμα μία φορά (μόνο) στην υμνογραφία αναφερόμενη στον Μωϋσή. Όσο για το ρήμα δημαγωγῶ υπάρχει και ο σχετικός ειρμός:
Ἴδετε ἴδετε, ὅτι Θεὸς ἐγώ εἰμι, ὁ δουλωθέντα τὸν λαὸν τοῦ Ἰσραήλ, τῷ Μωϋσῇ δημαγωγεῖν, ἐν ἐρήμῳ προστάξας, καὶ σώσας ὡς δυνατὸς τῇ ἐξουσίᾳ μου.
Δεν μπόρεσα να βρω άλλη χρήση των λέξεων.

Είναι ενδιαφέρον πάντως από την άποψη της ποιητικής λειτουργίας της υμνογραφικής γλώσσας ότι πολλές φορές οι υμνογράφοι ανασύρουν από αρχαία κείμενα όχι μόνο ξεχασμένες λέξεις αλλά και αρχαιότερες σημασίες των λέξεων. Βέβαια, σε πολλές περιπτώσεις, μάλλον στις περισσότερες, ίσως να μην τις ανασύρουν απευθείας, αλλά ακολουθώντας ρητορικές χρήσεις που έχουν πρωτοεφαρμοστεί από τους (χρονικά προηγούμενους) λογιότατους πατέρες (πβ. στον Ιωάννη Χρυσόστομο [ΣΥΝΟΨΙΣ Τῆς Παλαιᾶς τε καὶ Καινῆς]͵ Νηστείαν καρπωσάμενος Μωϋσῆς νόμον ἐδέξατο͵ καὶ δημαγωγὸς τοῦ Ἰσραὴλ ἄξιος ἀνεδείχθη. (Δεν είμαι σε θέση να ξέρω αν έχουν μελετηθεί συστηματικά αυτοί οι εσωτερικοί δανεισμοί, κάπως αρμοδιότερος ίσως γνωρίζει).
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Εὐχαριστοῦμε γιά μιά ἀκόμη φορά Γιῶργο!
Σκεπτόμενος τήν ἱερά ἱστορία τῆς καθοδηγήσεως τῶν οὐρανίων ταγμάτων ὑπό τοῦ ἀρχιστρατήγου Μιχαήλ, θά ἔδινα τήν ἑρμηνεία «καθ-οδηγητής», ἄν τό «ἡγέτης» παραπέμπει σέ ἐξουσία, πού δέν εἶναι πάντα ἀποδεκτή.
Ἔκανα χρήση τοῦ λεξικοῦ πού μᾶς ἔδειξες χθές, ὅπου βλέπω ἐπεξηγηματικά χωρία, σαυτά πού μᾶς εἶπες καί πού σκέπτομαι (χρησιμοποιῶντας καί τά λήμματα δημᾰγωγέω καί δημᾰγωγία).

τῇ μὲν ἐξουσίᾳ τυραννῶν, ταῖς δ' εὐεργεσίαις δημαγωγῶν Isoc.10.37.
πάντας δημαγωγεῖ τῷ ψαλμῷ Gr.Nyss.Res.246.3

ἀπὸ δημαγωγίας ἐπὶ δημαρχίαν βαδίζοντες pasando de la demagogia a la tiranía Ph.1.669​

Καί πάλι εὐχαριστοῦμε γιά τήν προσφορά σου!


 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Σκεπτόμενος τήν ἱερά ἱστορία τῆς καθοδηγήσεως τῶν οὐρανίων ταγμάτων ὑπό τοῦ ἀρχιστρατήγου Μιχαήλ, θά ἔδινα τήν ἑρμηνεία «καθ-οδηγητής», ἄν τό «ἡγέτης» παραπέμπει σέ ἐξουσία, πού δέν εἶναι πάντα ἀποδεκτή.
Είναι πολύ σωστό αυτό, πάτερ, και μάλιστα, μπορώ να προχωρήσω τη σκέψη σας με την εικασία ότι η σύνδεση από τον υμνογράφο της λέξης ειδικά με τον αρχάγγελο Μιχαήλ ίσως οφείλεται σε παρασύνδεση της έννοιας των άγω / αγωγός κ.λπ. με τη σύναξη των αγγέλων.
Υπο αυτή την έννοια ο δημαγωγός των αγγέλων θα είναι εκτός από «καθοδηγητής» και ο «συναθροιστής» (πβ και τη λέξη δημεγέρτης).

ΥΓ Όσο για το σπουδαίο λεξικό του Adrados που αναφέρατε, ασφαλώς και είναι δύσκολο να γνωρίζει κάποιος ισπανικά, μπορούμε όμως (ανάλογα με τον browser) να κάνουμε δεξί κλικ και Translate into English (δεδομένου ότι σίγουρα αυτή είναι πιο οικεία γλώσσα στους περισσότερους). Τα αποτελέσματα είναι αρκετά ικανοποιητικά νομίζω.
Αλλά και μετάφραση να μην γίνει, και μόνη η αναλυτική διάκριση των σημασιών και η πληθώρα των παραδειγμάτων το καθιστούν πολύτιμο νομίζω.
 
Top