[Ανακοίνωση] Ἀρχιμανδρίτου Ἀθανασίου Γ. Σιαμάκη, Μουσικολογικὰ Θέματα.

[Χρῆστος Πανάγου]

Ἀθανασίου Γ. Σιαμάκη ἀρχιμ.,
Μουσικολογικὰ Θέματα (νεύματα - ὀκτωηχία - μακαμάτ).
Ἐκδόσεις Κάλαμος, Ἀθήνα 2005, σελίδες 88.​

Πρὶν ἀπὸ λίγες ἐβδομάδες ἕνας καλὸς φίλος μοῦ ἐπέστησε τὴν προσοχὴ στὴν κυκλοφόρηση τῆς ἀνωτέρῳ μελέτης. Πῆρα τὸ θάρρος νὰ «ἀνοίξω» καινούργιο θέμα γι’ αὐτό, διότι πιστεύω ὅτι πολλοὶ θὰ βροῦν ἐνδιαφέροντα στοιχεῖα σ’ αὐτό. Πέραν τῶν ἄλλων, πιστεύω ὅτι τὸ περιεχόμενό της θὰ μποροῦσε νὰ ἀποτελέσει ἔναυσμα γιὰ γόνιμο διάλογο (κι ἐδῶ στὸ Forum) μακρὰ ἀπὸ προκαταλήψεις καὶ προσωπολατρίες.
Πρόκειται γιὰ μία μελέτη, ἡ ὁποία ἀσκεῖ κριτικὴ στὶς θέσεις καὶ τὶς ἀπόψεις τοῦ μακαριστοῦ διδασκάλου Σ. Καρρᾶ, ὅπως ἔχουν διατυπωθεῖ στὸ Θεωρητικὸ τῆς Μεθόδου του. Μὲ τὴν ἄδεια τῶν ὑπευθύνων τῆς ἐκδόσεως τοῦ βιβλίου, παραθέτω στὴν συνέχεια λίγες γραμμὲς ἀπὸ τὸν Πρόλογό του· εἶναι ὁ καλύτερος τρόπος γιὰ νὰ καταλάβει κανεὶς περὶ τίνος πρόκειται:

«...Εἰς τὴν κρίσιμον αὐτὴν περίοδον ὑπὸ τινῶν σπουδαρχιδῶν παρατηρεῖται διαγκωνισμός, προκαλῶν μικροψύχους καὶ μικρομουσικὰς ἀντιπαλότητας εἰς τὸ σῶμα τῶν Ἑλλήνων ψαλτῶν...Μουσικὰ προβλήματα εἶναι καὶ ἡ ἐξιχνίασις τῆς ὀκτωηχίας τοῦ ῥόλου τῶν νευμάτων καὶ τῆς ἐπιχειρουμένης εἰσαγωγῆς τῶν μακαμάτ. Μὲ τὰ ζητήματα ταῦτα ἀσχολεῖται ἡ σύντομος αὕτη μελέτη, ἥτις ἀφωρμήθη ἀπὸ τὴν ἔξαρσιν ποὺ λαμβάνουν ἀποκλίνουσαί τινες περὶ αὐτὰ μουσικαὶ ἀντιλήψεις ὁμάδος μουσικῶν...».​

Συγκεκριμένα, ἡ μελέτη αὐτὴ ἀποτελεῖται ἀπὸ δέκα (10) κεφάλαια τῶν ὁποίων οἱ τίτλοι εἶναι οἱ ἑξῆς:
1. Ἡ διάστασις τοῦ ψαλτικοῦ ζητήματος.
2. Τὰ ἐκφραστικὰ λεγόμενα σημεῖα. Ἐξετάζεται ἡ πρωτοβουλία τοῦ Σ. Καρρᾶ γιὰ τὴν ἐπαναφορὰ κάποιων ἀπὸ τὶς καταργηθεῖσες «ἄχρονες ὑποστάσεις».
3. Μαρτυρίαι γιὰ τὰ χειρονομικὰ σημεῖα. Ἐξετάζονται μαρτυρίες σχετικὲς μὲ τὰ χειρονομικὰ σημάδια καὶ ἐλέγχονται οἱ ἀπόψεις τοῦ Σ. Καρρᾶ γύρω ἀπὸ αὐτά.
4. Τὰ ἀγκιστροειδῆ σημεῖα ἀπότοκα τῶν νευματικῶν τοιούτων. Ἐξετάζονται οἱ τρόποι τῆς γραφῆς τῆς μουσικῆς ἀπὸ τοὺς πρὸ Χριστοῦ αἰῶνες καταλήγοντας στὴν ἐξακρίβωση τῆς προελεύσεως τῆς σημερινῆς γραφῆς τῆς μουσικῆς τῆς ἐκκλησιαστικῆς λατρείας (βυζαντινῆς παρασημαντικῆς).
5. Οἱ τρεῖς μεταρρυθμισταὶ καὶ τὸ ἔργον αὐτῶν. Ἐξετάζονται οἱ προϋποθέσεις καὶ οἱ ἀνάγκες ποὺ ἐπέβαλλαν τὴν μεταρρύθμιση τῶν τριῶν διδασκάλων.
6. Γένεσις καὶ ἐξάπλωσις τῆς ὀκτωηχίας. Ἐδῶ ὁ συγγραφέας ἐλέγχει τὶς ἀπόψεις τοῦ Σ. Καρρᾶ ὅσον ἀφορᾶ στὴν εἰσαγωγὴ τῆς πολυηχίας μὲ τὴν αὐτονόμηση κλάδων τῶν κυρίων ἢ τῶν πλαγίων ἤχων.
7. Ἡ προέλευσις καὶ μετάδοσις τῶν κλαδικῶν λεγομένων ἤχων. Αὐτὸ τὸ κεφάλαιο μοῦ εἴλκυσε τὴν προσοχὴ περισσότερο ἀπὸ ὅλα τὰ ἄλλα διότι ἀποδεικνύει τὴν «ἄμεσον καὶ μεμεθοδευμένην εἰσβολὴν τῆς μουσικῆς τῶν κατακτητῶν Τούρκων ἐπὶ τῶν Χριστιανῶν μουσικῶν ἀνδρῶν... διὰ τῆς ἀποδοχῆς ... τῶν μακαμάτ...ἥτις ἡμαύρωσε καὶ ἐνόθευσεν εἰς μέγιστον βαθμὸν τὴν ἑλληνικὴν καὶ χριστιανικὴν μουσικήν...». Στὸ ἐν λόγῳ κεφάλαιο γίνεται λόγος περὶ συγκεκριμένων ψαλτῶν τοῦ Πατριαρχείου ἀλλὰ καὶ ἄλλων Κωνσταντινουπολιτῶν μουσικῶν, οἱ ὁποῖοι φέρονται ὡς «νοθευτὲς» τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ χαρακτῆρος τῆς μουσικῆς.
8. Ἡ ἣν εἰσηγεῖται ὁ Σ. Καρρᾶς μουσική. Ἐξετάζει τὶς ἀπόψεις τοῦ Σ. Καρρᾶ γιὰ τὴν σχέση ἐκκλησιαστικῆς καὶ κοσμικῆς/δημώδους μουσικῆς, ἀλλὰ καὶ τὴν σχέση τῆς ἑλληνικῆς καὶ τουρκικῆς μουσικῆς.
9. Κλαδικοὶ ἦχοι - μακαμάτ. Παραβάλει τοὺς κλαδικοὺς ἤχους ποὺ εἰσηγεῖται ὁ Σ. Καρρᾶς μὲ μακαμάτ.
10. Ἐπιλεγόμενα.
Τὸ βιβλίο κατακλείεται μὲ τὴν ἀναφορὰ τῶν Πηγῶν, τῆς Βιβλιογραφίας, Ἐπίλογο στὴν Ἀγγλικὴ γλῶσσα, εἰκόνες καὶ εὐρετήριο. Θὰ ἤθελα ὅμως νὰ προσθέσω καὶ τὴν αἰσθητικὴ τοῦ βιβλίου, ἡ ὁποία εἶναι πολὺ ὑψηλή, μὲ πολὺ καλῆς ποιότητας χαρτί, μὲ πολὺ ὠραῖα γράμματα καὶ γενικότερα ἡ καλαισθησία τῆς ἐκδόσεως εἶναι κάτι ποὺ συναντοῦμε πλέον μόνο στὸ «μερακλίδικο» τρόπο ἐκδόσεως βιβλίων τῆς παλιᾶς καλῆς ἐποχῆς.
Ὁ συγγραφέας βασίζει τὴν κριτική του καὶ στηρίζει τὰ συμπεράσματά του μὲ ἐπιστημονικὸ τρόπο καὶ μεθοδολογία, γνωρίσματα τὰ ὁποῖα δημιουργοῦν στὸν ἀναγνώστη ἕνα αἴσθημα σεβασμοῦ γιὰ τὸν πονήσαντα. Ὁ τρόπος ἐκθέσεως τῶν ἀπόψεών του δείχνει σεβασμὸ πρὸς τὰ πρόσωπα καὶ κριτικὴ διάθεση ἀπέναντι στὶς θέσεις τους. Εἶναι μία μελέτη ποὺ ἀπευθύνεται σὲ ἐκείνους ποὺ ὅσο διαβάζουν, ἀμφισβητοῦν καὶ ὅσο ἀμφισβητοῦν διαβάζουν· σὲ μουσικοὺς καὶ μή· σὲ εἰδήμονες καὶ μή· σὲ ἐπαΐοντες καὶ μή· σὲ αὐτοὺς ποὺ διαφωνοῦν διαβάζοντας καὶ διαβάζουν διαφωνῶντας.
Εἶναι λοιπὸν ἕνα βιβλίο ποὺ ἀπευθύνεται σὲ ζωντανοὺς ἀνθρώπους... ὅπως εἴμαστε καὶ 'μεῖς (οἱ μουσικοί...) !

Διάθεση:
Βιβλιοπωλεῖον
Νεκταρίου Παναγοπούλου
Χαβρίου 3, 10562 Ἀθῆναι
Τηλ. καὶ Φάξ 2103224819​

 

[V_Zacharis]

http://users.fth.sch.gr/sekyritsis/musikos_dialogos.htm

Σε παλαιότερες (2004) θέσεις του πατρός Α.Σιαμάκη ο διάκονος Γ.Σταθόπουλος, είχε γράψει το παραπάνω κείμενο.

Έχω ένα ομότιτλο πόνημα του 2005 είναι όμως 67 σελίδες και όχι 88 (είναι άλλη έκδοση. Καλό είναι να το διαβάσει κανείς. Ασχέτως αν διαφωνώ με το 90% τουλάχιστον, αυτών που γράφει.

Εσύ Χρήστο το διάβασες; Συμφωνείς ή διαφωνείς με αυτά που γράφει;

 

[ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΑΜΠΡΟΥ]

Αγαπητέ Βασίλη, Χωρίς να εμπλέκομαι στην όλη συζήτηση, πληροφοριακά αναφέρω ότι ο π. Γεώργιος Σταθόπουλος, με το κείμενο, στο οποίο παραπέμπεις, απαντά σε όσα γράφει ο π. Αθανάσιος σε μια εκτεταμένη επιστολή. Η επιστολή του πατρός Αθανασίου δημοσιεύτηκε και κυκλοφορεί (αν δεν έχει εξαντληθεί) σε τευχίδιο υπό τον τίτλο "Μουσικολογικές επισημάνσεις", από τις εκδόσεις "Κάλαμός".

 

[konstantinou]

Ὁ συγγραφέας βασίζει τὴν κριτική του καὶ στηρίζει τὰ συμπεράσματά του..........

Τα παρατιθέμενα, ως συμπεράσματα του βιβλίου, είναι δικά σας κ. Πανάγου ή των υπευθύνων όπως προαναφέρατε στο μήνυμά σας; Εάν είναι δικά σας, να επιλέξουμε τη μορφή κατάθεσης των δικών μας απόψεων. Και αυτό το γράφω για να ξέρω εάν πρέπει να γράψω αυτά που πιστεύω ως έκθεση ιδεών ή σε μορφή ενός καλοπροαίρετου διαλόγου. Και ο λόγος είναι απλός για μένα:

α) ο συγγραφέας ΔΕΝ ΒΑΣΙΖΕΙ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΔΕΝ ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΕ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΤΡΟΠΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ και

β) ο τρόπος εκθέσεως των απόψεών του ΔΕΝ ΔΕΙΧΝΕΙ ΣΕΒΑΣΜΟ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΙΣ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥΣ.

Αυτή είναι η άποψή μου και μπορώ να την τεκμηριώσω είτε σε έκθεση ιδεών είτε με μορφή διαλόγου (πάντοτε βέβαια στα πλαίσια ενός έστω και "ζωντανού διαλόγου") με κάποιον που έχει την άποψη που καταθέσατε στο μήνυμά σας.

Ευχαριστώ.

Υ.Γ. Εάν έχετε την καλοσύνη πάρτε και την άδεια (αν χρειάζεται) από τους υπευθύνους να παραθέσουμε μέρη από το βιβλίο (και για οικονομία χρόνου και για του λόγου το αληθές).