῾Η ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ σήμερα

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Ἐπισυνάπτω δημοσίευμα στό περιοδικό ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ (Νοέμβριος 2010) μέ τίτλο «῾Η ἐκκλησιαστικὴ ζωγραφικὴ σήμερα», ὅπου οἱ θέσεις (ὑπό μορφήν συνεντεύξεως) τοῦ ἀναπληρωτῆ καθηγητῆ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν Γεωργίου Κόρδη, γιά τήν ἐκκλησιαστική ζωγραφική, ὅπως αὐτή παρουσιάζεται στά ἔργα τῶν σύγχρονων καλλιτεχνῶν, τά προβλήματα μέ τά ὁποῖα συνδέεται καί τήν αἰσθητική στόν σημερινό ὀρθόδοξο ναό, ἀπόψεις καί θέσεις τίς ὁποῖες βρῆκα ἐνδιαφέρουσες, ἄν γίνει ἀναγωγή ἀπό τήν τέχνη τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωγραφικῆς (ἁγιογραφίας) στήν τέχνη τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς καί διαβαστεῖ μέ ἀντικατάσταση στό νοῦ μας τῶν ὅρων «ζωγράφος» μέ «ψάλτης», «εἰκονογραφία» μέ «ψαλτική». Ἄλλωστε καί στό ἴδιο τό ἄρθρο κάπου ἀναφέρεται καί ἡ μουσική ὡς ἐκκλησιαστική τέχνη, καί ὅλες οἱ ἐκκλησιαστικές τέχνες μέσα στό ἐκκλησιαστικό σῶμα.
Ἐνδιαφέρον παρουσιάζουν ὅροι, πού τελευταῖα συζητοῦνται στό Ψαλτολόγιον, ὅπως «Βυζάντιο», «βυζαντινό», «παράδοση», «δυτικό», «ἐπίδραση», «ἔκφραση», «ἰδεολόγημα», «ἰδεοληψία», «πρόσωπο/προσωπικότητα», «ρήξη/σχίσμα στό ἐκκλησιαστικό σῶμα», «δογματική κατανόηση», «ἀποτίμηση», «ἐκτίμηση», κ.ἄ..
Δέν τό ἀναρτῶ γιά μιά βιαστική ἀνάγνωση ἤ ἄμεσες (βιαστικές) ἀπαντήσεις, ἀλλ᾿ ὡς ἕνα ἀνάγνωσμα μέ ἡσυχία, γιά ὅσους ἔχουν χρόνο, διαβάζουν καί σκέπτονται, χωρίς ἀπαραίτητα νά πρέπει νά ἀπαντήσουν ἤ νά ἀπαντοῦν χωρίς νά συλλογίζονται.

 

Attachments

  • efimerios_2010_noembrios_p.4-9.pdf
    53.5 KB · Views: 164
Last edited:
E

emakris

Guest
Ευχαριστούμε, π. Μάξιμε! Όντως, χρειάζεται προσεκτικό διάβασμα... Είναι αλήθεια ότι η σκέψη μας στον χώρο της εκκλησιαστικής μουσικής δεν έχει προχωρήσει σε ανάλογο βάθος. Είθε να γίνει μια αρχή από το Ψαλτολόγιο!
 

Nikolaos Giannoukakis

Παλαιό Μέλος
Προβληματήστικα έντονα απο το πνεύμα της Νέας Τάξης Πραγμάτων που, όπως το αντιλήφθηκα, εκφράζει ο συνομιλιτής του αρθρογράφου.

Προβληματήστικα με την υποσυνείδητη προσπάθεια να επιβάλλει την άποψη πως στους καιρούς μας ολα επιτρέπονται. Ολα είναι ρευστά. Ουσιαστικά μιλάει για παράδοση αλλα ο,τι άλλο εκτώς παράδοσης επιχείρεί να προβάλλει ο συνομιλιτής του αρθρογράφου. Προσωπικά, τα επιχειρήματα του αρθρογράφου θυμίζουν την φιλοσοφία Ρεπούση, φιλοσοφία που υποσυνειδητά (υποθέτω) προσπαθεί να επιβάλλει και στην αγιογραφία.....

Εφ όσον (κατα την άποψη του συνομιλιτή του αρθρογράφου) ήγγικε ο καιρός να ξεμπερδέψει η αγιογραφία απο τους στενούς (και ανιαρούς κατα την εκτίμισή του, τουλάχιστον όπως αντιλαμβάνω τα λόγια του) όρους και κανόνες, τότε γιατι να μην ωραιοποιούμε τα σώματα σε στύλ φωτομοντέλου έτσι να είμαστε συμβατοί με τους καιρούς και τους εκκλησιαζομένους;

Επι πλέον, υπάρχει λόγος στην υμνογραφική παράδοση, και στην αγιογραφία για τον οποίο σε πολλά έργα ο δημιουργός ΔΕΝ έγραψε το όνομά του. Το πνεύμα της αγιογραφίας δεν είναι να μας προκαλέσει να πουμε το WOW!! αλλά να μας βοηθήσει εσωτερικώς να ανανεωθούμε να φθάσουμε το κατ εικόνα και ομοίωση. Το ίδιο και στην υμνογραφία. Η ΤΑΠΕΙΝΟΤΗΤΑ των υμνογράφων και των αγιογράφων φαίνεται στην επιλογή τους για ανωνυμία δια μέσου των έργων τους. Αυτή η ταπεινότητα είναι ένα απο τα βασικά κρητίρια για την ποθούμενη σωτηρία του ανθρώπου.

Ότι αλλο προσπαθεί να ΔΟΞΑΣΕΙ τον άνθρωπο, η ΑΥΤΟΔΟΞΑΣΙΑ δηλαδή, είναι εκτώς της πορείας του ανθρώπου προς την σωτηρία.

Στις μέρες μας, οι νεωτεριστές, οι προτεσταντίζοντες και πάσης φύσεως αιρετικοί έχουν σχετικοποιήσει ΤΑ ΠΑΝΤΑ στην ΟΡθοδοξία μας.

Φοβάμαι πως το άρθρο δείχνει την νεωτεριστική σκέψη που ΔΥΣΤΥΧΩΣ έχει εισχωρήσει στην Ορθοδοξία με επιχειρήματα απο την προτεσταντική τάση να μετρούμε, να εκμοντερνίζουμε, να ψηλαφίζουμε και να διανοούμε τον Θεό.

Για την Βυζαντινή Ψαλτική παράδοση, εκεί πολλοί θα χαιρώταν να χρησιμοποιήσουν νεωτεριστικές και αναθεωρητικές απόψεις πως η έννοια του όρου παράδοσης είναι ρευστή και σχετική και πως ολα επιτρέπονται....

ΝΓ
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Ὄχι ἁπλὰ προσεκτικὸ ἀλλὰ ΠΟΛΥ προσεκτικό. Ἰδιαίτερα οἱ γενικότητες περὶ τῆς ναζαρηνῆς νατουραλιστικῆς ζωγραφικῆς, ὅπως ἐπίσης τὰ περὶ ἴδρυσης σχολῆς ἁγιογραφίας-συντήρησης, στοιχεία ποὺ ὁδηγοῦν σὲ «ἄλλα» θέματα, «θεσμικῆς» φύσεως καὶ ἀποκατάστασης πλήθους νεοπαραχθέντων διδακτόρων ...

Χρειάζεται προσοχή ... Ἄλλο ψαλτικὴ καὶ ἄλλο ζωγραφικὴ, τῆς ὁποίας ἡ ἐξελιξη μπορεῖ νὰ διαπιστωθεῖ σαφέστερα κὰι νὰ τεκμηριωθεῖ μὲ περισσότερα κείμενα διαχρονικὰ καὶ με σχετικὴ ἀσφάλεια. Ὅπως ἐπίσης καὶ ἡ παρουσία πάρα πολλὼν μελετῶν καὶ διδακτορικῶν διατριβῶν γιὰ κάθε ζωγραφικὴ περίοδο καὶ ἑλληνικῶν καὶ ξένων.

Τὰ κείμενα τοῦ κ. Κόρδη, σχεδὸν πάντα 'ἐμφανίζονται χωρὶς τὴν ἀπαραίτητη ἀρχαιολογικὴ τεκμηρίωση, τὰ ἀντιμετωπίζω ἐξαιρετικὰ ἐπιφυλακτικὰ. Δὲν συνεχίζω ὄμως καθὼς δὲν ἀφορᾶ τὴν θεματολογία τοῦ forum.
 
Last edited:

neoklis

Νεοκλής Λευκόπουλος, Γενικός Συντονιστής
Προβληματήστικα έντονα απο το πνεύμα της Νέας Τάξης Πραγμάτων που, όπως το αντιλήφθηκα, εκφράζει ο συνομιλιτής του αρθρογράφου.

Προβληματήστικα με την υποσυνείδητη προσπάθεια να επιβάλλει την άποψη πως στους καιρούς μας ολα επιτρέπονται. Ολα είναι ρευστά. Ουσιαστικά μιλάει για παράδοση αλλα ο,τι άλλο εκτώς παράδοσης επιχείρεί να προβάλλει ο συνομιλιτής του αρθρογράφου. Προσωπικά, τα επιχειρήματα του αρθρογράφου θυμίζουν την φιλοσοφία Ρεπούση, φιλοσοφία που υποσυνειδητά (υποθέτω) προσπαθεί να επιβάλλει και στην αγιογραφία.....

Εφ όσον (κατα την άποψη του συνομιλιτή του αρθρογράφου) ήγγικε ο καιρός να ξεμπερδέψει η αγιογραφία απο τους στενούς (και ανιαρούς κατα την εκτίμισή του, τουλάχιστον όπως αντιλαμβάνω τα λόγια του) όρους και κανόνες, τότε γιατι να μην ωραιοποιούμε τα σώματα σε στύλ φωτομοντέλου έτσι να είμαστε συμβατοί με τους καιρούς και τους εκκλησιαζομένους;

Επι πλέον, υπάρχει λόγος στην υμνογραφική παράδοση, και στην αγιογραφία για τον οποίο σε πολλά έργα ο δημιουργός ΔΕΝ έγραψε το όνομά του. Το πνεύμα της αγιογραφίας δεν είναι να μας προκαλέσει να πουμε το WOW!! αλλά να μας βοηθήσει εσωτερικώς να ανανεωθούμε να φθάσουμε το κατ εικόνα και ομοίωση. Το ίδιο και στην υμνογραφία. Η ΤΑΠΕΙΝΟΤΗΤΑ των υμνογράφων και των αγιογράφων φαίνεται στην επιλογή τους για ανωνυμία δια μέσου των έργων τους. Αυτή η ταπεινότητα είναι ένα απο τα βασικά κρητίρια για την ποθούμενη σωτηρία του ανθρώπου.

Ότι αλλο προσπαθεί να ΔΟΞΑΣΕΙ τον άνθρωπο, η ΑΥΤΟΔΟΞΑΣΙΑ δηλαδή, είναι εκτώς της πορείας του ανθρώπου προς την σωτηρία.

Στις μέρες μας, οι νεωτεριστές, οι προτεσταντίζοντες και πάσης φύσεως αιρετικοί έχουν σχετικοποιήσει ΤΑ ΠΑΝΤΑ στην ΟΡθοδοξία μας.

Φοβάμαι πως το άρθρο δείχνει την νεωτεριστική σκέψη που ΔΥΣΤΥΧΩΣ έχει εισχωρήσει στην Ορθοδοξία με επιχειρήματα απο την προτεσταντική τάση να μετρούμε, να εκμοντερνίζουμε, να ψηλαφίζουμε και να διανοούμε τον Θεό.

Για την Βυζαντινή Ψαλτική παράδοση, εκεί πολλοί θα χαιρώταν να χρησιμοποιήσουν νεωτεριστικές και αναθεωρητικές απόψεις πως η έννοια του όρου παράδοσης είναι ρευστή και σχετική και πως ολα επιτρέπονται....

ΝΓ

Διάβασα σήμερα το άρθρο και το βρήκα εξαιρετικό. Νομίζω ότι τα παραπάνω εκφράζουν πλήρη παρανόηση του πνεύματος του Γ.Κόρδη, έτσι όπως εγώ το κατάλαβα.

Στη Βυζαντινή Ζωγραφική (=Αγιογραφία) υπάρχουν αναστήματα που ξεπερνούν την εποχή τους και που οι άλλοι τα μιμούνται. Αυτοί καταφέρνουν να δώσουν, να περάσουν μέσα από την τέχνη τους, όχι οπωσδήποτε σκόπιμα, την προσωπική τους σφραγίδα. Ο Πανσέληνος από τους παλαιούς και ο Κόντογλου από τους νεώτερους είναι τέτοια παραδείγματα. Μεγάλη όμως και η διαφορά τεχνοτροπίας μεταξύ των δύο.

Όσοι δεν έχουν αυτό το ταλέντο είναι «καταδικασμένοι» (=υποχρεωμένοι) να μιμούνται περισσότερο ή λιγότερο δημιουργικά τα καθιερωμένα πρότυπα. Το αποτέλεσμα μπορεί να ονομαστεί Βυζαντινή μεν, αλλά όχι Τέχνη. Απλώς ζωγραφική, αγιογραφία. Μπορεί να μη προάγει την Τέχνη, οπωσδήποτε όμως εξυπηρετεί λειτουργικές ανάγκες.

Κατά τη γνώμη μου, οι αντιστοιχία των παραπάνω με το χώρο της ψαλτικής είναι φανερές και αξιοπρόσεκτες.


...Τὰ κείμενα τοῦ κ. Κόρδη, σχεδὸν πάντα 'ἐμφανίζονται χωρὶς τὴν ἀπαραίτητη ἀρχαιολογικὴ τεκμηρίωση, τὰ ἀντιμετωπίζω ἐξαιρετικὰ ἐπιφυλακτικὰ. ...

Τι είναι αυτό που θα χρειαζόταν μεγαλύτερη τεκμηρίωση; (Αν δεν ξεφεύγουμε πολύ).
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Διάβασα σήμερα το άρθρο και το βρήκα εξαιρετικό. Νομίζω ότι τα παραπάνω εκφράζουν πλήρη παρανόηση του πνεύματος του Γ.Κόρδη, έτσι όπως εγώ το κατάλαβα.

Στη Βυζαντινή Ζωγραφική (=Αγιογραφία) υπάρχουν αναστήματα που ξεπερνούν την εποχή τους και που οι άλλοι τα μιμούνται. Αυτοί καταφέρνουν να δώσουν, να περάσουν μέσα από την τέχνη τους, όχι οπωσδήποτε σκόπιμα, την προσωπική τους σφραγίδα. Ο Πανσέληνος από τους παλαιούς και ο Κόντογλου από τους νεώτερους είναι τέτοια παραδείγματα. Μεγάλη όμως και η διαφορά τεχνοτροπίας μεταξύ των δύο.

Όσοι δεν έχουν αυτό το ταλέντο είναι «καταδικασμένοι» (=υποχρεωμένοι) να μιμούνται περισσότερο ή λιγότερο δημιουργικά τα καθιερωμένα πρότυπα. Το αποτέλεσμα μπορεί να ονομαστεί Βυζαντινή μεν, αλλά όχι Τέχνη. Απλώς ζωγραφική, αγιογραφία. Μπορεί να μη προάγει την Τέχνη, οπωσδήποτε όμως εξυπηρετεί λειτουργικές ανάγκες.

Κατά τη γνώμη μου, οι αντιστοιχία των παραπάνω με το χώρο της ψαλτικής είναι φανερές και αξιοπρόσεκτες.




Τι είναι αυτό που θα χρειαζόταν μεγαλύτερη τεκμηρίωση; (Αν δεν ξεφεύγουμε πολύ).

Κατ᾿ ἀρχὴν ἡ ἔκφραση «ἐκτόπιση» σηκώνει πολλὴ κουβέντα. Πρόκειται γιὰ γενίκευση ἀδικαιολόγητη, φαίνεται ἄλλωστε. Ἄν θὲς νὰ τὸ συζητήσω περισσότερο θὰ βγοῦμε σίγουρα ἑκτός. Τὸ ἀντικείμενό μας δὲν εἶναι ἡ ζωγραφική.

ὅσο γιὰ τὶς τελευταῖες παραγράφους περὶ σχολῶν συντήρησης καὶ ἁγιογραφίας, ὅζουν βολέματος καινοφανῶν διδακτόρων, πολλὲς φορὲς ἀμφιβόλου ποιότητος καὶ μηδαμινῆς ἐρευνητικῆς παραγωγῆς, στοιχεῖο ποὺ παρατηρεῖται ἔντονότατα στὴν «'ανωτατοτοποίηση» τῶν ἐκκλησιαστικῶν σχολῶν. Κάτι πάρόμοιο ὑπαινίσσεται. Ἄλλωστε ΤΕΙ Συντήρησης ὑπάρχει καὶ παράγει. Προφανῶς ἡ μὴ ὑπαγωγή του σὲ στρεβλωμένες ἐπιθυμίες ἐκκλ. παραγόντων δεν ἀρέσει.

Ὅσον ἀφορᾶ τὸ «πνεύμα» τοῦ συγγραφέα διακρίνεται ἀπὸ καταδικαστέα νεωτεριστικὸ πνεύμα ποὺ μπορεῖ νὰ διακιολογεῖ μὲν τὶς καλλιτεχνικὲς καὶ αἰσθητικὲς προτιμήσεις ὁρισμένων, ἐν τούτοις ελέγχεται ἐπιστημονικῶς . Βέβαια ἀναφερόμαστε σὲ μιὰ συνέντευξη ποὺ φυσικὰ δὲν ἀπαιτεῖ ἐπιστημονικὴ τεκμηρίωση, ἀλλὰ οἱ γενικεύσεις της εἶναι ἀδικαιολόγητες δεδομένων τῶν γνώσεων (;) τοῦ κ. Κόρδη περὶ βυζαντινῆς ἀρχαιολογίας καὶ τέχνης. Στὸν ἐκκλ. χῶρο ἡ μπογιά του σίγουρα περνάει ἀλλὰ ἡ ΕΠΙΣΤΗΜΗ τῆς βυζαντινῆς ἀρχαιολογίας καὶ τέχνης κόβει σὰν ξουράφι μὲ ἀτσάλι τοῦ Τολέδο.

Ἄλλο τὰ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ἄλλο οἱ καλολογικὲς φωτοβολίδες.

ΥΓ. Ἡ σύγκριση Πανσελήνου-Κόντογλου μοῦ φαίνεται ἄστοχη. Τὰ ὑπόλοιπα σὲ καφέ κάποια στιγμή:wink:.
 

Attachments

  • Pages from efimerios_2010_noembrios_p.4-9.jpg
    388.1 KB · Views: 28

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Στον Εφημέριο Ιανουαρίου 2011 πολύ ενδιαφέρον κείμενο του λέκτορα Τρύφωνος Τσομπάνη "Περί αισθητικής της Θείας λατρείας", όπως επίσης καί τινά ενδιαφέροντα σε άλλο άρθρο του Αλέξανδρου Καρυώτογλου.

Σαφῶς πολὺ πιὸ ἰσορροπημένο ἄρθρο, χωρὶς λεκτικὲς ἀκροβασίες καὶ ἰδεολογικὰ φληναφήματα.
 

neoklis

Νεοκλής Λευκόπουλος, Γενικός Συντονιστής

Κατ᾿ ἀρχὴν ἡ ἔκφραση «ἐκτόπιση» σηκώνει πολλὴ κουβέντα. Πρόκειται γιὰ γενίκευση ἀδικαιολόγητη, φαίνεται ἄλλωστε. Ἄν θὲς νὰ τὸ συζητήσω περισσότερο θὰ βγοῦμε σίγουρα ἑκτός. Τὸ ἀντικείμενό μας δὲν εἶναι ἡ ζωγραφική.

ὅσο γιὰ τὶς τελευταῖες παραγράφους περὶ σχολῶν συντήρησης καὶ ἁγιογραφίας, ὅζουν βολέματος καινοφανῶν διδακτόρων, πολλὲς φορὲς ἀμφιβόλου ποιότητος καὶ μηδαμινῆς ἐρευνητικῆς παραγωγῆς, στοιχεῖο ποὺ παρατηρεῖται ἔντονότατα στὴν «'ανωτατοτοποίηση» τῶν ἐκκλησιαστικῶν σχολῶν. Κάτι πάρόμοιο ὑπαινίσσεται. Ἄλλωστε ΤΕΙ Συντήρησης ὑπάρχει καὶ παράγει. Προφανῶς ἡ μὴ ὑπαγωγή του σὲ στρεβλωμένες ἐπιθυμίες ἐκκλ. παραγόντων δεν ἀρέσει.

Ὅσον ἀφορᾶ τὸ «πνεύμα» τοῦ συγγραφέα διακρίνεται ἀπὸ καταδικαστέα νεωτεριστικὸ πνεύμα ποὺ μπορεῖ νὰ διακιολογεῖ μὲν τὶς καλλιτεχνικὲς καὶ αἰσθητικὲς προτιμήσεις ὁρισμένων, ἐν τούτοις ελέγχεται ἐπιστημονικῶς . Βέβαια ἀναφερόμαστε σὲ μιὰ συνέντευξη ποὺ φυσικὰ δὲν ἀπαιτεῖ ἐπιστημονικὴ τεκμηρίωση, ἀλλὰ οἱ γενικεύσεις της εἶναι ἀδικαιολόγητες δεδομένων τῶν γνώσεων (;) τοῦ κ. Κόρδη περὶ βυζαντινῆς ἀρχαιολογίας καὶ τέχνης. Στὸν ἐκκλ. χῶρο ἡ μπογιά του σίγουρα περνάει ἀλλὰ ἡ ΕΠΙΣΤΗΜΗ τῆς βυζαντινῆς ἀρχαιολογίας καὶ τέχνης κόβει σὰν ξουράφι μὲ ἀτσάλι τοῦ Τολέδο.

Ἄλλο τὰ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ἄλλο οἱ καλολογικὲς φωτοβολίδες.

ΥΓ. Ἡ σύγκριση Πανσελήνου-Κόντογλου μοῦ φαίνεται ἄστοχη. Τὰ ὑπόλοιπα σὲ καφέ κάποια στιγμή:wink:.

Ωχ, ωχ! Πέσαμε στα χέρια των ειδικών!:eek::eek:
Άτακτη υποχώρηση!

Έχω κάποιες απαντήσεις, αλλά ο καφές σίγουρα θα βοηθήσει στην αλληλοκατανόηση και την διαξερεύνησή τους.
Αν είναι και espresso, τότε ποιος μας πιάνει!:):)
 
E

emakris

Guest
Εσείς πιείτε τον καφέ σας και, εάν καταλήξετε κάπου, πείτε το και σε εμάς!
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Εσείς πιείτε τον καφέ σας και, εάν καταλήξετε κάπου, πείτε το και σε εμάς!

Σίγουρα θὰ καταλήξουμε, χωρὶς ἐάν. Ὁ καθένας στὸ γνωστικὸ του ἀντικείμενο βλέπετε ...
 

Nikolaos Giannoukakis

Παλαιό Μέλος
Αγαπητέ Φίλε κ. Λευκόπουλε,

Ίσως παρανόησα το άρθρο. Πάντως, θεωρώ τραβηγμένη την άποψη του συνομιλητή του αρθρογράφου πως "στην καθ ημάς παράδοση δεν είχαμε ποτέ διατύπωμένη αντίθεση εναντίον της νατουραλιστικής ζωγραφικής". Θα ήθελα να μας αποδείξει τα στοιχεία γιαυτή τη δοξασία.

Προχωρεί ο συνομιλιτής του αρθρογραφου με την άλλη δοξασία πως "ο τρόπος...με τον οποίο αιτιολογήθηκε η επάνοδος στην βυζαντινή παράδοση οδήγησε, ΚΑΤΑ ΤΗ ΓΝΩΜΗ ΜΟΥ (ο ίδιος δοξάζει) σε μια σχεδόν δογματική αντίληψη για την παράδοση στο χώρο των εκκλησιαστικών τεχνών".

Προχρεί, ακόμα, ο ο συνομιλιτής του αρθρογραφου, και με την εκπληκτικη υπέρβαση πως "η Ναζαρηνή ζωγραφική...είναι ένα δημιουργικό κομμάτι της εκκλησιαστικής παράδοσης και δείχνει την ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ικανότητα του εκκλησιαστικού σώματος στο παρελθόν. Είναι ένας γόνιμος διάλογος της εκκλησιαστικής τέχνως με ΡΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ."

Το πιο καταπλητκτικό (και σοφιστικό κατ εμέ) είναι η ΠΟΝΗΡΑΔΑ ΤΟΥ πως "Για παράδειγμα, έχουμε νατουραλιστικές ή ναζαρηνές εικόνες που είναι θαυματουργικές, αλλα δεν είναι βυζαντινές.....δεν είναι δογματικά ορθές".

Ερωτήσεις και σκέψεις:

1) Υπάγεται η εκκλησιαστική τέχνη στο Ορθόδοξο δόγμα, ναι ή όχι;

2) Εάν ναι, τότε με ποιό τρόπο υπάγεται η τέχνη στο Ορθόδοξο δόγμα;

3) Η τέχνη, γενικά, έχει δυο ενδογενή στοιχεία. Την τάση της δημιουργίας και της εξέλιξης και την τάση συντήρισης. Κατα πόσο επιτρέπει το Ορθόδοξο δόγμα την εξέλιξη και κατα πόσο επιβάλλει την συντήριση;

4) Πως εννοείται ο όρος εξέλιξη εντώς των παραμέτρων του Ορθόδοξου δόγματος; Η εξέλιξη έχει όρια, ή επιτρέπονται ολα; Με ποιά κριτήρια δέχεται το Ορθόδοξο δόγμα κάποια εξέλιξη της τέχνης; Πως δέχεται η εκκλησία κάποια εξέλιξη ως μέρος του Ορθοδόξου δόγματος η της Ορθόδοξης πίστης;

Εξετάζοντας τις ερωτήσεις αυτές, πιστεύω πως ο συνομιλιτής του αρθρογραφου ολίσθησε σφόδρα η άλλα έχει στο νού.

Λυπάμαι που προσπαθεί να επιβάλλει την σοφιστεία πως εφ όσον έχουμε θαυματουργικές εικόνες εξωβυζαντινές, άρα πρέπει να εξελιχτεί η τέχνη να βγεί απο τους βυζαντινούς περιορισμούς. Ολισθεί ο συνομιλιτής του αρθρογραφου προς αιρετικές τάσεις. ΚΑΝΕΝΑ αντικέιμενο δεν είναι καθ εαυτού θαυματουργικό στην Ορθόδοξη πίστη. ΚΑΝΕΝΑ αντικείμενο δεν έχει ΚΑΤ ΙΔΙΑΝ δύναμη, μαγεία, ουσία κτλ. Το αντικείμενο ενισχύει την πίστη του ανθρώπου για την προσευχή και η πηγή του θαύματος είναι ο ίδιος ο Θεός.
Χρονιάρες μέρες της Κυριακής της Ορθοδοξίας και έχουμε τέτοιες σοφιστείες......ας διαβάσουμε την αυριανή υμνογραφία μήπως ξεχάσαμε τι πιστεύουμε....

Τώρα, γιαυτούς που θα ήθελαν την Ναζαρηνή προσέγγιση στην Ψαλτική τέχνη, θέτω τις εξης ερωτήσεις

1) Υπάγεται η μουσική έκφραση της εκκλησιαστικής υμνογραφίας στο Ορθόδοξο δόγμα, ναι ή όχι;

2) Εάν ναι, τότε με ποιό τρόπο υπάγεται η μουσική έκφραση της εκκλησιαστικής υμνογραφίας στο Ορθόδοξο δόγμα;

3) Η μουσική έκφραση της εκκλησιαστικής υμνογραφίας, γενικά, έχει δυο ενδογενή στοιχεία. Την τάση της δημιουργίας και της εξέλιξης και την τάση συντήρισης. Κατα πόσο επιτρέπει το Ορθόδοξο δόγμα την εξέλιξη και κατα πόσο επιβάλλει την συντήριση;

4) Πως εννοείται ο όρος εξέλιξη εντώς των παραμέτρων του Ορθόδοξου δόγματος; Η εξέλιξη έχει όρια, ή επιτρέπονται ολα; Με ποιά κριτήρια δέχεται το Ορθόδοξο δόγμα κάποια εξέλιξη της τέχνης; Πως δέχεται η εκκλησία κάποια εξέλιξη ως μέρος του Ορθοδόξου δόγματος η της Ορθόδοξης πίστης;

Καλή Κυριακή της Ορθοδοξίας, μακρία απο τις δυτικίζουσες λαίλαπες και ευσεβιστικές νεοπροτεσταντίζουσες τάσεις που μερικοί προσπαθούν να επιβάλλουν....στην εικονογραφία και στην μουσική.

ΝΓ
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
κ. Γιαννουκάκη,

Δὲν πρόκειται γιὰ ἄρθρο ἀλλὰ γιὰ μιὰ ἁπλὴ συνέτευξη ὅπου παρατίθενται χύμα ἀπόψεις μὲ ἐκ τοῦ γόνατος παραπομπὲς. Συνεπῶς, δὲν χρειάζεται καὶ ἰδιαίτερη ἐνασχόληση ...
 

Nikolaos Giannoukakis

Παλαιό Μέλος
Αγαπητέ μου Φίλε Δομέστιχε,

Συμφωνώ.

Πάντως, εαν ήμουν πολέμιος της παράδοσης, θα εκμετάλλευα το πνεύμα και την σοφιστεία και τα επιχειρήματα του άρθρου να ισχυριστώ πως ο όρος παράδοση είναι σχετικός, πως όλα επιτρέπονται, πως είναι καιρός να βγούμε απο τα δόγματα και τους περιορισμούς, πως είναι καιρός να δημιουργούμε νατουραλιστικά και δυτικότροπα, ή κατα φαντασία και επιρρεασμένοι απο τυχούσες χειρονομίες και πολλά άλλα.

Ο Κόντογλου δεν έκανε τίποτα διαφορετικό στον τομέα της αγιογραφίας απ ό,τι έκαναν οι ψάλτες, λόγιοι και κληρικοί του περασμένου αιώνα να προστατεύσουν την.....ανιαρή (κατα τους δυτικίζοντες) ψαλτική ερμηνείας της υμνογραφίας. Ο Κόντογλου βασίστηκε σε ΥΠΑΡΧΟΝΤΑ πρότυπα (υπάρχουσες εικόνες σε παλαιούς και αρχαίους ναούς, μονές και ναϊδρια) να αναβιώσει την αγιογραφία που υπαγόνταν στο πνεύμα του Ορθοδόξου δόγματος και που εικόνιζε και έκφραζε την παράδοση απο αγιογράφο σε μαθητή (άσχετα των σχολών).

Σήμερα, στην ψαλτική έκφραση και ερμηνεία της Ορθόδοξης υμνογραφίας, τα ΥΠΑΡΧΟΝΤΑ πρότυπα (οι εν ζωή γηραίοι δασκάλοι, και η πλειάδα ηχογραφήσεων απο την εποχή του 1920) πολεμούνται με τον ίδιο τρόπο που πολεμήθηκε και ο Κόντογλου απο τους....νεωτεριστές. Όπως και οι πολέμιοι του Κόντογλου χρησιμοποιούσαν την δυση και την (δήθεν) ανάγκη εξέλιξης της αγιογραφίας, έτσι και οι νεωτεριστές της μουσικής επιχειρούν να παρουσιάσουν τις δημιουργίες τους ως φυσικές εξελίξεις με στοιχεία και συστατικά που ενσωματόνωνται στην (πάλαι ποτέ) αίγλη της παρασημαντικής και του εκ φαντασίας ορμόμενου Κουκουζέλειου κάλλους μιας (εκ φαντασίας και πάλι ορμόμενη) παλαιάς εποχής για την οποία ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ή ΑΚΟΥΣΜΑΤΑ. Εφ όσον ΣΧΕΤΙΚΟΠΟΙΟΥΝ τον όρο παράδοση, ΣΧΕΤΙΚΟΠΟΙΟΥΝ την Ορθοδοξία και τους περιορισμούς που επιβάλλει το Αποστολικό και Πατερικό πνεύμα, άρα, γιαυτούς ΟΛΑ ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΙ.

Το άρθρο, με μια μικρή μαεστρία μπορούσε να προσαρμόσει και στην ψαλτική έκφραση της Ορθόδοξης υμνογραφίας με στόχο την σχετικοποίηση του όρου ΠΑΡΑΔΟΣΗ, κάποιος πολέμιος της ψαλτικής παράδοσης όπως αυτή έχει διαδοθεί απο δάσκαλο σε μαθητή στα 60 και πλέον χρόνια απο την εποχή όπου υπάρχουν ηχητικές μαρτυρίες και σταθμοί της παράδοσης απο παλαιώτερη εποχή στην εποχή του 1920, 30, 40. Ένας κακόβουλος πολέμιος αυτής της προσέγγισης του όρου ΠΑΡΑΔΟΣΗ θα χρησιμοποιούσε επιχειρήματα π.χ. πως η ακουστική και φωνητική εκτέλεση δεν ανταποκρίνεται σε αριθμούς σε ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ, ή πώς επειδή κάποια μόδα ΣΗΜΕΡΑ επικρατεί σε ωδεία και ακαδημαικά κέντρα, πως και αυτή είναι φορέας μιας ΝΕΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ. Οι όροι ΝΕΑ και ΠΑΡΑΔΟΣΗ αλληλοσυγκρούονται. Ή είναι κατι ΝΕΟ, ή είναι ΠΑΡΑΔΕΔΩΜΕΝΟ απο κάποιο παλαιό στοιχείο. Άλλο ο νεωτερισμός, και άλλο η παράδοση.

Δια μέσου μιας τέτοιας προσέγγησης, ο κακόβουλος θεωριστής θα προβάλλει την αρχή πως ΟΛΑ ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΙ και το Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ, ΟΙ ΝΕΟΤΕΡΙΣΜΟΙ και Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ (ταυτοχρόνως και απόκλειση απο τα ακούσματα της τελευταίας 60ετίας) ΚΑΙ ΑΥΤΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΕΙΝΑΙ.

Η εξελίξεις στην Ορθοδοξία ενσωματώνονται στην παράδοση της όταν αυτές εκφράζουν το Αποστολικό και Πατερικό πνεύμα και το δόγμα και όταν η συντριπτική πλειοψηφία του σώματος τα δέχεται ως τεκμήριά της. Όταν ΔΕΝ γίνονται δεκτά απο την συντριπτική πλειοψηφία (είτε είναι τρόπος και φιλοσοφία της αγιογραφίας, η της αρχιτεκτονικής, ή της μουσικής έκφρασης) παραμένουν ΕΚΤΩΣ του Ορθοδόξου πνεύματος, του εκκλησιαστικού σώματος και της κανονικής πράξης της εκκλησίας. Μπορεἰ να συζητούνται σε συνέδρια, σε θεωρητικές μελέτες, αλλα ΕΠ ΟΥΔΕΝΙ λόγω ενσωματόνωνται ΕΝΤΩΣ την ζωή της εκκλησίας και της Θείας Λατρείας. Γιαυτο έγιναν και Οικουμενικές Σύνοδοι όταν παρουσιάστηκαν ανεθεωρήσεις, νεωτερισμοί, δημιουργίες κτλ. Να ελέγξουν, να μελετήσουν και να ορθοτομήσουν.

ΝΓ
 
Last edited:

neoklis

Νεοκλής Λευκόπουλος, Γενικός Συντονιστής
Πάντως, εαν ήμουν πολέμιος της παράδοσης, θα εκμετάλλευα το πνεύμα και την σοφιστεία και τα επιχειρήματα του άρθρου

Οφείλω να ομολογήσω ότι εάν κανείς διαβάσει το άρθρο μ' αυτό το πνεύμα αποδίδοντας «ύποπτα» κίνητρα στον Γ. Κόρδη, τότε όντως οδηγείται σε διαφορετικά συμπεράσματα. Εγώ πάντως δεν ξέρω τον ίδιο, παρά μόνον κάποια έργα του.

Ο Κόντογλου δεν έκανε τίποτα διαφορετικό στον τομέα της αγιογραφίας (...) βασίστηκε σε ΥΠΑΡΧΟΝΤΑ πρότυπα (...) να αναβιώσει την αγιογραφία που υπαγόνταν στο πνεύμα του Ορθοδόξου δόγματος (...) άσχετα των σχολών.

Σωστό μεν, αλλά η αναβίωση αυτή ήταν τόσο δημιουργική που κάθε ζωγραφιά του Φ.Κ. «φωνάζει» τον ποιητή από μακριά. Και μια που αναγνωρίζουμε την ύπαρξη σχολών, πολύ διαφορετικών στην τεχνοτροπία, που όλες απορελούν τέχη εκκλησιαστική μεν και λειτουργική και φυσικά ορθόδοξη, αλλά όχι και «βυζαντινή» με την στενή έννοια του όρου. Ποια ακριβώς σχολή συνέχισε ο Φ.Κ.; Παλαιλολόγεια, του Πανσέληνου, την μεταβυζαντινή, της Τουρκοκρατίας, λαϊκότροπη αλλά και με επιρροές από τη Δυτική τέχνη;

ένας γόνιμος διάλογος της εκκλησιαστικής τέχνως με ΡΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ
Ο διάλογος αυτός είναι αναντίρρητος. Από τους μεγάλους τεχνίτες όμως έγινε κατά τρόπο που να υποτάσσει το όποιο δάνειο στην εκκλησιαστικότητα της αγιογραφίας.

Υπάγεται η εκκλησιαστική τέχνη στο Ορθόδοξο δόγμα, ναι ή όχι;
Όχι, αλλά το υπηρετεί. Ούτε υπάρχει, κατά την γνώμη μου, αιρετική τέχνη. Μόνο οι απόψεις μπορούν να είναι αιρετικές και οι άνθρωποι που τις υποστηρίζουν αιρετικοί. Η τέχνη μπορέι να είναι το πολύ-πολύ, άτεχνη ή ακατάλληλη για εκκλησιαστική/λειτουργική χρήση.

Η τέχνη, γενικά, έχει δυο ενδογενή στοιχεία. Την τάση της δημιουργίας και της εξέλιξης και την τάση συντήρισης. Κατα πόσο επιτρέπει το Ορθόδοξο δόγμα την εξέλιξη και κατα πόσο επιβάλλει την συντήριση;
Ασφαλώς και την επιτρέπει, αδιάψευστος μάρτυρας η ιστορία. Τόσο στη ζωγραφική, όσο και στην αρχιτεκτονική. Γιατί όχι στην ψαλτική; Πάντοτε όμως ελέγχονται οι προθέσεις και οι προϋποθέσεις.

Το θέμα είναι μεγάλο και δύσκολο να συζητηθεί με ολιγόλογες γραπτές τοποθετήσεις. Προφανώς και οι παραπάνω απόψεις (μου) είναι ελλιπείς και μερικές. Απλώς έθιξα κάποια ζητήματα για την προώθηση του διαλόγου.
 
E

emakris

Guest
Σωστό μεν, αλλά η αναβίωση αυτή ήταν τόσο δημιουργική που κάθε ζωγραφιά του Φ.Κ. «φωνάζει» τον ποιητή από μακριά. Και μια που αναγνωρίζουμε την ύπαρξη σχολών, πολύ διαφορετικών στην τεχνοτροπία, που όλες απορελούν τέχη εκκλησιαστική μεν και λειτουργική και φυσικά ορθόδοξη, αλλά όχι και «βυζαντινή» με την στενή έννοια του όρου. Ποια ακριβώς σχολή συνέχισε ο Φ.Κ.; Παλαιλολόγεια, του Πανσέληνου, την μεταβυζαντινή, της Τουρκοκρατίας, λαϊκότροπη αλλά και με επιρροές από τη Δυτική τέχνη;

Για να κάνουμε ένα πείραμα. Στην παραπάνω εύστοχη παράγραφο αντικαταστήστε το "Φ.Κ." με το "Σ.Κ." και το "ζωγραφιά" με κάτι από τη δική μας τέχνη. Πώς σας φαίνεται; :rolleyes:
 

Shota

Παλαιό Μέλος
Σωστό μεν, αλλά η αναβίωση αυτή ήταν τόσο δημιουργική που κάθε ζωγραφιά του Φ.Κ. «φωνάζει» τον ποιητή από μακριά. Και μια που αναγνωρίζουμε την ύπαρξη σχολών, πολύ διαφορετικών στην τεχνοτροπία, που όλες απορελούν τέχη εκκλησιαστική μεν και λειτουργική και φυσικά ορθόδοξη, αλλά όχι και «βυζαντινή» με την στενή έννοια του όρου. Ποια ακριβώς σχολή συνέχισε ο Φ.Κ.; Παλαιλολόγεια, του Πανσέληνου, την μεταβυζαντινή, της Τουρκοκρατίας, λαϊκότροπη αλλά και με επιρροές από τη Δυτική τέχνη;

Από εδώ:

Είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε από πού διδάχθηκε τη «βυζαντινή» τέχνη ο Κόντογλου, γιατί αυτό ερμηνεύει νομίζω και την κατοπινή πορεία της αγιογραφικής τέχνης του και γενικώτερα τη στάση απέναντι στη Βυζαντινή Ζωγραφική. Σπούδασε ουσιαστικά, λοιπόν, στην Κρητική Σχολή και κατά κάποιον τρόπο αυτήν θεώρησε ως την αρτιώτερη ή τουλάχιστον χρονολογικά προσιτότερη παράδοση ν’ακολουθήση. Άλλωστε στην εποχή εκείνη τα μεγάλα έργα της Μακεδονικής Σχολής, όπως οι τοιχογραφίες του Πανσέληνου στο Πρωτάτο, ήταν σε κακή κατάσταση και τα άλλα άγνωστα. Κι είναι χαρακτηριστικό, ότι όταν αργότερα δούλεψε σαν συντηρητής σε τοιχογραφίες της κυρίας βυζαντινής εποχής, πάλι έτυχε να εργαστή στην Περίβλεπτο του Μυστρά, το προδρομικό αυτό έργο της Κρητικής Σχολής. Ο μεγάλος του πάντως δάσκαλος ήταν ο Θεοφάνης της Λαύρας κι από κοντά ο Κατελάνος κι οι άλλοι Κρητικοί κι ακόμη αργότερα, από θεωρητικές θέσεις κινούμενος, θα θεωρήση σαν τα «πιο γνήσια έργα της Χριστιανικής Αγιογραφίας» τις αγιογραφίες των τελευταίων αιώνων της Τουρκοκρατίας, όταν οι τεχνίτες δούλευαν «με την πίστη μονάχα, δίχως να ανακατευθή καθόλου το μυαλό». Μ’αυτόν τον θεωρητικό οπλισμό κι όταν θα γνωρίση την Μακεδονική Ζωγραφική, θα μείνει κλειστός και επιφυλακτικός αν όχι προκατειλημένος.
 

Nikolaos Giannoukakis

Παλαιό Μέλος
Αγαπητέ μου κ. Μακρή,

Η εκκλησία έχει μιλήσει για την αγιογραφία και (κατ εσάς) το Σ.Κ.

Οφείλουμε να πειθαρχούμε τόσο στους περιορισμούς που μας επιβάλλει για τα όρια της τέχνης (της δημιουργίας και των νεωτερισμών) όσο και στην ανάρτηση τέχνης ή την χρήση τεχνοτροπιών για λατρευτικούς σκοπούς.

Δηλαδή, κατ εσάς, ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ η ΜΗ ΥΠΑΚΟΗ στα όρια που θέτει η εκκλησία;

Προς τον Φίλο τον κ. Λευκόπουλο,

Η τεχνοτροπία του Κόντογλου μπορεί να κάνει την Θεοτόκο πιο λαμπρή και πιο ζωντανή, αλλα παραμένη λιτή και γλυκιά μάνα του Χριστού και μάνα μας και ΔΕΝ ΔΙΑΦΕΡΕΙ στο αποτέλεσμα απο τα πρότυπα του Σινά, της Πόλης, του Μυστρά. Είνα Θεοτόκος, βλέπει ως Θεοτόκος, ικετεύει ως Θεοτόκος. Δεν την κάνει φωτομοντέλο της πεντάρας η τεχνοτροπία του Κόντογλου με ρώζ μάγουλα και παχιά χείλη και στρογγυλές γονίες και νατουραλιστικά κάλλη που ο,τι άλλο παρα λιβάνη μυρίζουν.

Γενική άποψη

Όπως και η παράδοση της ψαλτικής ερμηνείας της Ορθόδοξης υμνογραφίας. Είτε την ερμηνεύει ο Πρίγγος, η ο Τσαμκιράνης, ή ο Μαιδανόγλου, ή ο Καραμάνης, ψαλτική παραμένει με κοινά συστατικά που παραδόθηκαν απο παλιά γενία στην νέα, με τον μαθητή δίπλα στον δάσκαλο στο σπίτι, στο αναλόγιο (ακόμα και με τις κλοτσιές και το τράβηγμα των αυτιών). Και εφ όσον τα συστατικά αυτά έγιναν ΑΠΟΔΕΚΤΑ απο την ΣΥΝΤΡΙΠΤΙΚΗ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑ των ψαλτών και της εκκλησίας, τότε ενσωματόνωνται και δογματικώς (εαν όχι επισήμως) στην παράδοση. Οτι δημιουργεί έριδες, έντονες δυσφορίες και διαμαρτυρίες, δύσκολα είναι ευλογημένο. Γιαυτό υπάρχουν και αποφάσεις της εκκλησίας ΕΠΙ ΣΥΝΟΔΟΥ που προσπαθούν να πειθαρχήσουν και να ικετεύσουν τον αυτοαποκλείωντα απο την εκκλησιαστικη παράδοση στην επιστροφή.

Εν κατακλείδι κ. Μακρή, Τεσσαρακοστή είναι. Μην ανοίγουμε θέματα για τα οποία πολλά έχουν γραφτεί και για τα οποία η εκκλησία ΕΧΕΙ ΜΙΛΗΣΕΙ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕΙ. Το γιατί δεν πειθαρχούν μερικοί (επ αναλογίω ψάλτες και ακαδημαϊκοί που διακονούν το αναλόγιο) να το ψάξετε αλλού.

Βεβαίως, ο θεωριστής ακαδημαϊκός που δεν ασχολείται με την ζώσα ψαλτική επ αναλογίω δικαίωμα έχει να εξετάζει και να φιλοσοφεί και να μελετά αγιογραφικό, μουσικό, εικαστικό εν γένει νατουραλισμό και νεωτερισμό και ότι αγαπά η καρδούλα του......

ΝΓ
 

dimitris

Παλαιό Μέλος
Αν παραλληλίσουμε την μουσική των τελευταίων χρόνων με την αγιογραφία θα δούμε ότι έχουν πολλά κοινά.
Κατ αρχάς έσβησε η ποιητική φαντασία ανθρώπων που έζησαν περίπου ίδιες εποχές. Δεν έχουμε έργα ανάλογα του Πέτρου, του Ιακώβου Πρ. του Θεοφάνους, του Πανσελήνου κ.α.
Οι παλαιοί έγραψαν , ζωγράφισαν σύμφωνα με την αρχαία παράδοση αλλά δημιουργικά. Οι νεώτεροι ήσαν περισσότερο συντηρητικοί της παράδοσης παρά δημιουργικοί. Πορτραίτα της αρχαίας Φαγιούμ και τοιχογραφίες της Πομπηίας δείχνουν συγγένεια με τα έργα των μεγάλων ζωγράφων του βυζαντίου αλλά όχι ταύτηση. Ισως πρόοδο των νεωτέρων Μεγάλων καλλιτεχνών.
Αντίθετα τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα γίνεται προσπάθεια όχι κάποιας προόδου αλλά απλά συντήρησης έργων των μεγάλων δημιουργών.
Πριν λίγα χρόνια η παράδοση στην Ελλάδα είχε ξεκλίνει προς την δύση και στη ζωγραφική και στη μουσική.
(Σαν παλιός διδάχτηκα στην πρώτη τάξη τα διαστήματα βυζαντινής με αρμόνιο).
Έτσι ήταν η μουσική γενικά στην Ελλάδα μέχρι που ήλθαν οι Κων/τες δασκάλοι (γιαυτό λέω μη μένετε μόνο στον Ιάκωβο) και ο εξ ανατολής Κόντογλου και μας άνοιξαν τα μάτια.
Φυσικά τα έργα του Κόντογλου δεν είναι αυτά του Θεοφάνους και του Στανίτσα αυτά του Ιακώβου Πρ.
Αλλά δέχτηκαν οι άνθρωποι ότι στην ατέλειά τους προσπάθησαν.
Εκτός από κάποιον.
 
Top