Ἀναγνώσματα τριθέκτης

[MTheodorakis]

Καθὼς ὁ ἀσματικὸς ὄρθρος δὲν περιελάμβανε ἀναγνώματα τῆς λειτουργίας ὅταν αὐτὴ δὲν ἐτελεῖτο, αὐτὰ πρέπει νὰ λεγόταν μετὰ τὸ ἀνάγνωσμα (τῆς Π. Δ.) τῆς τριθέκτης, ἡ ὁποία πρέπει ἀρχικὰ νὰ ἐτελεῖτο καθημερινά, καθὼς στὶς εὐχές της δὲν παρατηρεῖται ὑπαινιγμὸς γιὰ τὴν περίοδο τῶν νηστειῶν. «κατὰ τρεῖς ὥρας εὔχεσθαι τῆς ἡμέρας καὶ εἰς ἐκκλησίαν ἐκτρέχειν» (Ἰ. Χρυσοστόμου Περὶ Ἄννης ὁμιλία δ' (Ἀντιόχεια - κοιτίδα τοῦ ἀσματικοῦ τυπικοῦ - 387 μ.Χ.) § 5 ἔκδ. Ε.Π.Ε. Τ. 8Α σ. 106).

 

[π. Μάξιμος]

Εὐχαριστοῦμε Μανόλη γι᾿ αὐτά. Μαρτυρίες σαφῶς δέν ἔχουμε περισσότερες, παρά μόνον γιά τήν τέλεσή της σέ ἡμέρες πού δέν ἐτελεῖτο τελεία θ. λειτουργία —καί αὐτές εἶναι τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς— ὡς ὑποκατάστατο αὐτῆς. Πιθανόν καί αὐτό πού λές.

Καθὼς ὁ ἀσματικὸς ὄρθρος δὲν περιελάμβανε ἀναγνώματα τῆς λειτουργίας ὅταν αὐτὴ δὲν ἐτελεῖτο...

Στό διάγραμμα τοῦ ᾀσματικοῦ ὄρθρου μιᾶς μή ἑορταστικῆς ἡμέρας πού ἔχει ὁ Δ. Μπαλαγεῶργος, στή σ. 167 βάσει τοῦ κώδικα ΕΒΕ 2062, στό τέλος γράφει: «Μετά τοῦτο, ἡ συναπτή, τό Εὐαγγέλιο τῆς ἡμέρας, ἡ ἐκτενής δέησις, τά πληρωτικά, ἡ κεφαλοκλισία καί ἡ ἀπόλυση». Μήπως ἐκεῖ ἐτίθετο, ὅπως ἔχει ἐπικρατήσει καί σήμερα στίς ἐνορίες;

... αὐτὰ πρέπει νὰ λεγόταν μετὰ τὸ ἀνάγνωσμα (τῆς Π. Δ.) τῆς τριθέκτης, ἡ ὁποία πρέπει ἀρχικὰ νὰ ἐτελεῖτο καθημερινά...

Στήν καθημερινή ἐνδεχόμενη τέλεση, ὑπῆρχε ἀνάγνωσμα Παλαιᾶς;

Βέβαια δέν ἔχουμε μαρτυρίες καί τά συστήματα ἀναγνωσμάτων τῶν θ. λειτουργιῶν (ἤ τῶν καθ᾿ ἡμέραν) ἦταν διάφορα κατά τόπους.

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

Καθὼς ὁ ἀσματικὸς ὄρθρος δὲν περιελάμβανε ἀναγνώματα τῆς λειτουργίας ὅταν αὐτὴ δὲν ἐτελεῖτο, αὐτὰ πρέπει νὰ λεγόταν μετὰ τὸ ἀνάγνωσμα (τῆς Π. Δ.) τῆς τριθέκτης, ἡ ὁποία πρέπει ἀρχικὰ νὰ ἐτελεῖτο καθημερινά, καθὼς στὶς εὐχές της δὲν παρατηρεῖται ὑπαινιγμὸς γιὰ τὴν περίοδο τῶν νηστειῶν. «κατὰ τρεῖς ὥρας εὔχεσθαι τῆς ἡμέρας καὶ εἰς ἐκκλησίαν ἐκτρέχειν» (Ἰ. Χρυσοστόμου Περὶ Ἄννης ὁμιλία δ' (Ἀντιόχεια - κοιτίδα τοῦ ἀσματικοῦ τυπικοῦ - 387 μ.Χ.) § 5 ἔκδ. Ε.Π.Ε. Τ. 8Α σ. 106).

Αν όχι κάθε μέρα, τουλάχιστον Τετάρτες και Παρασκευές του όλου ενιαυτού, καθώς μέχρι Ταρασίου( Πατριάρχου τις Κυριακές τελούσαν τη λειτουργία του αγίου και Μεγάλου Βασιλείου, Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου και Τετάρτη, Παρασκευή την των προηγιασμένων.

Το β΄ προκείμενο τι εξυπηρετούσε, αφού δεν ακολουθεί ανάγνωσμα, όπως στον εσπερινό; Έχει ρόλο δοχής ή σε μερικές περιπτώσεις ακολουθούσε και άλλο ανάγνωσμα (παλαιάς ή καινής διαθήκης) και εκεί οφείλεται η ύπαρξή του; Στο ε΄ και στ΄ κεφάλαιο του βιβλίου <<Ο ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΟΣ ΥΠΟ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΙΟΥ>> ΤΟΥ BLAGOY TCHIFLIANOV, έχει κάποιες επιλογές αποστόλων και ευαγγελίων (αλλά όχι της παλαιάς διαθήκης) <<εἰς τὸν θέλοντα Τετράδα καὶ Παρασκευὴν λειτουργίας ἐπιτελεῖν εἴτε προηγιασμένην εἴτε καὶ τελείας>>.

Υ.Γ: Πάντως τα προκείμενα του εσπερινού και της τριθέκτης είναι οργανωμένα ώστε να καλύπτουν με τη σειρά τους 150 ψαλμούς του Δαβίδ, και αυτό κατά τη γνώμη μου δείχνει ότι ψάλλονταν ούτως ή άλλως, και αφορούσαν αποκλειστικά την τεσσαρακοστή (εκτός και αν γινόταν επανάληψη της σειράς κατά τη διάρκεια του έτους).

 

[MTheodorakis]

Αν όχι κάθε μέρα, τουλάχιστον Τετάρτες και Παρασκευές του όλου ενιαυτού, καθώς μέχρι Ταρασίου( Πατριάρχου τις Κυριακές τελούσαν τη λειτουργία του αγίου και Μεγάλου Βασιλείου, Δευτέρα, Τρίτη και Πέμπτη του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου και Τετάρτη, Παρασκευή την των προηγιασμένων.

Αὐτὸ ἀναφέρεται στὸ χφ. Σινὰ 1109 τυπικὸ τοῦ ἔτους 1464 ἔκδ. Dmitrievskij τ. 3 σ. 238.

 

[π. Μάξιμος]

Το β΄ προκείμενο τι εξυπηρετούσε, αφού δεν ακολουθεί ανάγνωσμα, όπως στον εσπερινό;

Ὅπως γράφει ὁ μακαριστός καθηγητής Ἰω. Φουντούλης στήν εἰσαγωγή τῆς Τριθέκτης (Κείμενα Λειτουργικῆς) πρόκειται γιά προκείμενο πού κατακλείει τό ἀνάγνωσμα. Ἕνα τό εἰσάγει καί ἕνα τό κλείνει. Ἔχεις δίκιο γιά τήν ἀπορία, ἀλλά πρόκειται περί εἰδικῆς τάξεως, πού τήν βλέπουμε καί στό ΤΑγΣ (J. Mateos Le Typicon de la Grande Eglise, τ. II, Roma 1963, σ. 4 κ.ἑ) καί ἡ ὁποία περιελήφθη μετά τῶν ἀναγνωσμάτων ἀκριβῶς περί τό μέσον τῆς ἕκτης μοναχικῆς ὥρας στό ἐν χρήσει μοναχικόν Τριῴδιον.

Ἀλλά μήπως καί τό «Κατευθυνθήτω» στόν ἑσπερινό μετά Προηγιασμένης, δέν εἶναι ἕνα προκείμενο; Καί στόν ᾀσματικό ἑσπερινό, στό η΄ ἀντίφωνο, προκείμενο δέν ὑπάρχει πρό τῶν ψαλμῶν τοῦ λυχνικοῦ; Καί τό μετά τήν εἴσοδο προκείμενο τοῦ μοναχικοῦ, πάντα εἰσάγει ἀνάγνωσμα; Μήν ξεχνᾶμε καί τό διπλό προκείμενο τῆς Παννυχίδος, ὅπως αὐτό ἔχει μεταφερθεῖ στήν τάξη τοῦ εὐαγγελίου τοῦ ὄρθρου.

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

Το Μέγα Σάββατο τα αναγνώσματα επισυνάπτονται στο τέλος του όρθρου. Λείπει δε από το Τριώδιο, τροπάριο της τριθέκτης και τα σχετικά αναγνώσματα. Από όσα αρχαία τυπικά έχω δει, φαίνεται ότι δεν τελούνταν τριθέκτη εκείνη την ημέρα, παρά το γεγονός ότι γίνεται εσπερινή λειτουργία (λόγω της νηστείας). Συμφωνούν και τα μοναχικά τυπικά (τελούνται οι ώρες, διαβάζεται προφητεία στην ϛˊ ώρα);

 

[MTheodorakis]

Τὸ τροπάριο τῆς τριθέκτης εἶναι τὸ τροπάριο τῆς προφητείας. Τὰ χφφ. ΤΑΣ, τὰ τυπικὰ Εὐεργέτιδος σ. 555, Μεσσήνης σ. 244, τὰ ἔντυπα ΤΑΣ καὶ Τριῴδια προβλέπουν ὧρες ἐν τοῖς κελλίοις, γι αὐτὸ καὶ τὸ τροπάριο καὶ ἡ προφητεία λέγονται στὸν ὄρθρο, διὰ τὸν κόπον καὶ τὴν ἀσιτίαν. Παρομοίως τὴν Μ. Πέμπτη λέγονται στὴν α' ὥρα (Dmitrievskij τ. 3 σσ. 11, 57, 205, ΤΑΣ κεφ. με'). Ἡ διάταξη αὐτὴ ἐξυπακούεται καὶ γιὰ τὸ Μ. Σάββατο.