Ἐντυπώσεις περιηγητῶν ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ τῶν Ἑλλήνων

[Κωσταντής1]

[...] Μετὰ τὴν λειτουργία, οἱ παπάδες μᾶς ὁδήγησαν στὴν ἕδρα τους [σχόλιο: στὴν Ῥοζέττα]. Μᾶς ἔμπασαν σὲ μιὰν αἴθουσα ἐπιπλωμένη μισὸ εὐρωπαϊκά, μισὸ ἀνατολίτικα. Πρὶν καλὰ καλὰ μποῦμε μέσα, μᾶς ἔριξαν στὸ πρόσωπο καὶ στὸ σῶμα κρύο νερὸ ἀπὸ μιὰ γυάλινη φιάλη διαφανῆ, κλεισμένη μὲ ἕνα διαπερατὸ πῶμα σκαλιστό - ἦταν ῥοδόνερο αὐτὸ μὲ τὸ ὁποῖο μᾶς ῥαντίζανε, συνήθεια ποὺ ἐπικρατεῖ στὴν Ἀνατολὴ ἀπὸ ἀμνημονεύτων ἐτῶν, ὄταν θέλει κανεὶς νὰ ὑποδεχθῇ ἐπίσημα κάποιον ξένο ἢ ἐπισκέπτη. Καθὼς δὲν τὸ περιμέναμε αὐτὸ τὸ ἔθιμο, στὴν ἀρχὴ μᾶς ξένισε· ἀλλὰ ἡ ἔκπληξή μας δὲν κράτησε παρὰ ὅσο ἡ πρώτη στιγμὴ τῆς ξαφνικῆς μας ἐντύπωσης, καὶ οἱ παπάδες μᾶλλον δὲν πρόλαβαν νὰ τὴν ἀντιληφθοῦν. Ἀλλιῶς, θὰ γελάγαμε μαζί τους, καὶ αὐτοὶ μὲ μᾶς· δὲν ἐτέθη θέμα, ὅμως, οὔτε ἀπὸ τὴν δική τους πλευρά, οὔτε ἀπὸ τὴν δική μας. Ἦταν πολὺ περίεργοι νὰ μάθουν πῶς μᾶς φάνηκε τὸ ψάλσιμό τους, καὶ μᾶς ῥώτησαν πῶς τὸ βρήκαμε. Ἐπαινέσαμε λοιπὸν τὴν τάξη, καὶ τὴν εὐπρέπεια, μὲ τὴν ὁποίαν ἐξετελέθησαν οἱ ψαλμοί τους, ἀλλὰ φυλαχτήκαμε μὴν τοὺς κοινοποιήσουμε τὴν ἐντύπωση ποὺ μᾶς ἔκαναν: φαίνονταν δὲ τόσο πεπεισμένοι ὅτι τὰ ᾄσματά τους εἶναι ὑπέροχα, ὥστε θὰ τοὺς δίναμε τὴν ἐντύπωση ὅτι ἔχουμε πολὺ κακὸ γοῦστο, ἐὰν τοὺς φανερώναμε ὅτι δὲν μᾶς ἄρεσε ἡ μελῳδία. Μᾶς φάνηκε προτιμώτερο νὰ μάθουμε ἀπὸ τοὺς ἴδιους τί ἦταν αὐτὸ τὸ κράτημα τῆς φωνῆς, ποὺ γινόταν κατὰ τὴν διάρκειά της, καὶ μᾶς εἶπαν ὅτι αὐτὸ τὸ κράτημα λεγόταν ἴσον, καὶ ὅτι ὁ κάθε ψάλτης ῥύθμιζε τὴν φωνή του μὲ βάση αὐτὸ τὸ κράτημα. Τοὺς ῥωτήσαμε ἐὰν στὴν ἐκκλησία τους ἔπρεπε νὰ ἀκολουθεῖ κανεὶς κατὰ γράμμα τὶς νότες ποὺ εἶναι σημειωμένες στὰ βιβλία. Μᾶς ἀπάντησαν ὅτι ἕνας ἔμπειρος ψάλτης δὲν ἀρκεῖται ποτὲ σὲ αὐτὸ καὶ ὅτι τοῦ ἀρκεῑ νὰ ξέρει τὸν τόνο στὸν ὁποῖον πρέπει νὰ ψαλῇ τὸ κάθε ᾷσμα ὥστε νὰ συνθέτει τὴν μελῳδία ἐπὶ τόπου. Τὸ ἴσον, ἐξάλλου, ὅπως ἔχουμε ἀκούσῃ, χρησιμεύει σὰν ὁδηγὸς στον ψάλτη προκειμένου νὰ μένει ἐντὸς τοῦ τόνου, ἢ νὰ ἐπιστρέψῃ σὲ αὐτὸν ἄν ἔχει ἀπομακρυνθῇ [σχόλιο: τόνος=ἧχος]. -Ποιές λοιπὸν οἱ ἀρχὲς καὶ ποιοί οἱ κανόνες στὸ ψάλσιμό σας; τοὺς ῥωτήσαμε. Ἀμέσως, μᾶς ἔδειξαν ἕνα βιβλιο, ποὺ μάθαμε μετὰ ὅτι λεγόταν παπαδική, καὶ μᾶς εἶπαν: - Εἶναι γραμμένα ἐδῷ μέσα. Ὁποιοσδήποτε, μὲ τὴν βοήθεια ἑνὸς καλοῦ δασκάλου, ἔχει μάθῃ ὅλα ὅσα βρίσκονται γραμμένα σὲ αὐτὸ τὸ βιβλίο, μπορεῖ εὔκολα μετὰ νὰ συνθέτει ἀνὰ πᾶσα στιγμὴ ἕνα ᾄσμα σὲ ὁποιονδήποτε ἦχο. -Μά, ἀντιτείναμε, δὲν ἔχετε κάποια εἰδικὰ ᾄσματα ἀφιερωμένα σὲ κάποιες τελετές, κάποιες συγκυρίες, καὶ ἄλλα, ποὺ ψέλνονται μόνο σὲ συγκεκριμένες περιστάσεις, ἐπίσημες - ἄλλα, δηλαδή, γιὰ κείνη τὴν ἑορτή, ἄλλα γιὰ τὴν ἄλλη; Ἀλλιῶς, ἄν δὲν ἔχετε, δηλαδή, καὶ ψέλνετε μόνο αὐτοσχεδιαστικά, σύμφωνα με τὸ γοῦστο καὶ τὴν ἰκανότητα τοῦ κάθε ψάλτη, τότε, πῶς ξεχωρίζει τὸ κάθε ᾄσμα ἀπὸ τὰ ὑπόλοιπα, σὲ κάθε διαφορετικὴ περίσταση; - Ὅλα αὐτὰ τὰ διαφορετικὰ ᾄσματα τὰ ἔχουμε καταγεγραμμένα στὰ βιβλία μας. Τὰ ξέρουμε ἀπέξω, ὅλοι μας, ξέρουμε καὶ τὸν ἦχο στὸν ὁποῖο πρέπει νὰ ψέλνεται τὸ καθένα, καὶ ἔτσι ὅταν μᾶς ποῦν τὸν ἦχο, ἀνακαλοῦμε ἀμέσως στὴν μνήμη μας τὸ ᾄσμα. Θὰ μπορούσαμε νὰ τοὺς ἔχουμε ἐπισημάνῃ ὅτι ὑπάρχει μιὰ κάποια ἀντίφαση ἀνάμεσα σε αὐτὴν την ἀπάντηση καὶ αὐτὰ ποὺ μᾶς εἶχαν πῇ πρωτύτερα. Μᾶς φάνηκε ὅμως ὅτι αὐτὴ ἡ αντίφαση πρέπει νὰ ἦταν περισσότερο φαινομενικὴ παρὰ πραγματικὴ καὶ ὅτι προερχόταν μᾶλλον ἀπὸ τὴν κατάχρηση ποὺ ἔκαναν στὴν ἔννοια σύνθεση. Στὴν ἀρχὴ τὴν εἴχαμε ἐκλαβῃ κατὰ γράμμα, σύμφωνα μὲ τὸ αὐστηρὰ καθορισμένο περιεχόμενο ποὺ ἔχει αὐτὴ ἡ ἔννοια σὲ μᾶς, στὴν δική μας μουσική. Προτιμήσαμε ὅμως νὰ μὴν ἐπιμείνουμε, γιὰ νὰ μὴν μπλέξουμε σὲ μιὰ συζήτηση γύρω ἀπὸ λέξεις ποὺ κινδύνευε νὰ τραβήξῃ σὲ μάκρος, νὰ γίνῃ ὑπερβολικὰ θεωρητικὴ καὶ νὰ μὴν καταλήξῃ πουθενά, ὅπως γίνεται σχεδὸν πάντοτε σὲ αὐτὲς τὶς περιπτώσεις.

Βιγιωτώ, Περὶ τῆς σημερινῆς κατάστασης τῆς μουσικῆς στὴν Αἴγυπτο, μέρος πρῶτο, 1826, Παρίσι, τυπ. Πανκοὺκ σελ. 369 κ.ἑ. μτφρ. δική μου.
[σχόλιο: δὲς ἐδῷ]

 

[domesticus]

Ἐνδιαφέρον. Εὐχαριστίες γιὰ τὸν κόπο.

 

[Κωσταντής1]

Oὐδεὶς κόπος.

 

[Κωσταντής1]

[...] Ἡ καμπίνα τοῦ καπετάνιου εἶχε καταληφθῇ ἀπὸ τοὺς παπάδες, ποὺ ἦταν oἱ ἐπικεφαλῆς τοῦ ὁμίλου [τῶν προσκυνητῶν...] Ἀπὸ τὸ πρῶτο βράδυ τῆς ἀναχώρησῆς μας, δύο παπάδες κάναν τὴν προσευχή, στὴν ὁποῖα ὅλοι συμμετεῖχαν, μὲ πολλὴ κατάνυξη. Εὐλόγησαν τὸ σκάφος, καὶ ἡ τελετὴ ἐπαναλήφθηκε ἔκτοτε σὲ κάθε καταιγίδα. Οἰ ψαλμοὶ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ἔχουν πολλὴ γλυκύτητα ἀλλὰ λίγη σοβαρότητα. Παρατήρησα κάτι ἀξιοπρόσεκτο: ἕνα παιδὶ ξεκινοῦσε τὸν στίχο ἑνὸς ψαλμοῦ σὲ τόνο ὀξὺ καὶ τὸν κρατοῦσε σὲ αὐτὸ τὸ ὕψος, σὲ μία νότα, δηλαδή, ἐνῷ ἕνας παπᾶς ἔψαλλε τὸν ἴδιο στίχο σὲ διαφορετικὸ σκοπό, καὶ σὲ κανόνα, ἀρχίζοντας δηλαδὴ τὸν καθε στίχο ἐκεὶ ποὺ τὸ παιδὶ εἶχε ἤδη ξεπεράσῃ τὴν μέση τοῦ ἴδιου στίχου. Ἔχουν ἕνα ὑπέροχο Κύριε Ἐλέησον: πρόκειται γιὰ μία μόνο νότα, ποὺ τὴν κρατᾶνε πολλὲς φωνὲς μαζί, ἄλλες βαρειές, ἄλλες ὀξεῖες, ψέλνοντας, ἀντάντε καὶ μέτζα βότσε, τὴν ὀκτάβα, τὴν πέμπτη καὶ τὴν τρίτη. Ἡ αἴσθηση ποὺ προκαλεῖ αὐτὸ τὸ Κύριε Ἐλέησον εἶναι ἐκπληκτικὴ σὲ θλίψη καὶ μεγαλοπρέπεια: εἶναι μᾶλλον ἔνα κατάλοιπο τῆς ἀρχαίας ψαλμῳδίας, τῆς πρώτης ἐκκλησίας. Ὑποπτεύομαι μήπως ἡ προηγούμενη ψαλμῳδία ἀνήκει στὴν νεώτερη ψαλτική, ἡ ὁποία εἰσήχθη στὴν ἑλληνόφωνη ἐκκλησία τὸν τέταρτο αἰῶνα, γεγονὸς γιὰ τὸ ὁποῖο ὀ Ἅγιος Αὑγουστῖνος εἶχε κάθε δίκιο νὰ παραπονιέται. Σατωβριάνδος, Ἀπὸ τὸ Παρίσι στὴν Ἱερουσαλήμ, Παρίσι, ἐκδ. Γκαρνιέ, σελ. 251 [μτφρ. δική μου].

Προσθήκη-σχόλιο. Ἡ συγχορδία ποὺ περιγράφει ὁ Σατωβριάνδος ἴσως - μήπως(?) - συμπίπτει μὲ τὸ παράξενο κούρδισμα τῆς χρυσανθινῆς (Μ. Θεωρητικόν, παρ. 51, ὑποσημείωση) πανδουρίδας σὲ πΑ-Γα-Δι. Μήπως τὸ Γα εἶναι ὕφεση. Μήπως δὲν εἶναι. Ἑπίσης προσθήκη: στοὺς Φράγκους κάνει ἑντύπωση ἡ λέξη παπᾶς, τὴν ἑπαναλαμβάνουν συνέχεια συνήθως ὄχι μὲ κακεντρέχεια. Παπὰ στὰ γαλλικὰ εἶναι ὁ δικός μας μπαμπᾶς.

 

[Κωσταντής1]

υγ. ἐγὼ ὑποψιάζομαι ὅτι ὁ κος Ῥενὲ (Σατωβριάνδος) ἀκούει δευτέρα καὶ τὴν νομίζει τρίτη, διότι δὲν μπορεῖ νᾳ νομίσῃ δευτέρα σύμφωνη.

 

[Κωσταντής1]

υγ2. Tὸ ἀπόσπασμα τοῦ Αὑγουστίνου στὸ ὁποῖο ἀναφέρεται ὁ Σατωβριάνδος εἶναι ἴσως - ἴσως! - τὸ ἑξῆς < μτφρ. δική μου <γαλλ. <λατ., De musica (Περὶ μουσικῆς) [...] Άκόμα καὶ οὶ Ἕλληνες[...] ἔπαψαν νὰ δίνουν ἔμφαση στὸν ῥυθμὸ καὶ νὰ ἀκολουθοῦν τὴν φυσικὴ διαίρεση κάθε ποδός [=μέτρου, μπατούτας] σὲ δύο μέρη, τὴν ἄρση, καὶ τὴν θέση.

Ἔφτασαν στὸ σημεῖο ἕνα ἑξάμετρο νὰ τὸ κάνουν τρίμετρο, στριμώχνοντας ἕνα ὁλόκληρο μέτρο στὴν ἄρση καὶ ἕνα ὁλόκληρο μέτρο στὴν θέση [δηλ. λ. χ. τὰ 4/4 τἄκαναν 2/4). Μπορεῖ νὰ μὴν εἶναι ὰκριβῶς αὺτὸ τὸ ὰπόσπασμα, πάντως ὸ Αὑγουστῖνος δείχνει νὰ παραπονιέται ὅτι ἡ ποίηση ἔγινε πιὸ διαβαστὴ καὶ ὅτι ἄρχισε νὰ πλησιάζει τὸν πεζὸ λόγο].

 

[Κωσταντής1]

Τοῦ Ἁγίου Μιχαὴλ στὰ Νένητα, φημισμένη κώμη τῆς νήσου Χίου, εἶχαν τὸ πανηγύρι τοῦ Ταξιάρχη, αὐτὸ τὸ ὄνομα ἔχουν, γιὰ τὴν ἑορτὴ αὐτοῦ τοῦ Ἀρχαγγέλου. Ἕνας ἐκ τῶν φίλων μου μὲ κάλεσε νὰ πάω μαζί του, σὲ αὐτὸ τὸ πανηγύρι, νὰ κάνουμε τὸ ὁλονύκτιον. Τὰ Νένητα βρίσκονται δεκαοκτὼ μίλια ἀπόσταση ἀπὸ τὴν πόλη τῆς Χίου, δηλαδὴ ὀκτὼ ἢ ἐννέα λεῦγες γαλλικές, καὶ φτάσαμε ἐκεῖ στὶς ἑπτὰ Ὀκτωβρίου, παραμονὴ τοῦ Ἁγίου Μιχαὴλ (διότι σὲ ὅλη τὴν Ἑλλάδα ἀκολουθοῦν τὸ Παλαιὸ Ἡμερολόγιο, ποὺ βάζει ὅλες τὶς ἑορτὲς δέκα μέρες μετὰ τὶς ἀντίστοιχες τῆς λατινικῆς ἐκκλησίας). Μετὰ ἀπὸ ἔνα λιτὸ γεῦμα, δίχως ψάρι καὶ δίχως αὐγά, μιὰς καὶ ἦταν ἡ τελευταία ἀπὸ τὶς ὀκτὼ ημέρες νηστείας ποὺ προηγεῖται τῆς ἑορτῆς αὐτῆς, πήγαμε στὴν ἐκκλησία, στὶς δέκα ἡ ὥρα τὸ βράδυ, καὶ τὴν βρήκαμε γεμάτη κόσμο, τόσον πολύ, ποὺ παιδευτήκαμε ἀρκετὰ γιὰ νὰ καταφέρουμε νὰ μποῦμε μέσα καὶ νὰ φτάσουμε δίπλα στοὺς ψάλτες, ὅπου ἤθελα νὰ σταθῶ, γιὰ νὰ ἀκούσω τὴν μουσική τους. Ἡ ἀκολουθία εἶχε ἀρχίσῃ μιὰ ὥρα πρὶν καὶ ἤδη γινόταν τόση φασαρία, ποὺ οΙ <Καλονάρχες (sic)> Κανονάρχες ἢ Ἀντιφωνητὲς δὲν καταφέρναν νὰ γίνουν ἀκουστοὶ ἀπὸ τοὺς λειτουργοὺς στοὺς ὀποίους ἀπηύθυναν τὰ Αντίφωνα ἢ Ψαλμούς. Καθὼς οἱ Ψάλτες ἀπὸ τὴν μεριά τους δὲν εἶχαν μπροστά τους βιβλία μὲ νότες γιὰ νὰ μπορέσουν νὰ ξαναβροῦν τὸν τόνο, ὅπως στὴν Εὐρώπη, ἡ μουσικὴ δὲν πήγαινε καθόλου καλὰ καὶ διεκόπη. Ο Πρωτοψάλτης χτύπησε δυνατὰ τὸ δεκανίκι του στὸν πάγκο ποὺ καθόταν καὶ γύρισε στὸν λαὸ καὶ φώναξε ὅσο πιὸ δυνατὰ μποροῦσε Σωπᾶτε θεοκατάρατοι. Ὁ θορυβος ποὺ ἔκανε τὸ ῥαβδὶ καὶ ἡ θυμωμένη φωνὴ αὐτοῦ τοῦ ἐφημερίου ἢ ἱερέως καὶ πρωτοψάλτου ἔκανε νὰ πάψῃ γιὰ λίγο ὁ θόρυβος τοῦ πλήθους. Αὐτὸ ἔδωσε τὴν δυνατότητα στὰ μέλη τοῦ χοροῦ νὰ ξαναβροῦν τὸν τόνο τῆς ψαλμῳδίας, ὅμως σύντομα, καθὼς οἰ Κανονάρχες ἢ μικροὶ ψάλτες φώναζαν πολὺ δυνατὰ [στὸ πρωτότυπο: ψηλά] γιὰ νὰ καταφέρουν νὰ γίνουν ἀκουστοὶ ἀπὸ τοὺς Ψάλτες, στοὺς ὀποίους ἀπηύθυναν συνεχῶς αὐτὰ ποὺ εἶχαν νὰ ποῦν μὲ τὴν σειρά τους, καὶ αὐτοὶ ἀπὸ τὴν μεριά τους, ἴσως ἐπειδὴ εἶχαν πιῇ καὶ κανἀ ποτῆρι παραπάνω στὸ δεῖπνο προτοῦ φτάσουν στὴν ἐκκλησία, ἀνταπέδιδαν στραβὰ αὐτὰ ποὺ τοὺς ἀπευθύνονταν, ἔπεφτε πολὺ γέλιο, καὶ γινόταν τόση φασαρία ποὺ ὀ χορὸς ἀναγκάστηκε νὰ διακόψῃ. Αὐτὴ ἡ σύγχυση κράτησε μέχρι τὰ μεσάνυχτα, ὀπότε ὁ πρωτοψάλτης ἢ ἱερέας ξαναχτύπησε τὸ ῥαβδί του του πάνω στὸν πάγκο καὶ φώναξε Σωπᾶτε δὰ φουρκισμένοι. Grelot, Νέα περιγραφὴ ενὸς ταξιδιοῦ στὴν Κωνσταντινούπολη... παρουσιασμένη στὸν Βασιλέα [τῆς Γαλλίας]. Παρίσι 1680, ἐκδ. χήρας Δαμιανοῦ Φουκὼ σελ. 183, 184 μτφρ. πρόχειρη δική μου. Σχόλιο: ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Λιουτπράνδου τῆς Κρεμόνας οἱ ἐπισκέπτες στὴν ὀρθόδοξη ἀνατολὴ βλέπουν τὰ πράγματα μὲ βάση τὰ δικά τους ἀντιληπτικὰ ὅρια καὶ διηγοῦνται μὲ σκοπὸ νὰ γίνουν ἀρεστοὶ στὸν ἀναγνώστη τους, ποὺ βρίσκεται συχνὰ σὲ ὄχι σύντονη στάση, εἴτε πολιτικὴ μὲ τὸ Βυζάντιο εἴτε δογματικὴ ἔναντι τῆς Ὀρθοδοξίας.

 

[π. Μάξιμος]

... οΙ <Καλονάρχες (sic)>

Καθόλου (sic)...

 

[Κωσταντής1]

Calonarki (ἄκουσε τὸ ν σὰν λ) - προσθ. ἢ καὶ ὄχι, εὐχαριστῶ πάτερ, πάντα καίριος!

 

[π. Μάξιμος]

Συναντᾶται ὁ ὅρος "καλονάρχης" (φαίνεται δέν εἴδατε τήν παραπομπή μου).
https://analogion.com/forum/index.php?threads/kανόναρχος.2417/#post-16465

 

[Κωσταντής1]

σχόλιο2. Ἐὰν παρακάμψουμε τὶς ἀπόψεις τοῦ περιηγητῆ, καὶ μείνουμε καθαρὰ στὴν περιγραφή, χωρὶς νὰ μᾶς σοκάρει ἡ προκατάληψή του, ἁναρωτιέμαι ἂν ἔχουμε μιὰν ἑνδιαφέρουσα ἔνδειξη γιὰ ζητήματα διαστημάτων. Ὁ περιηγητὴς ἐντοπίζει τὴν αἱτία τῆς διάλυσης τῆς συμφωνίας μεταξὺ καλοναρχῶν καὶ ψαλτῶν στὸ πλῆθος, ποὺ παρεμβάλλεται μεταξύ τους. Ἡ φωνὴ τῶν καλοναρχῶν κάπως διαθλᾶται ἁπὸ τὸ ἐμπόδιο, οἱ ψάλτες δὲν τὴν πιάνουν σωστά, στὴν συγκεκριμένη περίπτωση δὲν ἔχουν βιβλία μπροστά τους, καὶ μήπως αὐτὸ - τὸ καταλαβαίνω ὅτι εἶναι τραβηγμένη ὑπόθεση - τοὺς μπερδεύει στὸ νὰ νομίζουν ὅτι τὸ ᾂσμα εἶναι σὲ ψηλότερο ἦχο ἀπὸ ὅ,τι εἶναι. Αὑτὸ ποὺ λέω χωρὶς βέβαια ἑπαρκῆ στήριξη ἢ κατάρτιση, ἀλλὰ μήπως τὸ σύστημα ἑν τέλει εἶναι ἢ ἦταν κάποτε ὅτι ὅταν ἀλλάζουμε ἦχο ὰλλάζουν κάποια διαστήματα καὶ συγκεκριμένα γίνονται μικρότερα λ.χ. ἀπὸ τὸν α στὸν β. Καί - συγχωρῆστε τὴν ἄγνοιά μου - ἂν αὐτὸ θὰ μποροῦσε νὰ διατυπωθῇ καὶ μαθηματικά. Ἂν δηλαδὴ αὑτὴ ἡ ἀλλαγὴ ἑφόσον ὑπάρχει ὑπακούει σὲ συγκεκριμένο, ἑνιαῖο κανόνα.

 

[domesticus]

Ἁπλὰ, γινόταν χάβρα μέσα στὸ ναό καὶ οἱ ψάλτες δὲν ἄκουγαν οὕτε τὸ κανονάρχημα τῶν τροπαρίων (ἀφοῦ δὲν εἴχαν βιβλία, ἦταν ἀκριβὰ τότε), ὥστε νὰ ψάλλουν, οὕτε βέβαια μποροῦσαν μουσικὰ νὰ ἀποδώσουν τὰ μέλη.

Τὸ ἴδιο γίνεται καὶ σήμερα σὲ κανένα ξωκκλήσι μὲ πολὺ κόσμο. Σήμερα βέβαια ἔχουμε ταμπλετ καὶ τουλάχιστον δὲν ἔχουμε ἐλλειψη στὰ βιβλία.

 

[Κωσταντής1]

Ἕχετε ομως κάποια ἄτυπη ἔστω διάκριση όπως ἴσως τότε, τοῦ εξῆς στύλ: ο παλαιὸς ψάλτης κατέχει τὰ τῆς μουσικῆς κ.λπ. ἀλλὰ υστερεῖ στὴν τεχνολογία, καὶ ἐκεῖ ἀναλαμβάνει ο νεότερος μἐ τἀ τάμπλετ, τἀ ἰσοκρατήματα σούπερ γουάι-φάι, ξέρει τἀ μικρόφωνα, τἰς κονσόλες κ.λπ.

 

[petrosgrc]

[...] Μετὰ ἀπὸ ἔνα λιτὸ γεῦμα, δίχως ψάρι καὶ δίχως αὐγά, μιὰς καὶ ἦταν ἡ τελευταία ἀπὸ τὶς ὀκτὼ ημέρες νηστείας ποὺ προηγεῖται τῆς ἑορτῆς αὐτῆς, [...]

Γνωρίζουμε περισσότερα σχετικά με αυτήν τη νηστεία που αναφέρεται εδώ; Ήταν κάποιο τοπικό έθιμο;

 

[Κωσταντής1]

Γράφει ο περιηγητὴς πὼς στὴν Χίο τὴν κρατοῦσαν ὀκτὼ μέρες, δηλαδὴ ἂν η γιορτὴ γινόταν 8 Οκτωβρίου, η νηστεία ξεκινοῦσε τὴν τελευταία τοῦ Σεπτεμβρίου. Ὑπαρχει μιὰ ἴσως μιὰ ἄσχημη μπηχτὴ... γαλλικοῦ στύλ, δηλ. πὼς νηστεύετε μεν, τὀ τσούζετε δέ. Ὅπως τἀ γράφει, στὸ τότε Παλαιὸ ημερολόγιο η γιορτὴ θὰ ἔπεφτε τέλος Σεπτεμβρίου μὲ τὸ νέο. Σήμερα οι Αρχάγγελοι γιορτάζουν πανελληνίως 9 Νοεμβρίου μὲ τὸ νέο. Στὰ Νενητούρια (χωριὸ διαφορετικὸ ἀπὸ τὰ Νένητα, ἐτυμ. κοινή, <νεόδμητα) στὴν Χίο ἔχουν πανηγύρι τοῦ Ταξιάρχη στὶς 6 Σεπτεμβρίου ν.η. Ἡ ἐκκλησία ποὺ περιγράφει θὰ ἦταν τὸ καθολικό (?) τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ταξιαρχῶν, γυναικεῖο μοναστῆρι. Φιλοξενεῖ θαυματουργὴ εἰκόνα τοὺ Αρχαγγέλου, καὶ υποθέτω χωρἰς νἀ ξέρω γρύ, οτι η νηστεία ἦταν μέρος τοῦ προσκυνήματος καὶ τῆς δέησης πρὸς τὸν Αρχάγγελο. Ὁ κόσμος δηλαδὴ θὰ εἶχε συγκεντρωθη κυρίως γιὰ αὐτὴν τὴν δουλειά, νὰ παρέμβη ο Αγιος υπὲρ υγείας κ.λπ. μέσω τῆς εἰκόνας του, ἐκτὸς καὶ ἂν ο περιηγητὴς ἐννοεῖ τὸ χωριὸ Νενητούρια, πρᾶγμα ἀπίθανο διότι όπως βλέπει κανεἰς παραπάνω εῖναι ἀξιόπιστος. Ἅρα ἴσως οι λειτουργοῦντες , στὴν διήγησή του, τοῦ πρωτοψάλτη ἢ/καὶ ιερέως μἐ τὀ δεκανίκι περιλαμβανομένου, ἔρχονται ἀπέξω εἰδικὰ γιὰ τὸν ἐορτασμὸ καὶ κυρίως τὴν παραμονή. Αὐτἀ ἀπὸ μιὰ πρόχειρη τελείως ἐπισκόπηση στὀ διαδίκτυο, ἂν ἔχει λάθη, δὲν ξέρω: δηλ φαίνεται τοπικὴ παράδοση. Ἡ μονἠ ἔπαθε μεγάλη ζημιὰ σὲ σεισμὸ τὸ 1888 ἄρα δὲν ἔχει νοημα νὰ βροῦμε φωτογραφίες τοῦ ἐσωτερικοῦ τοῦ ναοῦ γιὰ νὰ εἰκονογραφήσουμε τὸ ἀπόσπασμα διότι ξαναχτίστηκε.