[Ερώτηση] "όπως παύση τα σκιώδη" ή "όπως παύσης";

kermeniwts

Νέο μέλος
χαίρετε, καλή χρονιά. ερώτησις: "όπως παύση τα σκιώδη" ή "όπως παύσης"; (στο απολυτικίο της 1-1). ευχαριστω.
 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η ερώτηση. Η γενικότερη παρατήρηση που μπορεί κάποιος να κάνει είναι ότι στην αρχαιότητα στο ρήμα παύω ο συνήθης τύπος είναι ο ενεργητικός, και ο σπάνιος είναι ο μέσος. Αυτό σημαίνει ότι γενικώς θα περίμενε κανείς τον ενεργητικό τύπο (παύσῃς). Από κει και πέρα:

α) Στο ρήμα αυτό ο τύπος της Μέσης Φωνής μέσα στην υμνογραφία απέκτησε μια σχεδόν στερεότυπη ειδίκευση σε ικετευτικές εκφράσεις (και μάλιστα με άρνηση), που ζητούν να μη σταματήσει η ικεσία, πρεσβεία κ.λπ. Σε αυτές τις περιπτώσεις όμως το συμπλήρωμα δεν είναι όνομα, αλλά απαρέμφατο ή μετοχή. Παραδείγματα:
μὴ παύσῃ δυσωποῦσα
Μὴ παύσῃ ἱκετεύων ὑπὲρ ἡμῶν
διὸ μὴ παύσῃ πρεσβεύων

Υπάρχουν και λίγες περιπτώσεις του παύω στη Μέση Φωνή εκτός του στερεότυπου αυτού πλαισίου ικεσίας. Είναι περιπτώσεις όπου η ενέργεια δεν στρέφεται σε ένα εξωτερικό αντικείμενο, αλλά εμφανώς αφορά / εμπλέκει / επηρεάζει το υποκείμενο της δράσεως (αυτό είναι, για όσους γνωρίζουν, ο ορισμός της Μέσης διαθέσεως). Παραδείγματα:
παύσασθε ὑμεῖς, τῆς θρηνώδους κραυγῆς
Παύσασθε τῶν δακρύων
Παύσασθε κλαίουσαι
παύσασθε ἀπὸ τῶν πονηριῶν ὑμῶν
παυσάσθω ὑμῶν τὰ δάκρυα, μετελθόντα εἰς χαράν​

Σημειωτέον ότι σε αυτές τις περιπτώσεις το αντικείμενο (όπου υπάρχει) είναι είτε σε γενική είτε εμπρόθετο· όχι σε αιτιατική.

β) Αντιθέτως, όταν το αντικείμενο είναι όνομα (όχι απαρέμφατο ή μετοχή), και μάλιστα όνομα στο οποίο μεταβαίνει πλήρως η ενέργεια (ο ορισμός της Ενεργητικής διαθέσεως), το ρήμα είναι ενεργητικό. Τότε το αντικείμενο, συνήθως, είναι σε αιτιατική και η παύση εδώ έχει την έννοια της αποτροπής, της παρεμπόδισης.
Παῦσον τὰς ὁρμὰς τῶν παθῶν
παῦσον τὰ σχίσματα τῶν Ἐκκλησιῶν
παῦσον ἀφ' ἡμῶν, τὸν ὀδυρμὸν τῶν δακρύων
παύσατε ἡμῶν, τῶν ψυχῶν τὰ νοσήματα
παῦσον Ἐκκλησίας τὰ σκάνδαλα

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι στην περίπτωση του ρήματος παύω φαίνεται να είναι αισθητή και να αποτυπώνεται κειμενικά η διαφορά ανάμεσα σε Ενεργητική και Μέση Φωνή. (Όχι πάντοτε, αλλά στις συντριπτικά περισσότερες περιπτώσεις).

γ) Όλα αυτά συνηγορούν στο ότι στο εν λόγω τροπάριο ο αναμενόμενος τύπος είναι ο ενεργητικός: ὅπως παύσῃς τὰ σκιώδη. Είναι όμως πιθανό (αλλά αυτό μπορεί να το δείξει η μελέτη της χειρόγραφης παραδόσεως) ότι η πολύ συχνή χρήση του παύω στη Μέση Φωνή (λόγω της στερεότυπης χρήσης της σε ικεσίες, βλ. α παραπάνω) να οδήγησε κάποιον/κάποιους στη διόρθωση του παύσῃς (Ενεργητικό) σε παύσῃ (Μέσο).
 
Last edited:

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΛΙΑΚΟΣ

Ο Χριστός δέν φορούσε φίμωτρο.
Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η ερώτηση. Η γενικότερη παρατήρηση που μπορεί κάποιος να κάνει είναι ότι στην αρχαιότητα στο ρήμα παύω ο συνήθης τύπος είναι ο ενεργητικός, και ο σπάνιος είναι ο μέσος. Αυτό σημαίνει ότι γενικώς θα περίμενε κανείς τον ενεργητικό τύπο (παύσῃς). Από κει και πέρα:

α) Στο ρήμα αυτό ο τύπος της Μέσης Φωνής μέσα στην υμνογραφία απέκτησε μια σχεδόν στερεότυπη ειδίκευση σε ικετευτικές εκφράσεις (και μάλιστα με άρνηση), που ζητούν να μη σταματήσει η ικεσία, πρεσβεία κ.λπ. Σε αυτές τις περιπτώσεις όμως το συμπλήρωμα δεν είναι όνομα, αλλά απαρέμφατο ή μετοχή. Παραδείγματα:
μὴ παύσῃ δυσωποῦσα
Μὴ παύσῃ ἱκετεύων ὑπὲρ ἡμῶν
διὸ μὴ παύσῃ πρεσβεύων​

Υπάρχουν και λίγες περιπτώσεις του παύω στη Μέση Φωνή εκτός του στερεότυπου αυτού πλαισίου ικεσίας. Είναι περιπτώσεις όπου η ενέργεια δεν στρέφεται σε ένα εξωτερικό αντικείμενο, αλλά εμφανώς αφορά / εμπλέκει / επηρεάζει το υποκείμενο της δράσεως (αυτό είναι, για όσους γνωρίζουν, ο ορισμός της Μέσης διαθέσεως). Παραδείγματα:
παύσασθε ὑμεῖς, τῆς θρηνώδους κραυγῆς
Παύσασθε τῶν δακρύων
Παύσασθε κλαίουσαι
παύσασθε ἀπὸ τῶν πονηριῶν ὑμῶν
παυσάσθω ὑμῶν τὰ δάκρυα, μετελθόντα εἰς χαράν​

Σημειωτέον ότι σε αυτές τις περιπτώσεις το αντικείμενο (όπου υπάρχει) είναι είτε σε γενική είτε εμπρόθετο· όχι σε αιτιατική.

β) Αντιθέτως, όταν το αντικείμενο είναι όνομα (όχι απαρέμφατο ή μετοχή), και μάλιστα όνομα στο οποίο μεταβαίνει πλήρως η ενέργεια (ο ορισμός της Ενεργητικής διαθέσεως), το ρήμα είναι ενεργητικό. Τότε το αντικείμενο, συνήθως, είναι σε αιτιατική και η παύση εδώ έχει την έννοια της αποτροπής, της παρεμπόδισης.
Παῦσον τὰς ὁρμὰς τῶν παθῶν
παῦσον τὰ σχίσματα τῶν Ἐκκλησιῶν
παῦσον ἀφ' ἡμῶν, τὸν ὀδυρμὸν τῶν δακρύων
παύσατε ἡμῶν, τῶν ψυχῶν τὰ νοσήματα
παῦσον Ἐκκλησίας τὰ σκάνδαλα

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι στην περίπτωση του ρήματος παύω φαίνεται να είναι αισθητή και να αποτυπώνεται κειμενικά η διαφορά ανάμεσα σε Ενεργητική και Μέση Φωνή. (Όχι πάντοτε, αλλά στις συντριπτικά περισσότερες περιπτώσεις).

γ) Όλα αυτά συνηγορούν στο ότι στο εν λόγω τροπάριο ο αναμενόμενος τύπος είναι ο ενεργητικός: ὅπως παύσῃς τὰ σκιώδη. Είναι όμως πιθανό (αλλά αυτό μπορεί να το δείξει η μελέτη της χειρόγραφης παραδόσεως) ότι η πολύ συχνή χρήση του παύω στη Μέση Φωνή (λόγω της στερεότυπης χρήσης της σε ικεσίες, βλ. α παραπάνω) να οδήγησε κάποιον/κάποιους στη διόρθωση του παύσῃς (Ενεργητικό) σε παύσῃ (Μέσο).

Διό καί ημείς ου παυσόμεθα ευχαριστούμεν σοι διά τάς επιπόνους καί ωραίας επεξηγήσεις σου φίλτατε Γεώργιε!
 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Ευχαριστώ κι εγώ για το τιμητικό σας σχόλιο, αλλά, με την ευκαιρία που μου δίνεται, κι εγώ «οὺ παύσομαι εὐχαριστῶν» τον π. Leo Shefe, που μόνο χάρη στην ψηφιακή του συγκέντρωση όλης της έντυπης υμνογραφίας είναι εφικτό για κάποιον να κάνει εύκολα παρόμοιες αναζητήσεις και διασταυρώσεις. Ο Θεός να τον έχει καλά!
 

tsak77

Χρῆστος Τσακίρογλου
Κάποιες μαρτυρίες ἀπὸ διάφορες ἐκδόσεις:

Ὅπως παύσῃς: Μηναία (ὅλα ἀπὸ 1890 ὡς 1551 ὅσα ἔχουν ἀνέβει στὴν κοινότητα) καὶ ὡρολόγιο τοῦ 1898.

Ἵνα παύσῃ: ὡρολόγιον 1884 καὶ 1900 (πατριαρχικοῦ τυπογραφείου).

Ἵνα παύσῃς: ὡρολόγιον 1870, 1864, 1851.

Ἀπὸ τὸ ὡρολόγιον τοῦ 1841 καὶ πίσω ὑπάρχει ἕτερον ἀπολυτίκιον γιὰ τὴν ἑορτή (Ὁ θρόνῳ πυριμόρφῳ...). Ἡ διαφωνία αὐτὴ στὴν χρονικὴ πορεία τοῦ ἀπολυτικίου τῆς ἑορτῆς ὅπως παρατηρεῖται μεταξὺ τῶν μηναίων καὶ τῶν ὡρολογίων, ἴσως ἀξίζει μία συζήτηση σὲ ἄλλο θέμα, ἂν δὲν ἔχει γίνει ἤδη.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


«ὅπως παύσῃς τὰ σκιώδη»

(χφ. Paris. gr. 367 μηναῖο Ἰανουαρίου ιστ' αἰ. φ. 5r).
 
Top