Ἐρευνᾶτε τὰς Γραφὰς

[frephraim]

Ἔχω παρατηρήσει ὅτι ὄχι μόνο στὰ συγγράμματα τῶν Ἁγίων Πατέρων, ἀλλὰ καὶ στὴν ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας, βρίσκουμε κάτι ποὺ μοῦ φαίνεται σὰν παρερμηνεία τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Πρόκειται γιὰ τὸ ἑξῆς χωρίο: «ἐρευνᾶτε τὰ γραφάς, ὅτι ὑμεῖς δοκεῖτε ἐν αὐταῖς ζωὴν αἰώνιον ἔχειν» (Ἰω. εʹ 39) Ἐδῶ ὁ Χριστὸς ἐλέγχει τοὺς Ἰουδαίους ποὺ νομίζουν ὅτι ἔχουν αἰώνια ζωὴ στὶς γραφές.

Ξέρουμε ὅτι ἡ λέξις «ἐρευνᾶτε» μπορεῖ νὰ εἶναι ἢ ἀπὸ τὴν ὁριστικὴ ἔγκλισι ἢ ἀπὸ τὴν προστακτικὴ ἔγκλισι, ἀνάλογα μὲ τὰ συμφραζόμενα. Στὴν προκειμένη περίπτωσι, τὸ ρῆμα «ἐρευνᾶτε» εἶναι σαφῶς στὴν ὁριστικὴ ἔγκλισι. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες ὅμως, γιὰ νὰ τονίσουν τὴν ἀξία τῆς μελέτης τῆς Ἁγίας Γραφῆς, παρουσιάσουν αὐτὰ τὰ λόγια τοῦ Χριστοῦ σὰν νὰ εἶναι στὴν προστακτικὴ ἔγκλισι, δηλ. ὡς ἐντολὴ νὰ ἐρευνοῦμε τὴν Ἁγία Γραφή.

Π.χ., ὁ Ἅγιος Πέτρος ὁ Δαμασκηνὸς γράφει στὴ Φιλοκαλία: «ὀφείλομεν ἐρευνᾶν τὰς Γραφὰς κατὰ τὴν τοῦ Κυρίου ἐντολήν, ἵνα αἰώνιον ζωὴν εὕρωμεν ἐν αὐταῖς» (Γʹ Τόμος, σελ. 99)

Καὶ ὁ Ἅγιος Ἀνδρέας Κρήτης γράφει στὸ δοξαστικὸ τῆς λιτῆς τῆς Ὑπαπαντῆς «Ἐρευνᾶτε τὰς γραφάς, καθὼς εἶπεν ἐν εὐαγγελίοις Χριστὸς ἡ ἀλήθεια.»

Δὲν ἀμφισβητῶ, βέβαια, τὴν ἀξία τῆς μελέτης τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἀλλὰ μοῦ κάνει ἐντύπωσι πόσο συχνὰ οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἐκμεταλλεύουν αὐτὸ τὸ χωρίο.

Συμφωνεῖτε μὲ ὅ,τι λέω, ἢ ἔχω πέσει ἔξω;

 

[π. Βασίλειος Χλαμπάνης]

πάτερ, εὐλογεῖτε,
Ἐάν ἀντελήφθην ὀθρῶς, ἡ ἐρώτησις ἀναφέρεται εἰς τό γεγονός ὅτι, ἐνῶ ὁ Χριστός διετύπωσε τήν φρᾶσιν "ἐρευνᾶτε τάς γραφάς" εἰς τήν ὀριστικήν, οἱ Πατέρες τήν χρησιμοποιοῦν ὡς νά διετυπώθη εἰς τήν προστακτικήν. Ἔχετε δίκαιον. Ὅμως, θά πρέπει νά δοῦμε ὁλόκληρον τήν φρᾶσιν τοῦ Κυρίου ὡς αὕτη διατυπώνεται εἰς τούς στίχους Ἰωάν. ε,39 - 40.
"39 ἐρευνᾶτε τάς γραφάς, ὅτι ὑμεῖς δοκεῖτε ἐν αὐταῖς ζωήν αἰώνιον ἔχειν΄ καί ἐκεῖναι εἰσίν αἱ μαρτυροῦσαι περί ἐμοῦ΄ 40 καί οὐ θέλετε ἐλθεῖν πρός με ἵνα ζωήν ἔχητε."

Ἐδῶ ὁ Κύριος δέν ἀποδοκιμάζει τήν ἔρευναν (ἤ ἀνάγνωσιν) τῶν γραφῶν. Δέν λέγει δηλ. εἰς τούς Ἰουδαίους "κακῶς ἐρευνᾶτε τάς γραφάς νομίζοντες ὅτι ἐν αὐταῖς ζωήν αἰώνιον ἔχειν΄". Ἀντιθέτως, καί τοῦτο προκύπτει ἀπό τήν συνέχειαν τοῦ λόγου του, κρίνει θετικήν τήν ἔρευναν τῶν γραφῶν διότι, πράγματι, "καί ἐκεῖναι εἰσίν αἱ μαρτυροῦσαι περί ἐμοῦ". Ὅμως, ἀποδοκιμάζει αὐτούς, διότι, παρ' ὅλον ὅτι ἐρευνοῦν τάς γραφάς μέσα ἀπό τάς ὁποίας μποροῦν νά ἔχουν αἰώνιον ζωήν, ἀφοῦ αὗται μαρτυροῦν περί Αὐτοῦ, ἐκεῖνοι δέν Τόν ἀκολουθοῦν ὥστε, πράγματι, νά ἔχουν ζωήν αἰώνιον. (ὁ ἀκολουθῶν ἐμοί... ἔξει τό φῶς τῆς ζωῆς (Ἰωάν. η,12)

Κατά τήν ἄποψίν μου, οἱ Πατέρες χρησιμοποιοῦν τήν φρᾶσιν τοῦ Κυρίου "ἐρευνᾶτε τάς γραφάς" εἰς τήν προστακτικήν, ὄχι διά νά παραπλανήσουν τούς χριστιανούς, κατά τήν προσφιλῆ μέθοδον πολλῶν ἀθέων ἰσχυριζομένων ὅτι εἰς τήν Ἁγίαν Γραφήν γράφει ὅτι "οὐκ ἔστι Θεός" παραλειπόντων σκοπίμως τό "εἶπεν ἄφρων ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ", ἀλλά ἐκλαμβάνοντες τήν θετικήν στάσιν τοῦ Κυρίου ἔναντι τῆς ἐρεύνης (ἤ ἀναγνώσεως) τῶν γραφῶν, αἱ ὁποῖαι μάλιστα μαρτυροῦν περί Αὐτοῦ καί -ἄρα- διά τῶν ὁποίων ζωήν αἰώνιον ἔχομεν, ὡς παρότρυνσιν-προσταγήν πρός τούς πιστούς "ἐρευνᾶτε τάς γραφάς"(προστακτική).

Δέν ἔχω ὑπ' ὄψιν μου κάποιαν σχετικήν ἑρμηνείαν, διά τοῦτο καταθέτω τήν ίδικήν μου θέσιν ἐν ἀναμονῇ καί ἄλλων ὥστε νά συνθέσωμεν, τελικῶς, μίαν ἐπαρκῆν ἀπάντησιν εἰς τήν ἐνδιαφέρουσαν ἐρώτησίν σας.

 

[π. Μάξιμος]

...στὴν ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας, βρίσκουμε κάτι ποὺ μοῦ φαίνεται σὰν παρερμηνεία τῆς Ἁγίας Γραφῆς.

Δέν ἔχω ὑπ' ὄψιν μου κάποιαν σχετικήν ἑρμηνείαν, διά τοῦτο καταθέτω τήν ίδικήν μου θέσιν...

Δόξα τῷ Θεῷ πατέρες ἔχουμε τά ὀρθόδοξα Ὑπομνήματα ἐπί τῇ βάσει τῶν ὁποίων πορευόμεθα εἰς τήν ἑρμηνείαν τῆς Κ.Δ. καί ἀπό ἐκεῖ βλέπουμε τίς σχετικές ἑρμηνεῖες, ὥστε νά ἔχουμε ὑπ᾿ ὄψιν μας τά ἀκριβῆ καί ὀρθόδοξα ἑρμηνευτικά σχόλια τῶν πνευματοκινήτων καί θεοφόρων Πατέρων, καί σαφῶς δέν ἔχουμε ἰδικήν μας θέσιν.

Διαβάζοντας λοιπόν τό Ὑπόμνημα εἰς τό κατά Ἰωάννην βλέπω ἀφ᾿ ἑνός τό δίκαιον τοῦ π. Ἐφραίμ διά τό πῶς ἐξελήφθη ἡ ἔγκλισις τοῦ ρήματος, ἡ ὁποία σαφῶς εἶναι ὁριστική, ἀλλά καί τό δίκαιον τοῦ π. Βασιλείου ὅτι ἡ ἑρμηνεία ἐξάγεται ἀπό τά ἑπόμενα.

Ὀρθῶς λοιπόν οἱ Πατέρες καί οἱ Ὑμνογράφοι ἐξέλαβον αὐτό τό ρῆμα πού εἶναι εἰς τήν ὁριστικήν ὡς παρότρυνσιν καί διά τήν ἔρευναν τῶν Γραφῶν στηριζόμενοι εἰς τό «ἐκεῖναι εἰσίν αἱ μαρτυροῦσαι περί ἐμοῦ» σέ συσχετισμόν μέ τό «οὐ θέλετε ἐλθεῖν πρός με ἵνα ζωήν ἔχητε».
Αἱ Γραφαί μαρτυροῦν περί τοῦ Χριστοῦ καί δι᾿ αὐτῶν ὁ Θεός δίδει μαρτυρίαν περί αὐτοῦ. Πρέπει λοιπόν νά ἐρευνῶμεν τάς Γραφάς, διότι διά τῆς ἐρεύνης ταύτης θά ἐπιτύχωμεν ζωήν αἰώνιον.

Τό θέμα πού ἔθεσε ὁ π. Ἐφραίμ εἶναι πολύ ὡραῖο καθ᾿ ὅτι σχετίζεται μέ τό ὡραιότατο δοξαστικό τῆς λιτῆς τῆς ἐπικείμενης ἑορτῆς τῆς Ὑπαπαντῆς χρησιμοποιούμενο καί στά μεθέορτα

Δόξα... Ἦχος πλ. α'​

Ἐρευνᾶτε τὰς Γραφάς, καθως εἶπεν ἐν Εὐαγγελίοις Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν· ἐν αὐταῖς γὰρ εὑρίσκομεν αὐτόν, τικτόμενον καὶ σπαργανούμενον, τιθηνούμενον καὶ γαλακτοτροφούμενον, περιτομὴν δεχόμενον, καὶ ὑπὸ Συμεὼν βασταχθέντα, οὐ δοκήσει οὐδὲ φαντασίᾳ, ἀλλ' ἀληθείᾳ τῷ κόσμῳ φανέντα, πρὸς ὃν βοήσωμεν· ὁ πρὸ αἰώνων Θεός, δόξα σοι.​

 

[π. Βασίλειος Χλαμπάνης]

π. Μάξιμε,
Εὐχαριστῶ διά τήν ἀπό μέρους σας εὔσχημον ἐπαναφοράν μου εἰς τήν τάξιν. Ἔχετε ἀπόλυτον δίκαιον. Ὁμολογῶ τό ἀδόκιμον τῆς φράσεως "ἰδικήν μου θέσιν", διά τῆς ὁποίας, παρά ταῦτα, οὐδόλως ἐπεθύμουν νά δηλώσω... "αὐθεντικός ἑρμηνευτής τῶν γραφῶν". Μακράν ἐμοῦ...
Ὑπομνήματα δέν ἔχω καί ἡ παρατήρησίς σας ἦτο ἕν καλόν ἔναυσμα διά νά τά ἀποκτήσω.

Εὐλογεῖτε.